Мова са Свабодай

35 гадоў «Закону аб мовах». Што мы ведаем пра яго? ТЭСТ

26 студзеня 1990 году Вярхоўны Савет яшчэ Беларускай ССР прыняў Закон «Аб мовах», які надаў беларускай мове статус адзінай дзяржаўнай. Што мы ведаем пра Закон, яго выкананьне і вынікі?

Чые мудрыя словы? ТЭСТ

Пачынальнікі беларускага нацыянальнага руху, навукоўцы, творцы ня раз выказвалі глыбокія й прарочыя думкі пра беларускую мову, якія мусілі ўвайсьці ў сьвядомасьць кожнага з нас. Ці ўвайшлі, ці ведаем?

Пабудзьце карэктарам! Моўны тэст

Міжнародны дзень карэктара адзначаецца 27 кастрычніка — у памяць Эразма Ротэрдамскага, які быў ня толькі філёзафам, але й адным з самых пільных карэктараў у гісторыі. І мы сёньня адчуем смак і адказнасьць гэтае важнае працы. Тэст на вылоўліваньне моўных агрэхаў!

Адкуль у нас гэтае слова? Моўны ТЭСТ

Многія людзі, нават далёкія ад мовазнаўчай навукі, жыва цікавяцца паходжаньнем словаў. Этымалёгія слова сапраўды бывае нечаканай, сьведчыць пра павароты лёсу народу, а часам і пра крэатыўнасьць майстроў слова.

Беларускае войска. Моўны ТЭСТ

У Дзень беларускай вайсковай славы ўспамінаем перамогу нашых войскаў над маскоўскімі захопнікамі пад Воршай 8 верасьня 1514 году, ушаноўваем усіх герояў збройнае барацьбы за свабоду Беларусі, нагадваем беларускія вайсковыя традыцыі. Моўны ТЭСТ пра беларускае войска.

25 жніўня 1991 году: новая эпоха, абноўленая мова. Моўны ТЭСТ

Пачалася гісторыя незалежнай Рэспублікі Беларусі, што адлюстравалася і ў беларускай мове. Ці ведаем моўныя праявы таго нацыянальнага абнаўленьня?

Ці разумеем Скарыну і Сапегу? Моўны ТЭСТ

У 1517 годзе Скарына выдаў першую беларускую друкаваную кнігу. З таго часу адзначаем 6 жніўня як Дзень беларускага друку. А ці добра разумеем старабеларускую мову?

Моўны тэст: ВАДА

У цёплую пару вабіць да сябе вада, каля якой сама лепш адпачываць і папраўляць здароўе. Ці маем у галаве водны слоўнік-мінімум?

Да Дня роднай мовы — інтрыгоўныя пытаньні пра беларускую мову. ТЭСТ

Гэтыя факты беларускае мовы і яе гісторыі ня надта вядомыя, але цікавыя. Праверым сваю абазнанасьць.

Хто каму хто? Моўны тэст на роднасьць і сваяцтва

Па-беларуску можна сказаць, хто каму кім даводзіцца, адным словам — без дыяграмаў і стрэлачак.

Пра тэхніку па-беларуску. Моўны ТЭСТ

Усё, што чалавек робіць рукамі, мае беларускія назвы. Ці ведаеце іх? Праверце сябе.

Беларускія народныя загадкі: зімовы ТЭСТ 

У народных загадках — пачуцьцё прыгажосьці навакольнага сьвету, мудрасьць і досьвед нашых продкаў. Ці мы перанялі гэтыя якасьці? Праверма сябе.

Моўны ТЭСТ: Ці ведаем род назоўнікаў?

Гучны гармонік, пахучы валяр’ян, аптэчная гліцэрына... Вас дзівяць такія словазлучэньні? Тады гэты тэст для вас!

Простыя словы, простыя рэчы. Тэст на лексычны запас

Ці трымаем у сваёй апэратыўнай памяці самыя звычайныя, штодня патрэбныя беларускія словы? Праверым сябе! А для інтрыгі ў тэсьце ёсьць і парачка словаў радзейшых, але сакавітых.

Не талісман, а кудмéнь! ТЭСТ пра мову Ластоўскага

Моўны этыкет па-беларуску. ТЭСТ

Вітаньні й разьвітаньні, падзякі й прабачэньні — важныя маркеры беларускай прасторы. Выбар іх вялікі, яны прыдатныя на ўсе жыцьцёвыя сытуацыі. Ці дасканала імі валодаем?

Моўны навігатар у сеціве: беларуская мова ў Facebook

Агляд суполак, у якіх можна і падвучыцца, і падыскутаваць пра беларускую мову. Дапаўняйма сьпіс, стварайма свае спэцыялізаваныя групы.

Моўны навігатар у сеціве: беларуская мова ў Instagram

Instagram пачынаўся як сетка для абмену фотавыявамі, але сёньня ён для многіх і важная крыніца ведаў. У тым ліку ў беларускай мове.

Моўны навігатар у сеціве: глядзім YouTube

Кароткі агляд каналаў самай папулярнай відэаплятформы, на якіх можна падвучыцца беларускае мовы.

Моўны навігатар у сеціве: правяраем правапіс

Працягваем агляд рэсурсаў сеціва, прысьвечаных беларускай мове. Як высьветліць, ці няма ў тэксьце правапісных памылак?

Моўны навігатар: TikTok па-беларуску

Апішам некалькі тэматычных каналаў, дзе вывучаюць беларускую мову ці проста гавораць па-беларуску. Дапаўняйце сьпіс, стварайце свае!

Моўны навігатар у сеціве: па-беларуску — дзецям

Працягваем агляд рэсурсаў сеціва, карысных для вывучэньня і практычнага ўжываньня беларускае мовы. Гэты кароткі сьпіс — для тых, хто выхоўвае дзяцей па-беларуску. Натуральна, рэсурсаў значна больш, але важна пачаць.

«Не было ніякай „мяккай беларусізацыі“». Мовазнаўца Вячорка пра вынішчэньне беларускай мовы і напад на лацінку

Мовазнаўца Вінцук Вячорка на канале Свабода Premium выказаўся пра зьмены ў абавязковых моўных экзамэнах, пра напад чыноўнікаў на беларускую лацінку, а таксама пра ўплывы «русского мира» на моўную палітыку ў сучаснай Беларусі.

Моўны навігатар у сеціве: лацінка

Пачынаем агляд рэсурсаў сеціва, прысьвечаных вывучэньню і практычнаму выкарыстаньню беларускае мовы. Сёньня — пра надзённае: рэсурсы, патрэбныя для ўжываньня беларускае лацінкі.

Беларускае слова 2021 году — ЧАБОР

У адкрытым галасаваньні за Беларускае слова 2021 году з прыкметным адрывам перамагло слова чабор — назва кветкі і зёлкі. Вядома ж, многія галасавалі за яго ў складзе паэтычнае цытаты „Пахне чабор“.

Назвы інструмэнтаў па-беларуску — 2. Сьлясарныя прылады

Як па-беларуску „отвёртка“, „сверло“, „гайка“? Якія прылады ў сьлесара?

Слоўнічак: назвы інструмэнтаў па-беларуску. Анімацыя 

Як па-беларуску „ватерпас“, „рубанок“, „верстак“? Чым капáем і габлюем?

Мова са Свабодай: карысьць — дабро, карысьлівасьць — зло. АНІМАЦЫЯ

Бескарысная праца марная, а бескарысьлівы ўчынак узвышае чалавека. Ня блытайма словы „карысны“ і „карысьлівы“! АНІМАЦЫЯ

Мова са Свабодай: Каляды й Новы год. АНІМАЦЫЯ

Каляды й каляднікі, Сьвяты Мікалай, ялінка і бяседа, зорка і зьвязда. Усе патрэбныя вам сьвяточныя словы. АНІМАЦЫЯ

Ня блытайма досьлед і досьвед! ВІДЭА

Расейскае слова „опыт“ мае два значэньні, і ў беларускай мове кожнаму зь іх адпавядаюць інакшыя словы. АНІМАЦЫЯ

Ня бачу ЦЯБЕ, сумую па ТАБЕ. Мова са Свабодай. ВІДЭА

Часам блытаюць формы „цябе“ і „табе“. Правільна: бачу каго? Цябе. Іду да каго? Да цябе. Сукенка пасуе каму? Табе. Пачуваюся рыцарам пры кім? Пры табе. АНІМАЦЫЯ

Ня бачу ЦЯБЕ, сумую па ТАБЕ. Мова са Свабодай

Часам блытаюць формы „цябе“ і „табе“. Правільна: бачу каго? ЦЯБЕ. Іду да каго? Да ЦЯБЕ. Сукенка пасуе каму? ТАБЕ. Пачуваюся рыцарам пры кім? Пры ТАБЕ.

Мазы́р, Капы́ль, Нясьвíж. Беларускім гарадам — беларускі націск

Запомнім правільны беларускі націск у назвах нашых гарадоў: Кáменец, Капы́ль, Мазы́р, Нясьвíж, Стóўпцы, Талачы́н, Шáркаўшчына. А гэтыя месты традыцыйна ў народзе завуцца — Лýнінец, Навáградак і Рáдашкавічы. Таксама як Амсьцíслаў (побач з Мсьціслáў).

Хоспадзі, рэбзя! або Дзеці рабоў на фудкорце

Гэтыя словы — зь беларускамоўных допісаў у сацыяльных сетках, а нават з паважных артыкулаў. Расейскія жарганізмы ў беларускай мове — крэатыў ці праява правінцыйнасьці?

Як Піліп з канапель: хто той Піліп і што рабіў у каноплях?

У прамінулым годзе было нямала нечаканасьцяў, ідыёцкіх выказваньняў і спаленых рэпутацыяў. Маем выраз іх апісаць. А за Піліпавы каноплі паміж сабой ваююць не наркабароны, а ціхія мовазнаўцы.

Як ластаўкі ў стрэсе: гэта не пра стрэс, а пра тое, як яго зьняць

Беларускія народныя выразы прыгожа апісваюць каханьне праз вобразы птушак.

(Як) дурань дзьверы: добры выраз пра занадта актыўнага недарэку

Недарэку, які не ўсьведамляе, што сваёй актыўнай дзейнасьцю нясе шкоду, у сучаснай публіцыстыцы іранічна завуць „карысным ідыётам“. Маем беларускія выразы блізкае сэмантыкі.

У сьвет вочы. Беларускі кірунак сыходу ад непатрэбных праблемаў

Шукаць долі (або ратавацца ад нядолі) беларуса вядуць „у сьвет вочы“, а немца — нос.

За дзедам швэдам. За караля Батуры. Як па-беларуску сказаць пра вельмі даўнюю падзею

Пра даўнія падзеі кажам, узгадаўшы швэдаў (якія, аказваецца, пакінулі ў беларускай мове прыкметны сьлед). І абыходзімся без цароў.

Кот марцовы — гэта зусім не пра катá

Кот марцовы, марцовы кавалер... Няўхвальныя выразы пра юрліўца зьбераглі старое слова „марац“. А вось кот ні ў чым не вінаваты.

Даць драпака. Як маляўніча апісаць імклівыя ўцёкі

Калі мусіш хуценька ўцячы, дасі ня толькі драпака. Дарэчы, ці ёсьць слова „драпак“ у расейскай літаратурнай мове?

На сьвятыя ніколі. Як хітравата, але даволі ветліва адмовіцца нешта рабіць

Кожны народ нашага цывілізацыйнага рэгіёну мае свой уласны адпаведнік лацінскаму выразу Ad calendas Graecas — „да грэцкіх календаў“.

Хто мае звышнатуральную здольнасьць пабачыць шклянога бога?

Да якога стану трэба дайсьці, каб пабачыць шклянога бога ды яшчэ й пакланіцца яму? Беларуская мова мае шырокую палітру выразаў апісаць усе ступені набліжэньня да гэтага стану...

Гарады ў беларускіх выразах: „Як дзядзька ў Вільні“ і „Ажно Масква відаць“

Выраз на штодзень: „Як дзядзька ў Вільні“ — пра разгубленага ў сталічным тлуме. А калі кажам „Ажно Масква відаць“?

На скрут галавы. Па-беларуску пра неабачлівы ўчынак (ці пра авантурнага спартоўца)

Калі нехта ідзе на заведама бязглузды, неабачлівы ўчынак. Або надта хутка стартуе.

Фіґа на талерцы — ня проста дуля з макам. Чыста беларускі выраз

Гэта ня проста дуля з макам, а выштукаваная! Выраз уласнабеларускі.

За марны цень

Выраз спатрэбіцца, каб вобразна апісаць дарэмную ахвяру ці марную працу.

З рэха зьехаць

Усе чулі параўнальна новы расейскі фразэалягізм „крышу снесло“ / „крыша поехала“. Маем ня менш сакавіты ўласны выраз, да таго ж прыдатны для апісаньня наступстваў прамываньня мазґоў тэлевізарам.

Даваць дыхту

Даваць дыхту — значыць ня толькі 'насварыцца' ці 'адлупіць', а і 'нарабіць клопату': „Вох, дасьць нам дыхту гэты дэкрэт!“ А што такое „дыхт“?