(За)даць, (за)даваць драпака
- ‘кінуцца наўцёкі, імкліва ўцякаць’
Панас задаў такога драпака, што сьнег курэў пад яго нагамі. (Якуб Колас)
Слова драпак мае два значэньні. Першае — ‘спружыноўка (культыватар)’, а другое — ‘уцёкі’. У гэтым значэньні асобна не ўжываецца, запісаў яшчэ Іван Насовіч у 1870 годзе і прывёў прыклады: Драпака ўдарыў, даў, пусьціўся.
Паходзіць ад дзеяслова драпаць (які азначае і ‘шкрэбці нечым вострым’, і ‘сыходзіць, зьбягаць’).
Сынонімы: даць, даваць дзеркача / дзерака / драла / цуба(ка) / хадалá / хадаляку / цягу / маху;
даць, даваць у лозы;
уцячы, уцякаць як ад халеры / як ад заразы / як чорт ад пасьвячонай вады;
пяты падмазаць, падмазваць.
Фразэалягізм даваць драпака аб’ядноўвае беларускую і ўкраінскую мовы. А ў расейскай літаратурнай мове словаў драпак і драпать няма. У слоўніку Ўшакова драпать апісваецца як „презрительный вульгарный неологизм из воровского жаргона“; выраз он в драпаке ‘в побеге’ падае „Словарь русского арго“.
Як і многія іншыя выразы мовы расейскіх лягераў і турмаў, драпать, драпак — беларусізм ці ўкраінізм.
Шукайма беларускія фразэмы тут:
Фёдар Янкоўскі. Беларуская фразеалогія. Фразеалагізмы, іх значэнне, ужыванне. — Менск, 1968.
Зьміцер Санько. Малы руска-беларускі слоўнік прыказак, прымавак і фразем. — Менск, 1991.
Ян Станкевіч (пры ўчасьці Антона Адамовіча). Маленькі маскоўска-беларускі (крывіцкі) слоўнічак фразэолёгічны і прыказкаў ды прывітаньні, зычэньні і інш. / 3-е выданьне. — Менск, 1992.
Іван Лепешаў. Фразеалагічны слоўнік беларускай мовы. У 2-х т. — Менск, 1993.
Мікола Даніловіч. Слоўнік дыялектнай фразеалогіі Гродзеншчыны. — Горадня, 2000.
Е. Боярина, В. Сивчиков. 2000 русских и 2000 белорусских идиом, фразеологизмов и устойчивых словосочетаний. — Минск, 2006.
Вольга Ляшчынская. Сучасная беларуская мова: фразеалогія. — Менск, 2010.
