Калі ў 1996 годзе Алесь Бяляцкі ў музэі Максіма Багдановіча, дырэктарам якога ён быў, пачаў ствараць праваабарончую арганізацыю «Вясна», многія яго не зразумелі. Магчыма, нехта не разумее і сёньня.
Вызваленьне палітвязьняў магчымае толькі пры ўмове зьмены палітычнага трэнду ў Беларусі, курсу на пэўную лібэралізацыю, што прадугледжвае спыненьне рэпрэсій, а не проста вызваленьне палітзьняволеных. Але ці магчыма гэта ў сёньняшняй сытуацыі?
Звышнізкі міжнародны прэстыж лукашэнкаўскай Беларусі адштурхоўвае беларускамоўных жыхароў суседніх з Рэспублікай Беларусь рэгіёнаў ад Беларусі і беларушчыны.
Дзяржаве бывае вельмі зручна карыстацца неабыякавасьцю шараговых людзей і ігнараваць праблемы, бо валянтэркі і валянтэры ўсё вырашаць самі. Так можна адмаўляць у сучасных мэдыкамэнтах дзецям з рэдкімі генэтычнымі захворваньнямі і не прымаць закон аб супрацьдзеяньні хатняму гвалту.
Вітаўт Кіпель быў патомным менчуком і ў сілу сваёй інтэлектуальнай моцы заўсёды разумеў і ніколі не сумняваўся ў патрэбе і важнасьці аднаўленьня Старога гораду ў Менску.
Днямі абнародавалі дадзеныя апытаньня гараджанаў Беларусі, праведзенага ў жніўні-верасьні сацыёлягам Філіпам Біканавым. На пытаньне аб падтрымцы аднаго з бакоў у расейска-ўкраінскай вайне 41% рэспандэнтаў адмаўляліся займаць які б то ні быў бок, 39% выказвалі падтрымку Расеі і 20% — Украіне.
Начны званок ад Юркі Кіпеля: «Тата памёр»... Два горкія словы, за якімі схаваны глыбокі сэнс: адыходзіць цэлая эпоха. Адышоў сапраўдны волат беларушчыны, чалавек, які ўсё жыцьцё ствараў і ўмацоўваў беларускую прастору.
У лістападзе выйшла двумоўнае выданьне апошняга раману Сакрата Яновіча (1936–2013), беларускага пісьменьніка ў Польшчы. На польскую мову раман пераклаў ягоны сын, Яраслаў Яновіч, зьмяніўшы арыгінальны загаловак твору з выданьня 2008 году — «Хатняе стагодзьдзе» — на «Стагодзьдзе дуралобаў».
У сваіх публічных выступах і інтэрвію Лукашэнка ўсё часьцей разважае пра будучую адстаўку. А дакладней, пра тое, чаму ў цяперашні момант яна немагчымая, але ў будучыні ён «у любы момант гатовы».
Раптоўная сьмерць Уладзімера Макея спарадзіла шэраг кансьпіралягічных вэрсіяў пра магчымыя злавесныя намеры Масквы што да Лукашэнкі. Маўляў, гэта «чорная метка» беларускаму ўладару. Наколькі абгрунтаваныя такія здагадкі?
Сьмерць міністра замежных справаў Уладзімера Макея выклікала гарачыя спрэчкі аб тым, як варта ацэньваць жыцьцёвы шлях нябожчыка, яго ролю ў найноўшай гісторыі Беларусі. Насамрэч гэта спрэчка не пра Макея і нават не пра мінулае. А пра будучыню.
Тэма раптоўнай сьмерці міністра замежных справаў Беларусі Ўладзімера Макея ў камэнтарах палітычных аналітыкаў Беларусі, Украіны і Расеі зрабілася адной з галоўных. Адбылося гэта падчас маштабнага пашырэньня і абмеркаваньня «ўкідаў» пра магчымую падрыхтоўку Масквой адхіленьня Лукашэнкі ад улады.
Няма і не было ніякай самастойнай «палітыкі Макея». Няма ніякай самастойнай палітыкі ў афіцыянта, які дастаўляе прыгатаваную кухарам страву.
Імкненьне некаторых людзей «ачалавечыць» Макея — цалкам нармальнае ў адносінах да нябожчыка. Пагатоў сам Макей некалі імкнуўся ачалавечыць свой вобраз, чым займеў сабе шмат сяброў у Эўропе і сьвеце — там, дзе чалавечнасьць цэніцца.
Самотная постаць пажылога чалавека, які цяжкім крокам ступае па абсалютна пустой плошчы ля Дому афіцэраў. З прычыны выхаду яго на вуліцу перакрытыя ўсе кварталы ў цэнтры Менску.
Беларуская палітычная сыстэма даволі спэцыфічна рэагуе на нестандартную падзею, якой стала раптоўная сьмерць высокага чыноўніка ва ўмовах пэрсаналісцкага палітычнага рэжыму. Чаму першай рэакцыяй рэжыму на сьмерць міністра Макея стала маўчаньне?
Уладзімер Макей, які раптоўна памёр на 65 годзе жыцьця, кіраваў МЗС больш за 10 гадоў — даўжэй за любога з 6 папярэднікаў за ўвесь час незалежнасьці Беларусі. Хто прыйдзе на вакантнае месца?
Ва ўзросьце 64 гадоў памёр міністар замежных спраў Рэспублікі Беларусь Уладзімер Макей.
«Што будзе пасьля мяне? На каго пакінуць краіну?» Лукашэнка далёка ня першы дыктатар, перад якім паўстаюць такія пытаньні.
Шмат дзе ў сьвеце сёньня, 25 лістапада, кажуць пра тое, як важна перадухіляць гвалт над жанчынамі. У Беларусі ж гэтага амаль не чуваць, і не таму, што ўсё добра. Проста гвалт – у тым ліку і гендэрна абумоўлены – даўно стаў часткаю дзяржаўнай ідэалёгіі.
У пазыцыі афіцыйнага Менску адносна АДКБ ёсьць прыкметныя супярэчнасьці. І з часам яны ўсё больш выяўляюцца.
Прэм’ер-міністар Беларусі Раман Галоўчанка ладзіць трохдзённы візыт у Іран, Сырыю, Расею. Геаграфія візыту вельмі паказальная. Гэта краіны-ізгоі, якія цяпер пад міжнароднымі санкцыямі.
Беларусы маюць сваю мову. Гэта факт. І толькі ад беларусаў залежыць лёс іхнае мовы.
Цягам 13 хвілінаў дэпутат і гісторык Ігар Марзалюк даводзіў аўдыторыі тэлеканалу СТВ, што герб «Пагоня» — старадаўні беларускі сымбаль, які «мы шануем». Летась на тым самым канале ён называў яго «сымбалем беларускіх нацыстаў-калябарантаў».
21 лістапада Лукашэнка чарговы раз выкрыў падступную змову ворагаў Беларусі і Расеі. Падчас сустрэчы з кіраўніком Удмуртыі Аляксандрам Брачалавым ён падрабязна пракамэнтаваў гісторыю з ракетай, якая заляцела на тэрыторыю Польшчы. І адразу выявіў, чые гэта падкопы.
Як Лукашэнка паспрабуе захаваць сваю дыктатуру ва ўмовах, калі ў Расеі будуць адбывацца кардынальныя зьмены? Што чакае беларусаў пасьля вайны?
Масавы тэрор, які нарастае ў Беларусі, таму і нарастае, што ён — сыстэмны. Хапіла б найменшага збою ў гэтай сыстэме, як тэрор адразу б спыніўся, бо ад аднаго збою спрошчаная да «лысай рызіны» сыстэма можа рухнуць.
І ўлада, і апазыцыя маюць немалыя грамадзкія рэсурсы падтрымкі на выпадак сытуацыі, калі цікавасьць да палітыкі ў грамадзтве ізноў рэзка падвысіцца, «стомленыя» — «адпачнуць», а тыя, хто «заснуў» — «прачнуцца».
Аляксандар Лукашэнка падчас нарады аб пэрспэктывах разьвіцьця Парку высокіх тэхналёгій (ПВТ) выказаў вялікае незадавальненьне паводзінамі айцішнікаў падчас бурлівых падзей 2020 году. Паводле яго, супрацоўнікі ПВТ выступілі рухаючай сілай пратэстаў. Але ці магло быць па-іншаму?
Беларускі спорт трапляе ўва ўсё большую ізаляцыю. Спартовыя функцыянэры яшчэ спрабуюць рабіць выгляд, што іх гэта ня тычыцца. Маўляў, ня вельмі й хацелі; сусьветны спорт страціць больш ад няўдзелу беларусаў; у сумесных спаборніцтвах з Расеяй магчымае рэальнае разьвіцьцё.
Законы палітыкі такія — калі ёсьць запыт на абвастрэньне, то любая дробязь і нават правакацыя робяцца падставай для самых жорсткіх крокаў. Калі ж такога запыту няма, то інцыдэнты і правакацыі застаюцца незаўважанымі альбо хутка нэўтралізуюцца.
Украіна вярнула кантроль над Херсонам. Палітычны аглядальнік Свабоды Валер Карбалевіч разважае, што гэта азначае для Расеі, як гэта паўплывае на ход вайны і ці можна параўноўваць сытуацыю ў Херсоне і ў Беларусі.
На цяперашнім этапе эвалюцыі рэжыму Лукашэнкі палітычны тэрор — неабходны элемэнт існаваньня дыктатуры. І гэта працуе ўжо ў аўтаматычным рэжыме. Дзейнічае інстынкт самазахаваньня, умоўны рэфлекс, які падсілкоўваецца страхам паўтарэньня падзеяў 2020 году.
Падлеткаў ад школы вадзілі ў калёнію... Беларуская школа даўно ператварылася ў канвэер для вырабу ідэалягічна правільных элемэнтаў. Важна памятаць, што гэта — ненармальна.
Пасьля выгнаньня зь Беларусі McDonaldʼsа нехта напісаў («ну і добра») пра шкоднасьць фастфуду, нехта («ну і добра») пра неэкалягічнасьць гэтых рэстаранаў.
Якая будучыня чакае дыктатуру Лукашэнкі ў выпадку перамогі Ўкраіны?
Лукашэнка паабяцаў, што праз 10-15 гадоў у Беларусі не застанецца вёсак — будуць толькі аграгарадкі. Што гэта азначае і да чаго можа прывесьці?
2020 год спарадзіў ня толькі палітычны крызіс, але і крызіс ідэалёгіі лукашэнкаўскага рэжыму. Які працягваецца і цяпер.
«Мак» яшчэ вернецца ў Беларусь. Вернецца і сымбаль, і тое, што ён сымбалізуе.
Які літаратурны твор лепш за ўсё тлумачыць Расею? Расейскі пісьменьнік Барыс Акунін пасьміхнуўся з гэтага апытаньня «Настоящей России».
Пісаць успаміны пра Алеся Бяляцкага рана ды й не да месца. Чалавек у росквіце гадоў, на піку міжнароднага прызнаньня і зь яснаю пэрспэктываю плённай і актыўнай дзейнасьці ў вольнай Беларусі, дарма што пакуль у турме.
Сусьветны досьвед паказвае, што ў пэрсаналісцкіх рэжымах сыход дыктатара, як правіла, выклікае палітычны крызіс. Бо няма мэханізмаў перадачы ўлады. Лукашэнка хоча пакінуць пасьля сябе дыктатуру, але — без аднаасобнага дыктатара. Ці магчыма гэта?
Цэнтральнай ідэяй, якая пранізвала ўсю гутарку Лукашэнкі з журналістамі 7 лістапада, стала пытаньне ўлады ў розных варыянтах і іпастасях. Пра што б ён ні пачынаў гаварыць — размова нязьменна закранала гэтую праблему.
Лукашэнка, відавочна, загадзя ведаў пра блізкую вайну — і менавіта ў той момант, калі пра гэта даведаўся, аднавіў палітычныя рэпрэсіі, якія да пачатку 2021-га спакваля прыціхлі, быў спадзеў на чарговае зьмякчэньне рэжыму.
Выкажу гіпотэзу, што сёньня ў беларускім грамадзтве замест дылемы «дэмакратыя або дыктатура» дамінаваць стала дыхатамія «мір — вайна». І той, хто гарантуе ці хаця б паабяцае народу мір, можа атрымаць грамадзкую падтрымку.
Пасьля пачатку вайны ва Ўкраіне геапалітычная роля Расеі аслабла. Нават на постсавецкай прасторы Масква ўжо не ўспрымаецца як надзейная крыніца падтрымкі. Асабліва выразна гэта відаць на прыкладзе армяна-азэрбайджанскага канфлікту.
Вайна ня скончылася, частка Украіны дагэтуль у акупацыі, Расея плянамерна зьнішчае ўкраінскую энэргетычную інфраструктуру, а нам пасьлядоўна прасоўваюць ідэі, што інтэлігенцыя пакутуе ад неабходнасьці назіраць «усе гэтыя жахі» і што мы мусім шкадаваць расейскіх вайскоўцаў, бо яны таксама нечыя сыны.
Той відавочны факт, што Лукашэнка ўсімі сіламі імкнецца ўхіліцца ад усё больш настойлівых патрабаваньняў Пуціна, зусім не азначае, што ў яго гэта атрымаецца і ён так і ня возьме непасрэднага ўдзелу ў расейскай агрэсіі.
Вайна з высокімі цэнамі, якую ў Беларусі ініцыяваў Лукашэнка, ператварылася ў вайну з эканомікай. Урад разгублены, гандляры ня ведаюць, як працаваць далей, каб не збанкрутаваць і ня трапіць у турму.
Чаму афіцыйны Кіеў праігнараваў прапанову Сьвятланы Ціханоўскай аб супрацы.
Загрузіць яшчэ
