Сусьветны досьвед паказвае, што ў пэрсаналісцкіх рэжымах сыход дыктатара, як правіла, выклікае палітычны крызіс. Бо няма мэханізмаў перадачы ўлады. Лукашэнка хоча пакінуць пасьля сябе дыктатуру, але — без аднаасобнага дыктатара. Ці магчыма гэта?
Цэнтральнай ідэяй, якая пранізвала ўсю гутарку Лукашэнкі з журналістамі 7 лістапада, стала пытаньне ўлады ў розных варыянтах і іпастасях. Пра што б ён ні пачынаў гаварыць — размова нязьменна закранала гэтую праблему.
Лукашэнка, відавочна, загадзя ведаў пра блізкую вайну — і менавіта ў той момант, калі пра гэта даведаўся, аднавіў палітычныя рэпрэсіі, якія да пачатку 2021-га спакваля прыціхлі, быў спадзеў на чарговае зьмякчэньне рэжыму.
Выкажу гіпотэзу, што сёньня ў беларускім грамадзтве замест дылемы «дэмакратыя або дыктатура» дамінаваць стала дыхатамія «мір — вайна». І той, хто гарантуе ці хаця б паабяцае народу мір, можа атрымаць грамадзкую падтрымку.
Пасьля пачатку вайны ва Ўкраіне геапалітычная роля Расеі аслабла. Нават на постсавецкай прасторы Масква ўжо не ўспрымаецца як надзейная крыніца падтрымкі. Асабліва выразна гэта відаць на прыкладзе армяна-азэрбайджанскага канфлікту.
Вайна ня скончылася, частка Украіны дагэтуль у акупацыі, Расея плянамерна зьнішчае ўкраінскую энэргетычную інфраструктуру, а нам пасьлядоўна прасоўваюць ідэі, што інтэлігенцыя пакутуе ад неабходнасьці назіраць «усе гэтыя жахі» і што мы мусім шкадаваць расейскіх вайскоўцаў, бо яны таксама нечыя сыны.
Той відавочны факт, што Лукашэнка ўсімі сіламі імкнецца ўхіліцца ад усё больш настойлівых патрабаваньняў Пуціна, зусім не азначае, што ў яго гэта атрымаецца і ён так і ня возьме непасрэднага ўдзелу ў расейскай агрэсіі.
Вайна з высокімі цэнамі, якую ў Беларусі ініцыяваў Лукашэнка, ператварылася ў вайну з эканомікай. Урад разгублены, гандляры ня ведаюць, як працаваць далей, каб не збанкрутаваць і ня трапіць у турму.
Чаму афіцыйны Кіеў праігнараваў прапанову Сьвятланы Ціханоўскай аб супрацы.
Пра гэта сьведчаць дадзеныя апытаньня дарослага насельніцтва Ўкраіны, праведзеныя ў верасьні Кіеўскім міжнародным інстытутам сацыялёгіі (КМІС).
Тое, што палітыкі робяць са «сваім» народам сёньня, яны захочуць зрабіць з усім сьветам заўтра.
Лукашэнка баіцца выбараў. Прычым любых. Траўма, атрыманая падчас прэзыдэнцкай кампаніі 2020 году, аказалася вельмі глыбокай. Таму ён асьцерагаецца выбараў увогуле — як зьявы, як інстытуцыі. І робіць усё магчымае, каб выбару ў беларускага народу не было.
Сёньня яны, натхнёныя і апантаныя ідэяй абароны радзімы, атрымаўшы позву з ваенкамата, ідуць змагацца з «украінскімі нацыстамі», а заўтра выявіцца, што насамрэч удзельнічалі ў ганебнай захопніцкай вайне, былі памагатымі ў злачынстве, якое асудзіў увесь сьвет.
Пад канец свайго кіраваньня Лукашэнка нарэшце стварыў тую ідэальную мадэль дзяржавы, пра якую марыў, але ня мог ці не рашаўся сфармаваць раней. То бок грамадзтва абсалютна паслухмяных людзей. У такім і цэны таксама павінны быць «паслухмянымі».
Улады Беларусі бачаць для сябе небясьпеку ў выпадку, калі будуць рэалізаваныя два найбольш неспрыяльныя для іх сцэнары: параза расейскіх войскаў у вайне і лёгкае прасоўваньне ўзброеных беларускіх добраахвотнікаў з Украіны па тэрыторыі Беларусі ў кірунку Менску і рэзыдэнцыі Лукашэнкі.
Лукашэнка вядзе Беларусь да вайны. Усе гэтыя «контратэрарыстычныя рэжымы», «праверкі баяздольнасьці», прыхаваная мабілізацыя, увод расейскіх войскаў, агрэсіўныя заявы ў адрас суседзяў — яўныя прыкметы набліжэньня той небясьпечнай рысы, за якой беларусы будуць непасрэдна ўцягнутыя ў баявыя дзеяньні.
Разьвітаньне з ілюзіямі бывае балючым і крыўдным. Асабліва калі ілюзіі датычаць прэтэнзій на ўласную веліч і выключнае месца ў сьвеце.
Калі назіраць за дзеяньнямі ўлады, апошнімі заявамі высокіх беларускіх чыноўнікаў, то складваецца вельмі дзіўнае ўражаньне. Цяжка ўбачыць нейкую ясную і пасьлядоўную лінію.
Першая навіна, якую я прачытала сёньня, у Дзень маці, была пра тое, што ў Беларусі абвясьцілі так званую антытэрарыстычную апэрацыю. Тысячы маці па ўсёй краіне атрымалі такі падарунак на сьвята — рэжым дадаў у іхнае жыцьцё новых рызык і небясьпек і быццам бы аформіў гэта ў адпаведнасьці з законам.
Лукашэнка сьвядома адмаўляецца ад інтэграцыі ў эўрапейскую супольнасьць. Кіраўніцтва краіны, зыходзячы зь лёгікі палітычнага выжываньня, выбірае сваімі саюзьнікамі дзяржавы, далёкія ад Беларусі геаграфічна, зь іншымі мэнталітэтам, культурай, гісторыяй, рэлігіяй.
Агульныя абвінавачаньні, якія можна пачуць ад многіх украінцаў на адрас беларусаў за саўдзел Беларусі ў расейскай агрэсіі, ня толькі не справядлівыя, але і не прагматычныя.
Пад ціскам Масквы Менск ідзе на максымальнае абвастрэньне адносін з Украінай. Можна меркаваць, што гэта стала прамым наступствам перамоваў Лукашэнкі з Пуціным у Санкт-Пецярбургу.
Калі б Пуцін у 80-я служыў не ў КДБ (у Дрэздэнскім доме дружбы), а ваяваў у акопах пад Кандагарам і Гератам і на ўласнай скуры адчуў, што такое сапраўдная вайна, пэўна, ніякага расейскага ўварваньня ва Ўкраіну не было б.
Барацьбіты за свабоду і правы чалавека нярэдка станавіліся ляўрэатамі Нобэлеўскай прэміі міру.
Яшчэ 10 гадоў таму беларусы пра гэта і марыць не маглі. А сёньня яны маюць ужо другога Нобэлеўскага ляўрэата за сем гадоў. Вядомы праваабаронца Алесь Бяляцкі атрымаў Нобэлеўскую прэмію міру. У пэўным сэнсе сьвет даведваецца пра Беларусь дзякуючы Нобэлю.
Пасьля кожнага звыклага ў сёньняшняй Беларусі «наезду» ўладаў на нейкую сацыяльную групу ці ўстанову заўсёды ўзьнікае пытаньне: хто наступны? Сёньня выявілася, што наступнымі сталі каталікі.
Украінцам і ўкраінкам дапамога цяпер патрэбная як ніколі раней. Толькі яны цяпер шмат дзе быццам перасталі хваляваць грамадзянскую супольнасьць.
Дзярждума і Савет Фэдэрацыі РФ аднагалосна выказаліся за далучэньне да Расеі чатырох вобласьцяў Украіны. Якія наступствы будзе мець гэтая анэксія? Свой адказ у калёнцы на партале «Зеркало» прапануе Юры Дракахруст.
Рашэньне Расеі аб далучэньні чатырох украінскіх абласьцей азначае, што шлях да кампрамісу адрэзаны. Цяпер перамовы немагчымыя. Імавернасьць таго, што вайна будзе весьціся да перамогі аднаго з бакоў, рэзка падвышаецца.
Прайграць вайну, але застацца пры ўладзе. Ці не на гэта разьлічвае Лукашэнка, назіраючы правал пуцінскай агрэсіі і спрабуючы падаць знакі Захаду, што ён нібыта ня ўдзельнічаў і ня ўдзельнічае ў гэтай вайне, адмаўляецца пасылаць туды сваіх салдатаў і паважае незалежнасьць Украіны?
Ня кожны абазнаны ў беларускай культуры чалавек здагадваецца, што ў сваім псэўданіме пісьменьніца Людвіка Сівіцкая зашыфравала дзень уласнага нараджэньня — 30 верасьня.
Яшчэ некалькі тыдняў таму, калі слова «мабілізацыя» у прагнозах аналітыкаў гучала як адзін зь ня вельмі верагодных варыянтаў, найбольш частым адказам было — калі Пуцін пачне забіраць на вайну не кантрактнікаў, а цывільных людзей, Расея ўздымецца.
Спойлер — каб ня ехаць у Крым, Данецк ці Херсон.
У аўтарытарных краінах няма легальнага мэханізму пераходу ўлады ад аднаго ўладара да другога. І сытуацыя ўладнага транзыту ў такіх выпадках, як правіла, выклікае палітычны крызіс.
28 верасьня Аляксандар Лукашэнка раптоўна наведаў самаабвешчаную Рэспубліку Абхазію — грузінскую тэрыторыю, незалежнасьць якой прызнала толькі Расея і некалькі невялікіх аддаленых краін.
Некаторыя расейцы, якія ўцякаюць ад пуцінскай мабілізацыі і якіх эўрапейскія краіны ня хочуць пускаць на сваю тэрыторыю, пачалі параўноўваць сябе з габрэямі – уцекачамі ад Гітлера, якіх на пачатку Другой сусьветнай часам не прымалі на Захадзе.
Па выніках перамоваў у Сочы беларускі бок не зрабіў ніякіх заяваў ні аб прамым удзеле ў вайне, ні аб прызнаньні вынікаў квазірэфэрэндумаў.
МЗС Беларусі цяпер працуе толькі некалькі дзён на год. Акурат, калі адбываецца сэсія Генэральнай асамблеі ААН, якую наведвае Ўладзімер Макей. Там ёсьць магчымасьць у кулюарах перамовіцца з заходнімі дыпляматамі пра тое, што насамрэч турбуе афіцыйны Менск і на якія кампрамісы ён гатовы ісьці.
П’ючы ранішнюю каву і круцячы стужку Фэйсбуку, я мімаходам прачытаў, што сёньня, 26 верасьня, у нас Эўрапейскі дзень моваў (European Day of Languages). Неяк раней я гэтым днём ніколі не пацікавіўся — чаму і навошта яго прыдумалі? — дый сёньня таксама спачатку выпусьціў гэтае паведамленьне з галавы.
26 верасьня — Эўрапейскі дзень моваў. Ажно два словы ў назьве сьвята робяць яго непрымальным для насельнікаў уладных палацаў у Менску: па-першае, Эўропа, а па-другое — „мовы“ ў множным ліку. У прасторы „русского міра“ мова, дакладней „язык“, толькі адзін.
Калі чалавек кажа штосьці накшталт «калі вы не далі мне камфортнага спосабу зьехаць, я пайду ўдзельнічаць у генацыдзе», дык гэта маніпуляцыя і спроба скарыстаць сытуацыю як вакно магчымасьцяў, а не антыпуцінская пазыцыя.
Абяцаная Лукашэнкам амністыя, можа, і адбудзецца, але яе цяжка будзе нават разгледзець за новымі арыштамі, затрыманьнямі, рэпрэсіямі. Чакалі амністыі, а дачакаліся яшчэ большага «закручваньня гаек».
Пакуль Лукашэнку ўдаецца ўхіляцца ад непасрэднага ўдзелу ў вайне. Сёньня ён заявіў, што ў Беларусі мабілізацыі ня будзе.
Прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі падчас выступу на сэсіі Генэральнай асамблеі ААН прадставіў украінскую пазыцыю што да ўмоваў заключэньня міру. Гэтыя ўмовы значна больш жорсткія, чым былі ўвесну.
Пуцін абвясьціў мабілізацыю. Тое, пра што даўно гаварыла палітызаваная публіка, што даўно прагназавалася экспэртнай супольнасьцю, адбылося. Як гэта можа паўплываць на Беларусь?
Ня стала ключавога сьведкі ў справе забойства Захаранкі, Ганчара і Красоўскага.
Высьветлілася, што ў чальца Аб’яднанага пераходнага кабінэту Валера Сахашчыка ёсьць расейскі пашпарт. Што спарадзіла велізарны скандал. Аднак сама гэтая гісторыя — нагода да глыбокага роздуму наконт стаўленьня беларусаў да Расеі.
Пасьля пачатку вайны ва Ўкраіне Ала Пугачова доўга, красамоўна і гучна маўчала. Але тое, што ўрэшце перапыніла гэтае маўчаньне і даволі адназначна выказалася, — дрэнны знак для расейскай (як і для беларускай) улады.
19 верасьня адбываецца пахаваньне каралевы Вялікай Брытаніі Лізаветы II. З гэтай нагоды ў Лёндан зьехаліся да 1 млн чалавек, у тым ліку многія лідэры дзяржаў, каля 500 прадстаўнікоў з амаль двухсот краін сьвету. Але ня з усіх. Прадстаўнікоў Беларусі на жалобную цырымонію не запрасілі.
Сёньня Аляксандар Лукашэнка выступіў на форуме «Гэта наша гісторыя», прымеркаваным да афіцыйнага сьвята — Дня народнага адзінства.
Загрузіць яшчэ
