У маім падляскім дзяцінстве ў 1960-х незвычайна моцна зьдзіўляла мяне бабіна арыентацыя ў царкоўных сьвятах. Адкуль мая баба Марыя (1905–1967) ведала, калі выпадалі сьвяты з такімі таямнічымі назвамі, як Błahoviêščanie, Čestny Krest, Prečysta, Vvedienije?
Калі захацець пазнаёміцца з украінскай літаратурай празь беларускія пераклады, то чаго спадзявацца? Што і каго ў нашым стагодзьдзі перакладалі беларусы зь літаратуры краіны, якая цяпер змагаецца за сваё выжываньне і, як думае шмат хто, адначасова за выжываньне Беларусі як незалежнай дзяржавы?
Ці ёсьць у беларускай літаратуры вартыя ўвагі творы, якія, агульна кажучы, закранаюць «украінскую тэму»? Як ні дзіўна, пра самую блізкую нам краіну-суседку і суседзяў-украінцаў беларускія пісьменьнікі напісалі няшмат, калі мець на ўвазе такое, што хацелася б сёньня чытаць і перачытваць.
Прапануем два дзясяткі цытат пра вайну. Яны належаць аўтарам розных нацыянальнасьцяў і розных прафэсійных заняткаў. Дзе-нідзе мы дадалі камэнтары, каб патлумачыць кантэкст, у якім цытата прагучала ўпершыню, або каб нагадаць, кім быў яе аўтар, які сёньня, магчыма, ужо прызабыты.
Ян Максімюк размаўляе з Натальляй Русецкай, паэткай, перакладчыцай і літаратуразнаўцай, якая жыве ў Любліне ў Польшчы і працуе выкладчыцай у тамтэйшым Унівэрсытэце імя Марыі Складоўскай-Кюры.
Ян Максімюк размаўляе зь Вячаславам Лявіцкім, украінскім паэтам, перакладчыкам, крытыкам і літаратуразнаўцам, які, сярод іншага, вывучае ўкраінскія аспэкты біяграфіі і творчасьці Ўладзімера Караткевіча.
У мінулым месяцы выйшла кніга вершаў і прозы Сяргея Ваганава «Празь межы часу». Гады тры раней у тым самым выдавецтве «Кнігазбор» зьявіўся ягоны паэтычны кніжны дэбют — зборнік «Я веру ў цуд».
Беларускі кнігавыдавецкі працэс усё больш пачынае нагадваць шчыгрынавую скуру. Сьціскаюцца пляны. Скарачаюцца фінансавыя магчымасьці. Некаторыя аўтары губляюць творчы імпэт. А кнігі каторых натхнёных не бяруцца пускаць у шырокі сьвет нават самыя сьмелыя выдаўцы.
Якія кнігі чытаюць беларускія дзеці? Якіх кніг беларускіх аўтараў ім не стае? Ці магчымы беларускі Гары Потэр і ці прывабіць беларускіх дзяцей свой супэргерой?
Мне ні разу не пашэнціла пабываць на кніжных кірмашах ва Ўкраіне — ні на кіеўскім «Арсэнале», ні на львоўскім Book Forum. Ты ня менш я час ад часу сачу ў інтэрнэце за тым, што выдаюць паўднёвыя суседзі беларусаў. І кожны раз мне робіцца зайздрасна — па-добраму, канешне.
190 гадоў таму (27 студзеня 1832) нарадзіўся Чарлз Латўідж Доджсан, чыё імя запісалася назаўжды ў гісторыі ўсясьветнай літаратуры. Хто-хто? — запытаеце. Ну так, рацыя, ягонае імя запісалася ў літаратурнай гісторыі як Льюіс Кэрал — аўтар кніг пра Алісу «ў краіне цудаў» і «па той бок люстэрка».
Пад канец мінулага году ў выдавецтве «Янушкевіч» выйшаў раман Габрыеля Гарсія Маркеса «Восень патрыярха» ў беларускім перакладзе Сяргея Шупы. Зь перакладчыкам пагутарыў Ян Максімюк.
Зацяжныя падвойныя зімовыя сьвяты запавольваюць кнігавыдавецкі працэс пачатку году, як, зрэшты, і шмат што іншае. Але галоўная праблема, якая перашкаджае беларускай кнізе сустракацца з беларускім чытачом — негалосная вайна ўладаў з усякімі праявамі беларускага слова.
Энцыкляпэдычны том «(Не)расстраляныя», укладзены Сяргем Будкіным і Віктарам Жыбулем, названы экспэртамі Радыё Свабода кнігай 2021 году ў жанры непрыдуманай літаратуры.
Кніга Альгерда Бахарэвіча «Плошча Перамогі» па вэрсіі экспэртаў Радыё Свабода стала лепшай празаічнай кнігай 2021 году. З гэтай нагоды мы пагаварылі з аўтарам.
Дэбютная кніга Дарʼі Бялькевіч «Сьлёзы на вецер» стала, па вэрсіі экспэртаў Радыё Свабода, найлепшай паэтычнай кнігай 2021 году. З гэтай нагоды мы пагаварылі з маладой паэткай.
Books are made out of books. Гэтая фраза, сказаная некалі вядомым амэрыканскім пісьменьнікам Кормакам Маккарты, круцілася ваўчком у маёй памяці, калі я чытаў кнігу Ніны Занковіч «Талстой і фіялетавае крэсла». Аўтарка за год прачытала 365 кніг і пра гэтае «чароўнае чытаньне» напісала сваю, 366-ю.
Гісторыкі перакваліфікоўваюцца ў паэтаў, біблейскія Запаветы грашаць чорным гумарам, клясыкі ідышу і іўрыту гавораць па-беларуску, а памерлыя Нобэлеўскія ляўрэаты прадказваюць будучыню ўладара адной невялікай эўрапейскай д’яблакратыі. І ўсё гэта — у кніжных навінках сьнежня.
Сёньня адзначаюцца 101-я ўгодкі пачатку Слуцкага паўстаньня за незалежнасьць Беларусі. З гэтай нагоды прыгадваем тры важныя творы беларускай мастацкай літаратуры, прысьвечаныя Слуцкаму збройнаму чыну.
Юля Артёмова, «Я и есть революция». Повесть. Москва 2021. Издание осуществлено в рамках издательской инициативы «Пфляумбаум».
Нядаўна выйшаў паэтычны зборнік Валянціны Аксак «Трэці Эдэм». З гэтай нагоды мы пагутарылі з паэткай пра тое, што значыць для яе паэзія і як яна бачыць сваё месца ў ёй.
Беларускі літаратурны лістапад выглядае як парадзелы восеньскі лес. Аўтары сьцішаюць творчую хаду, выдаўцы запавольваюць друкарскія варштаты. Перадзім’ем у беларускіх недзяржаўных выдавецтвах не заяўлены выхад аніводнае кнігі вершаў.
Пра паэтку Яўгенію Пфляўмбаўм (1908–1996) гутарым зь літаратуразнаўцай Аксанай Данільчык. Аксана Данільчык дасьледуе творчасьць і жыцьцё Яўгеніі Пфляўмбаўм ды рыхтуе да выданьня кнігу яе выбраных вершаў.
Сёлета Аляксей Дзікавіцкі, які працуе намесьнікам дырэктара тэлеканалу «Белсат» у Варшаве, выдаў кнігу прозы і вершаў «Оньдэ» на роднай палескай гаворцы. Цягам апошняга месяца ён правёў шэраг прэзэнтацый сваёй дыхтоўна аформленай кнігі, сярод іншага ў Вільні, Варшаве, Бельску на Падляшшы.
Ян Максімюк размаўляе з Аленай Казловай, галоўнай рэдактаркай выдавецтва «Пфляўмбаўм». Летась у выдавецтве выйшлі дзьве кнігі, якія сёлета апынуліся ў кароткім сьпісе Прэміі імя Ежы Гедройця.
Размову зь пісьменьнікамі Юліяй Цімафеевай і Альгердам Бахарэвічам, якія напрыканцы 2020 году зьехалі зь Беларусі, Свабода запісала на міжнародным кніжным кірмашы Svět knihy 2021 у Празе.
Пад канец мінулага месяца адбылася сусьветная прэм’ера найноўшага фільму пра брытанскага супэрагента Джэймса Бонда пад назвай «No Time To Die» («Ня час паміраць»). Гэта 25-ы фільм з канону поўнамэтражных стужак пра агента 007 сакрэтнай службы Вялікай Брытаніі — сэрыі, якая пачалася 60 гадоў таму.
Максім Жбанкоў — культуроляг, крытык, блогер, аўтар, радыё- і тэлевядоўца. Размову для Свабоды мы запісалі зь ім на кніжным кірмашы Svět knihy 2021 у Празе 25 верасьня.
«Чырвоны клён» — так па-восеньску прыгожа гучыць у перакладзе назва аўстрыйскай прэміі Rotahorn. Сёлета яе прысудзілі беларускай паэтцы, празаіку і перакладчыцы Вользе Гапеевай.
Можна ліквідаваць пісьменьніцкую арганізацыю, але немагчыма ліквідаваць беларускую літаратуру. Пачытайце пра галоўныя кніжныя навінкі недзяржаўных выдавецтваў, і вы самі ў гэтым пераканаецеся.
Фэлікс Аксёнцаў належыць да плеяды пачынальнікаў беларускага рок-н-ролу. Стварыў тэксты для альбомаў рок-гуртоў «Уліс» («Чужаніца», «Краіна доўгай белай хмары», «Танцы на даху») і «Крама» (Зацьменны блюз»). У 1996 годзе пакінуў Беларусь і цяпер жыве ў канадзкім Ванкувэры.
Сёньня паспрабую даць шэсьць парадаў для тых, хто хацеў бы пачытаць нешта цікавае і вартае (у тым ліку вартае даверу) пра Афганістан у дадатак да (або і замест) паведамленьняў у міжнародных СМІ пра вайну, сьмерць, тэрарызм і гора ў гэтай далёкай ад нас краіне зь вельмі складаным гістарычным лёсам.
Зьехаць ці застацца? Ян Максімюк гутарыць з псыхолягам і псыхатэрапэўтам Дар’яй Альпэрн-Каткоўскай пра праблемы адаптацыі да жыцьця ў чужой краіне.
На сьмерць Алеся Разанава адгукнуўся польскі пісьменьнік Кшыштаф Чыжэўскі, заснавальнік Цэнтру «Памежжа» у Сэйнах у паўночна-ўсходняй Польшчы, ініцыятар і арганізатар шматлікіх праграм міжкультурнага дыялёгу на памежжы розных рэгіёнаў Эўропы і сьвету.
Верасьнёўскія кніжныя навінкі адкрываюць імёны маладых, перад якімі неабсяжны сьвет жыцьця ў слове і для слова, і ўшаноўваюць знаных, перад якімі ўжо закрыўся гэты сьвет, але ня змоўкла іхняе слова. А яшчэ знаёмяць з тымі, каго зь іншых шыротаў прывабіла да сябе беларуская літаратура.
Свабода папрасіла траіх чытачоў з розных пакаленьняў напісаць пра 10 кніжак беларускай літаратуры апошняга 30-годзьдзя, якія зрабілі на іх настолькі моцнае ўражаньне, што застаюцца ў памяці да сёньня. Свой выбар прадстаўляе Ян Максімюк.
Свабода папрасіла траіх чытачоў з розных пакаленьняў напісаць пра 10 кніжак беларускай літаратуры апошняга 30-годзьдзя, якія зрабілі на іх настолькі моцнае ўражаньне, што застаюцца ў іхнай памяці да сёньня. Свой выбар прадстаўляе Віктар Жыбуль.
Свабода папрасіла траіх чытачоў з розных пакаленьняў напісаць пра 10 кніжак беларускай літаратуры апошняга 30-годзьдзя, якія зрабілі на іх настолькі моцнае ўражаньне, што застаюцца ў іхнай памяці да сёньня. Свой выбар прадстаўляе літаратурны крытык Наста Грышчук.
Беларусы сыходзяць, зьяжджаюць, зьлятаюць. За сьпінамі застаюцца разгромленыя кватэры і офісы, турэмныя краты, роднае неба, якое раптоўна з высокага ўпала да зямлі, прыдушыўшы думкі, мары, надзеі, раструшчыўшы сем’і, лёс, радзіму.
Жнівеньскія навінкі беларускіх (і ня толькі) выдавецтваў успрымаюцца як залюстроўе на тле абвостраных пратэставымі настроямі грамадзкіх спрэчак пра ролю і месца роднае мовы.
Пад гадавіну беларускіх пратэстаў мы папрасілі групу беларускіх пісьменьнікаў адказаць для сайту Свабоды на пытаньне: ці і якім чынам падзеі апошняга году паўплывалі на ваша разуменьне Беларусі і/або вашу творчасьць?
Нядаўна Альгерд Бахарэвіч апублікаваў у выдавецтве «Электронная кнігарня» дзьве электронныя кнігі, «Плошча Перамогі» і «Тэатр шчасьлівых дзяцей». Свабода пагаварыла зь пісьменьнікам, спрабуючы высьветліць некаторыя пытаньні, зьвязаныя з фарматам, жанрам і тэматыкай ягоных кніг.
Ляўрэатам прэміі Бібліятэчнага фонду Вацлава Гаўла «Парушальнік спакою» (Disturbing the Peace) за 2021 год стаў паэт і выдавец зь Беларусі Дзьмітры Строцаў. У тэксьце паведамленьня аб узнагародзе гаворыцца, што Дзьмітры Строцаў зьяўляецца «сьмелым пісьменьнікам, які знаходзіцца ў небясьпецы».
Ян Максімюк гутарыць з паэтам, празаікам і перакладчыкам Сяргеем Прылуцкім, у якога нядаўна выйшла кніга паэзіі «Эўрыдыка не азіраецца».
Пасьля нядаўняга разгрому многіх пісьменьніцкіх і журналісцкіх структураў перад іх чальцамі паўстаў выбар: застацца — і быць кінутымі за турэмныя краты, ці зьехаць — і захаваць свой талент.
Ян Максімюк размаўляе з Паўлам Станкевічам, старшынём фонду «Тутака» на Падляшшы і арганізатарам «Фэстывалю абуджаных» каля Гарадка, у тым самым месцы, дзе ў 1990–2019 гадах адбываўся беларускі музычны фэстываль «Басовішча».
Ян Максімюк размаўляе з паэтам і перакладчыкам Андрэем Хадановічам пра кнігу яго выбранай паэзіі ў польскім перакладзе.
Дэбютная кніга Дарʼі Бялькевіч «Сьлёзы на вецер» мае ўсе шанцы стаць адной з самых адметных у маладой беларускай паэзіі.
Ліпеньскія кніжныя навінкі і літаратурныя падзеі ў нашым суботнім аглядзе.
Загрузіць яшчэ
