Радыё ў маршрутцы раз на паўгадзіны выштурхоўвае зь сябе пазыўныя праграмы навінаў. Для мяне гэта хутчэй сыгнал насьцярожыцца: зараз кіроўца зробіць гучней, каб усё пачуць і заадно несьвядома ўбіць у галовы дваццаці пасажыраў чарговы маніпуляцыйны бутэрброд. Як заўсёды, з катастрофамі ў Амэрыцы, уцекачамі ў Эўропе, дыпляматычнай перамогай Расеі і адрамантаваным дзіцячым садком у Менску.
Мне заўсёды карцела ведаць, як гэта адбываецца: ці расстаўляюцца загадзя, на аркушыку, паўзы паміж паведамленьнямі, дзе ставяцца акцэнты зьдзіўленьня, ухвалы, недаверу. Як хутка чалавек з мэлядычным голасам усё гэта схоплівае? Як шчыльна працуе зь ім рэдактар навінаў? Ці падкрэсьлівае ён для дыктаркі ці дыктара штодзённае «Россия, в свою очередь…»?
Урэшце, цікава, наколькі сам «голас» удзельнічае ў працэсе, захапляецца ім. Пэўна, што захапляецца. Хіба можна дзень пры дні зьлёту лавіць правільныя націскі, адчуваць, што ад цябе патрабуецца, дзе паставіць пытальнік, а дзе выціснуць прыхаваную зьдзеклівую ўсьмешку.
Калісьці, у адным з шматлікіх карпусоў нашага хітра структураванага і шматкроць перабудаванага ўнівэрсытэту, я натыкнуўся на аб'яву: «Запрашаем на курсы дыктараў. Выкладчыкі працуюць на тэлебачаньні!». У калідоры было цёмна. Стоячы пры зачыненых дзьвярах, пачуў, як гудуць старыя савецкія эпіпраектары. Уявілася, што там, за дзьвярыма, шараговых студэнтаў і студэнтак прэпаруюць, выразаючы нейкую костку ў горле – ці то ўжыўляючы старога ўзору, але надзейны імплянтант.
Першы раз я адчуў, што «нешта ня так», праходзячы паўз бацькаў пакой з заўсёдна ўключаным тэлевізарам. Аляксандар Зімоўскі ў праграме «Рэзананс» акурат выдаў новы аналітычны жарт, шпілечку на адрас палітычных апанэнтаў і ўсьміхнуўся ў белы вус. Тады зьявілася гэтая паўкруглая ўсьмешка ў кутку вуснаў Юрыя Казіяткі. Сёньня розныя галасавыя канфігурацыі можна пачуць у «Клюбе рэдактароў» пад кіраўніцтвам маэстра Генадзя Давыдзькі.
Відавочна, патрэбныя тут ня проста штодзённыя практыкаваньні на вымаўленьне білабіяльных і лабія-дэнтальных гукаў, а нешта іншае: набытае цяжкой практыкай уменьне, навостранае вуха і набітую руку.
Перабіваць чалавека ў пінжаку не прынята. Слухачы і гледачы акуратна выслухоўваюць усё, што інтануе, падкрэсьлівае і адзначае ім дыктар – фармулюючы трывалую карціну сьвету, закончаную і непахісную, нібы ўказальны вэктар рукі бронзавага Ільліча.
І як вось узяць і пляснуць па гэтай руцэ?
Прапаганда – гэта вірус, які заносіць інфэкцыю: з інкубаторным пэрыядам бясьпечнага спажываньня, мясцовым паражэньнем тканак і, як вынік, поўным захопам тэрыторыі.
Дзе ўзяць антывіруснае праграмнае забесьпячэньне? Выйсьце толькі адно. Зразумець, як і навошта гэта зроблена, з усімі клясычнымі мэтадамі фармальнай школы ў тэорыі літаратуры: адчужэньне ад прадмета і раскладаньне тэксту на суму прыёмаў. Памятаць, што выпуск навінаў, які так лёгка ўваходзіць у вуха, быў кімсьці напісаны, адмыслова скампанаваны, каб закласьці табе ў галаву патрэбны рэдактару «дваццаць пяты кадар».
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
