Павал Севярынец: «Кнігі Быкава належаць да нацыянальнай ідэі»

«На мой погляд, са спадчыны Быкава найбольш важныя ягоныя клясычныя аповесьці пра вайну.

Справа ня толькі ў тым, што ў памяці беларусаў гэтыя падзеі пакінулі такі незьнішчальны сьлед. І справа ня ў тым, што гэта ўпісваецца ў такі агульнапрыняты канон: вось беларусы — гэта апошняя вайна і партызанка. Справа ў тым, што Васіль Быкаў сваёй прозай кожнага разу абазначае тую вайну, якая ідзе ў беларусаў са сьветам і ўнутры сябе: вайну праўды з хлусьнёй, вайну страху зь верай, з надзеяй, абазначае маральны выбар, які востра паўстае перад кожным з нас фактычна кожны дзень і, можа, нават кожную хвіліну.

У адлюстраваньні гэтай вайны, маральнай вайны, у адлюстраваньні вось гэтага самага маральнага выбару, на мой погляд, Васіль Быкаў застаецца ў беларускай літаратуры непераўзыдзеным. У эўрапейскай літаратуры ён стаіць упоравень з такімі гігантамі, як Рэмарк альбо Хэмінгуэй. Гэта — песьняры праўды, людзі, якія ўводзяць праўду, нягледзячы на грамадзкія стэрэатыпы альбо нават таталітарны лад, які панаваў у Савецкім Саюзе. Тое, што Васіль Быкаў давёў гэтую праўду, прабіваючыся праз савецкую цэнзуру, савецкую фальш, савецкае бязбожжа, — гэта проста подзьвіг само па сабе.

Вельмі каштоўна ў Быкава тое, што беларусы пазнаюць сябе. Вось калі чытаеш „Жураўліны крык“, альбо „Сотнікава“, альбо „Пайсьці і не вярнуцца“, альбо „Дажыць да сьвітаньня“ — там на кожнай старонцы Беларусь. Рэдка ў каго з празаікаў можна беспамылкова вызначыць, што гэта — пра Беларусь, гэта — пра беларусаў, ад краявідаў пачынаючы і завяршаючы сэрцамі. У быкаўскіх клясычных апавяданьнях (на мой погляд, лепшыя зь іх — гэта вось якраз пералічаныя) беларусы пазнаюць самі сябе.

Таму кнігі Быкава і найлепшыя ягоныя аповесьці шасьцідзясятых-сямідзясятых гадоў належаць да нацыянальнай ідэі».