Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Памятны знак Гарэцкаму ў Горках: «Пытаньне разглядаецца»


Дом Гарэцкага незадоўга да зносу. На сьцяне — шыльда пра кватараваньне Гарэцкага ў доме
Дом Гарэцкага незадоўга да зносу. На сьцяне — шыльда пра кватараваньне Гарэцкага ў доме

Памятны знак Максіму Гарэцкаму абяцаюць паставіць у Горках на месцы зруйнаванага дому, у якім жыў клясык беларускае літаратуры і грамадзкі дзяяч. У райвыканкаме не выключаюць, што знак зьявіцца налета.

«Мы разглядаем гэтае пытаньне дзеля рэалізацыі ў 2017 годзе», — зазначыла супрацоўніца райвыканкаму.

На пытаньне, як будзе выглядаць памятны знак, службоўка адказала: «Над гэтым працуем».

Чатыры гады таму памятны знак Гарэцкаму ўжо абяцалі паставіць, аднак справы не пасунуліся наперад.

Сёлета 21 верасьня сябры Магілёўскай суполкі Таварыства беларускай мовы, будучы на прыёме ў намесьніка старшыні Магілёўскага аблвыканкаму Валерыя Малашкі, паскардзіліся службоўцу, што не выконваецца абяцаньне пра ўвекавечваньне памяці пісьменьніка.

Дом Гарэцкага незадоўга да зносу
Дом Гарэцкага незадоўга да зносу

«Наш візыт да Валерыя Малашкі, магчыма, паўплываў на тое, што пра памятны знак усё ж успомнілі. Нас цешыць, што з чатырнаццаці пытаньняў адно пачало набываць абрысы вырашэньня. Крытыкаваць можна бясконца, але галоўнае, каб гэты знак зьявіўся. Мы ж са свайго боку чым можам, тым гатовыя дапамагчы», — пракамэнтаваў гатоўнасьць горацкіх уладаў паставіць памятны знак адзін зь візытантаў у аблвыканкам Алег Дзьячкоў.

Пра ўсталяваньне памятнага знаку пачалі казаць у 2012 годзе, акурат як зьнесьлі Дом Гарэцкага, рыхтуючы раённы цэнтар да Дажынак.

«Месца пад знак Акадэмія падрыхтавала. Парк заклалі, траўка там цяпер прыгожая. Засталося толькі памятны знак паставіць», — выказвае думку кіраўнік раённай арганізацыі «Белая Русь» Аляксандар Чачоткін. У 2012 годзе ён быў намесьнікам старшыні грамадзкай рады ў пытаньнях захаваньня гістарычна-культурных каштоўнасьцяў.

«У Сельскагаспадарчай акадэміі аўдыторыя Гарэцкага ёсьць і стыпэндыя названая ў ягоны гонар. Аднак рацыя ёсьць, што памятны знак трэба было б усё ж паставіць на месцы дому. У нас была адпаведная прапанова да выканкаму, але, прызнаюся, ня ведаю, на якім этапе рэалізацыі яна цяпер», — сказаў Аляксандар Чачоткін.

Рупліўцы мясцовай гісторыі намагалася ўратаваць дом Гарэцкага. Арганізавалі кампанію збору подпісаў, каб будынку надалі статус гістарычна-культурнай каштоўнасьці. Міністэрства культуры, аднак, не падтрымала намаганьняў грамадзкасьці. Сваё рашэньне абгрунтавала тым, што дом страціў архітэктурна-мастацкае аблічча. Тым часам у райвыканкаме сьцьвярджалі: будынак у аварыйным стане і рамантаваць яго нямэтазгодна.

Апошнія імгненьні жыцьця дому Гарэцкага
Апошнія імгненьні жыцьця дому Гарэцкага

«Такая гістарычная постаць, як Максім Гарэцкі, заслугоўвае помніку ў цэнтры Горак, але добра, што будзе прынамсі памятны знак. Спадзяюся, што яго зробяць з густам. Напрыклад, у выглядзе гарадзкой скульптуры, якія цяпер вельмі папулярныя ў Эўразьвязе і ў Беларусі», — адзначае адзін з актывістаў абароны Дому Гарэцкага Ільля Заранок.

Ён пералічвае плойму дзеячоў беларускае навукі, якія кватаравалі ў Доме Гарэцкага. Сярод іх згадвае акадэмікаў Гаўрылу Гарэцкага, Якава Афанасьева ды Мікалая Мышкіна.

«Цэлы пласт мясцовай гісторыі пусьцілі пад бульдозэр у Горках чатыры гады таму. І было гэта зроблена нягледзячы на пратэсты дзеячаў беларускай культуры і навукі, на сотні подпісаў, якія жыхары Горак і іншых гарадоў паставілі пад просьбаю захаваць нашу гістарычную спадчыну», — крытыкуе тагачаснае рашэньне ўлады пра знос Дому Гарэцкага Ільля Заранок.

Месца, дзе некалі стаяў Дом Гарэцкага
Месца, дзе некалі стаяў Дом Гарэцкага

Пры канцы 1980-х гадоў дому Гарэцкага зьбіраліся надаць статус гістарычна-культурнай каштоўнасьці, а ў кватэры, дзе жыў беларускі клясык, зрабіць музэй. Зь невядомых прычынаў статусу не надалі. Дом абклалі цэглаю. Паводле жыхароў, пасьля гэтага дом згубіў сваю аўтэнтычнасьць і пачаў разбурацца.

Разам з домам зьнікла і памятная дошка са сьціплым надпісам «У гэтым доме з 1926 да 1928 году жыў пісьменьнік Максім Іванавіч Гарэцкі». У Горацкай акадэміі Гарэцкі працаваў загадчыкам катэдры беларускае мовы, літаратуры і гісторыі. У Горкі ён пераехаў неўзабаве пасьля таго, як вымушана вярнуўся зь Вільні.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG