Васіль Быкаў:
Як заўжды на вайне, галоўная плата — кроў, і плаціць той, хто найменш вінаваты.
Томас Ман:
Вайна — гэта толькі баязьлівыя ўцёкі ад праблемаў міру.
Карл Краўс:
Як кіруюць сьветам і як пачынаюцца войны? Дыпляматы хлусяць журналістам, а потым вераць прачытанаму.
[Карл Краўс (1874–1936) — аўстрыйскі пісьменьнік і журналіст, вядомы сваімі сатырычна-афарыстычнымі выказваньнямі ў адрас прэсы і палітыкаў.]
Яўгеній Еўтушэнка:
Хотят ли русские войны?
Спросите вы у тишины
над ширью пашен и полей
и у берез и тополей.
Спросите вы у тех солдат,
что под березами лежат,
и пусть вам скажут их сыны,
хотят ли русские войны. (…)
[Верш напісаны ў 1961 годзе, у разгар «халоднай вайны», якая ў 1962-м, праз так званы «карыбскі крызіс», ледзь не абярнулася «гарачай» вайной з выкарыстаньнем ядзернай зброі. Прыклад выдатнага хрэстаматыйнага верша на службе дзяржаўнай ідэалёгіі. Ці застанецца гэты верш хрэстаматыйным пасьля вайны Расеі з Украінай?]
Бэнджамін Фрэнклін:
Ніколі не было добрай вайны ці дрэннага міру.
[Бэнджамін Франклін (1706–1790) — палітычны дзеяч, пісьменьнік, навуковец, адзін з айцоў-заснавальнікаў Злучаных Штатаў Амэрыкі.]
Малкалм Форбз:
Вайна амаль ніколі не сканчаецца так, як яе задумалі пачынальнікі.
[Малкалм Форбз (1919–1990) — амэрыканскі прадпрымальнік, выдавец вядомага бізнэс-часопіса Forbes, заснаванага ягоным бацькам у 1917 годзе.]
Джордж Патан:
Няхай Бог літуецца над маімі ворагамі, бо я ня буду.
[Джордж Патан (1885–1945) — адзін з галоўных амэрыканскіх генэралаў у Другой сусьветнай вайне, камандзір танкавага корпусу, які браў удзел у баях з нацыстамі ў Італіі, Францыі і Нямеччыне.]
Уінстан Чэрчыль:
Вы спытаеце, якая наша мэта? Я магу адказаць адным словам. Гэта перамога, перамога любой цаной; перамога, нягледзячы на ўвесь жах; перамога, якой бы доўгай і цяжкай ні быў шлях да яе, бо безь перамогі няма выжываньня.
[З прамовы прэм’ер-міністра Вялікай Брытаніі Ўінстана Чэрчыля ў Палаце грамадаў 13 траўня 1940 году.]
Сара Бэрнар:
Чаму цывілізацыя працягвае адступаць? Кожная вайна, нават калі яна пераможная, — гэта новая параза нашага розуму.
[Сара Бэрнар (1844–1923) — славутая ў свой час француская акторка.]
Якуб Колас:
(…)
Бягуць, уцякаюць,
Аж пяты бражджаць.
І рушыла раптам
Чырвоная раць!
Сталёвая лава
Як гром, ураган —
За танкамі танкі,
Бы хмар караван.
Імкнуць як разводзьдзе,
Як морскі прыбой,
Зьмятаюць вяльможных
Савецкай мятлой.
Народ высыпае
З пагорбленых хат:
— Ох, сіла ж якая!
— Ох, колькі ж гармат!
(…)
[Гэта фрагмэнт сатырычнай паэмы, якую Якуб Колас напісаў у 1939 годзе, вітаючы паход Чырвонай арміі на Польшчу і далучэньне Заходняй Беларусі да БССР. Прыклад слабой паэзіі на службе ў дзяржаўнай ідэалёгіі.]
Уільям Шэксьпір:
Крыві й загубы будзе столькі
І жахі стануць так прывычнымі,
Што мацеры зь усьмешкай паглядацьмуць,
Як іх дзяцей чвартуюць на вайне.
Задушаць літасьць жорсткія расправы,
А Цэзаравы дух, да помсты заклікаючы,
З Гекатай з вогненнага пекла
Над гэтымі абшарамі ўзьнясецца
І голасам манаршым пракрычыць:
„Палі й сячы!“ — і спусьціць псы вайны.
[Гэта фрагмэнт маналёгу Антонія з драмы Шэксьпіра «Юлій Цэзар». Антоній прадвяшчае вайну ў Рыме пасьля забойства Цэзара. Пераклад мой. Арыгінал:
Blood and destruction shall be so in use
And dreadful objects so familiar
That mothers shall but smile when they behold
Their infants quarter’d with the hands of war;
All pity choked with custom of fell deeds:
And Caesarʼs spirit, ranging for revenge,
With Ate by his side come hot from hell,
Shall in these confines with a monarchʼs voice
Cry ʼHavoc,ʼ and let slip the dogs of war.]
Плятон:
Толькі забітыя ўбачылі канец вайны.
Сьвятлана Алексіевіч:
Безь нянавісьці страляць ня будзеш. Гэта вайна, а не паляваньне.
Тэры Прачэт:
Як думаеце, ці магчыма, каб звар’яцела ўся нацыя?
Альбэрт Айнштайн:
Я ня ведаю, якой зброяй будуць весьці Трэцюю сусьветную вайну, але Чацьвёртая сусьветная вайна будзе весьціся палкамі і камянямі.
Джозэф Гелер:
Якая розьніца забітаму на вайне, хто яе выйграе?
[Цытата зь вядомага сатырычна-абсурдысцкага антываеннага раману «Catch 22».]
Томас Пінчан:
Яны закаханыя. Я**ць вайну!
[Цытата зь «Вясёлкі гравітацыі» («Gravity’s Rainbow»), раману з 1973 году.]
Джордж Орвэл:
Вайна гэта мір. Свабода — гэта рабства. Няведа — гэта сіла.
[З раману «1984».]
Джэймс Джойс:
Няхай мая краіна памрэ за мяне.
[Гэтая фраза з раману Джэймса Джойса «Ўліс» — мабыць, крайняя фармулёўка пункту гледжаньня пісьменьніка-пацыфіста і інтэлектуала, які грэбуе ўсялякай ідэалёгіяй.]
Уладзімір Зяленскі:
Закрыйце неба над Украінай!
[З прамовы перад Кангрэсам ЗША 16 сакавіка 2022 году.]
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
