Ці браў я калі ў жыцьці хабар? І ці даваў? Вядома ж, ня браў і не даваў. Думаю, як і большасьць з нас. Аказваецца, калі браў і даваў, але не ўсьведамляў, што гэта хабар, дык гэта й ня хабар зусім.
Славуты перасьпеў горкаўскага «Буравесьніка» 1990-х гадоў называўся «Песьня пра Беларусьніка» і сканчаўся словамі «Хай хутчэй настане Нешта!». У арыгінале, хто ня памятае, «Пусть сильнее грянет буря!».
Гэта ўсё наадварот, – адказвае дзіцячы вершык. І ў працэсе ашмянскіх мытнікаў у мяне часьцяком такое адчуваньне, што ўсё наўмысна робіцца наадварот – наадварот ад праўды, здаровага сэнсу, лёгікі.
А вы думаеце, чаму масавыя працэсы мытнікаў адбываюцца ў Беларусі з такой пэрыядычнасьцю?
Кожнага разу, калі бачу Алеся Юркойця за кратамі на працэсе ашмянскіх мытнікаў, на хвіліну прымушаю сябе стаць адвакатам д’ябла і задаюся пытаньнем: павінна ж быць хоць нейкая віна, каб два гады трымаць чалавека ў турме. Віна? А што такое віна?
28 лютага працэс ашмянскіх мытнікаў у менскім Партызанскім судзе, аднавіўшыся пасьля двухмесячнага перапынку, доўжыўся толькі гадзіну і быў зноў перапынены зь дзіўнай фармулёўкай – за недастатковасьцю доказаў. Гэтым разам – на месяц.
Надоечы гаварыў я ў адным сур’ёзным месцы з адным сур’ёзным чалавекам. А хто ў нас сур’ёзныя? Ясна, тэхнары. І вось што ён (назаву яго Майстрам) расказаў пра ашмянскі працэс.
Раніцай 28 лютага ў менскім Партызанскім судзе скончыцца зацягнуты больш чым на два месяцы перапынак у працэсе ашмянскіх мытнікаў.
Глядзячы на працэс ашмянскіх мытнікаў, я бачу, што многія «факты» ў судзе так і ня будуць даказаныя. Гэта проста немагчыма. Адзін кажа – даваў, другі – не даваў, а былі толькі ўдвух, бязь сьведак.
Ня ведаю толькі, ці гэта вынік ТВ-прапаганды з Расеі, дзе адбываецца татальнае спрашчэньне масавай сьвядомасьці, ці «службовая пазыцыя», ці, ня дай бог, такім чалавека стварыла прырода.
Ня памятаю, каб прэзыдэнт краіны хоць раз заклікаў суды апраўдваць невінаватых. Дзіўнавата гучыць, хоць было б у адпаведнасьці з законам.
У п’есе гэты разьдзел заўсёды першы. Але ў нашым выпадку выканаўцаў трэба было распазнаць, бо што б вам далі прозьвішчы сьледчага, пракурора і судзьдзі гэтага працэсу, якіх у краіне адбываюцца сотні.
Увесь працэс над мытнікам і асьветнікам Алесем Юркойцем выглядае як адна вялікая судовая памылка. Што праўда, такога тэрміну ў беларускім крымінальным заканадаўстве няма.
Сяргей Шапран спытаўся ў мяне ў ФБ пра статыстыку і дынаміку апраўдальных прысудаў у Беларусі за апошнія дзесяцігодзьдзі. Маўляў, ці не атрымаецца ня менш страшная карціна за 0,19% летась.
Што першае адгукаецца ў вас на фразу «апраўдальны прысуд»: радасьць ці скепсіс? Цудоўна, вызвалілі невінаватага!.. Усё ясна, прадажны суд, адпусьціў злачынцу…
Віктар Федаровіч піша пра «галоўную асаблівасьць беларускай карупцыі на мытні. Даюць — бяры і не пытай за што».
Швагер Алеся Юркойця быў мытнікам. Загінуў трагічна – скінулі зь цягніка.
Шмат разоў і шмат ад каго я чуў, што працэс ашмянскіх мытнікаў ня можа скончыцца справядлівым рашэньнем: «Ты ж ведаеш, якая ў нас дзяржава».
Справа ашмянскіх мытнікаў разглядаецца ў чатырох менскіх судах. Гаворка ідзе пра «вылучаныя крымінальныя справы».
Усе 11 абвінавачаных ашмянскіх мытнікаў, працэс якіх прыпынены ў Партызанскім судзе Менску, адмовіліся прызнаваць існаваньне «арганізаванай злачыннай групы», да якой яны нібыта належалі.
Праз пару дзён споўніцца месяц як працэс ашмянскіх мытнікаў адкладзены на няпэўны час.
Вядома, мытнік – ня самая шанаваная прафэсія. Не таму, што мытнік «шманае», а таму, як ён гэта робіць.
Праз вочка працэсу ашмянскіх мытнікаў добра відаць, як розныя дзяржаўныя службы і службоўцы ствараюць праблемы адны адным і самой дзяржаве.
Між іншым, галоўная нявыкрутка ў справе ашмянскіх мытнікаў – гэта яе пачатак, тыя два мільёны даляраў, якія КДБ знайшоў пад ваннай у Сарумянца.
Калі нічога ня зьменіцца. Калі замест доказаў у працэсе ашмянскіх мытнікаў будуць фігураваць домыслы, а суд пачне выдаваць прысуды не за даказаную віну, а за «калектыўную адказнасьць», Алесь Юркойць будзе прызнаны вязьнем сумленьня.
Працэс над ашмянскімі мытнікамі як прыцягвае да сябе, так і сам нараджае анэкдоты.
Працэс ашмянскіх мытнікаў адкладзены «на няпэўны тэрмін».
І ўсё ж я паспрабую аднавіць тут нармальную, з майго пункту гледжаньня, лёгіку і ўявіць сабе некалькі газэтных загалоўкаў наступнага году — чыста ў інтарэсах здаровае псыхікі і бясьпекі краіны.
Пакуль у працэсе ашмянскіх мытнікаў тыя, што на волі, спраўляюць Каляды і Новы год, а тыя, хто заявіў, што хабару ня браў, трацяць сваё жыцьцё ў турме, я разважаю пра прыроду мытных працэсаў на постсавецкай прасторы.
Мытніка Алеся Юркойця за ягоны даробак па-за мытняй называюць краязнаўцам. Гэта праўда, але далёка ня поўная.
Мой знаёмец Коля, гадоў 45-ці, беларус, патрыёт дзяржавы, рашучы праціўнік беларускай мовы.
Пакуль у судзе ашмянскіх мытнікаў перапынак, а Алесь Юркойць па-ранейшаму ўтрымліваецца ў турме, я пераглядаю ў сеціве зьвесткі пра ягоную дзейнасьць.
Прафэсар Адам Мальдзіс празь пісьменьніка Ўладзімера Арлова прасіў перадаць: моцна шкадуе, што пасьля чарговага інсульту ня зможа прыйсьці на суд, каб падтрымаць Алеся.
Палац правасудзьдзя пагружаецца ў туман. Адначасова мой спадзеў, што на працэсе ашмянскіх мытнікаў пытаньняў будзе менш, разьвейваецца. Пытаньняў становіцца больш.
У гэтыя дні ашмянскіх мытнікаў з Партызанскага суду возяць на допыты па іншых працэсах адной вялікай крымінальнай справы ў іншыя суды. Усяго працэсаў чатыры.
Неяк закруціліся мы ў прыватнасьцях і забылі, што ў нас ня проста злачынцы, а група. «Арганізаваная злачынная група». Зараз нам нагадаюць.
Заўтра ў судзе над ашмянскімі мытнікамі перапынак. У чацьвер і пятніцу будуць дапытваць арыштаваных зь іншых судоў. А сёньня – важны нібыта сьведка менавіта ў Юркойцевых «эпізодах».
Канцылярыт прыдумала бюракратыя — як дымавую завесу, за якой можна было б хаваць уласныя злачынствы і ўласную адказнасьць. Натуральна, справа сама сябе ня шые, яе шыюць канкрэтныя людзі.
Кажаш, калі дыктатуры старэюць, яны ўжо не такія страшныя? Зубы зьядаюцца, рухі марудныя, голас слабне… Гэта ілюзія.
Адвакаты ў судзе ашмянскіх мытнікаў у масе сваёй не электрызуюць верай, што ісьціна будзе ўсталяваная.
– Нас абвінавачваюць у тым, што мы добрасумленна выконвалі свае абавязкі. Прынамсі пра сябе так скажу.
Ставіш сябе на месца падсудных і бачыш, як выразна падзеленыя яны пытаньнем, што ратаваць: шкуру ці душу?
Дапытваюць апошняга з адпушчаных на волю мытнікаў. Разважаю, на каго ён больш падобны — на Бівіса ці на Батхеда, ці на абодвух разам?
Калі суд – гэта тэатр, дык крымінальная справа – п’еса, і мяне ўсё больш пачынае цікавіць, хто драматург, хто яе напісаў?
Суд пачынае дапытваць мытніка Нагорскага, які таксама прызнаўся, што браў хабар і цяпер прыходзіць на працэс са свабоды. І таксама, як ягоныя папярэднікі, блытаецца ды мала што памятае.
Абвінавачаных адзінаццаць. 5 у клетцы, 6 на волі. На волі тыя, якія прызналі, што бралі хабар, хабарнікі, вінаватыя. У клетцы тыя, хто не прызнаў, гэта значыць, умоўна невінаватыя. Яны ў турме.
Судзьдзя захварэў. Таму ўчора і сёньня ў працэсе ашмянскіх мытнікаў у Партызанскім судзе перапынак.
На судзе пачалася драматургія. Допыт падсудных для мяне – нагода разгледзець, чым Алесь Юркойць адрозьніваецца ад сваіх калег-мытнікаў.
Пракурор скончыў чытаць абвінавачаньне. Тры дні чытаў. Судзьдзя апытвае падсудных – ці прызнаюць? Алесь Юркойць кажа: не прызнаю і не разумею, чаму мяне столькі трымаюць у турме, ні разу толкам не растлумачыўшы.
Бог Марфэй наведаў працэс ашмянскіх мытнікаў. Пазяхае судзьдзя, пазяхаюць падсудныя, пазяхаем мы ў залі. Канвойныя міліцыянты спяць стоячы, з расплюшчанымі вачыма. Раз за разам пазяхае Алесь Юркойць.
Загрузіць яшчэ
