Міністар абароны Літвы – салідная жанчына

-- Спадарыня Юкнявічэне, практыка постсавецкіх краінаў сьведчыць, што міністар абароны, як правіла, гэта салідны мужчына ў генэральскім званьні…

-- А я вось -- салідная жанчына (сьмяецца)

-- Што абсалютна бясспрэчна. Але на Вашым прыкладзе ці можна казаць: каб эфэктыўна кіраваць арміяй, не абавязкова быць у генэральскіх лямпасах і заканчваць адмысловыя ўстановы?

-- Найперш, я не кірую арміяй. У краінах NATO, у дэмакратычных дзяржавах немагчыма ваеннаму быць міністрам абароны. Гэта супрацьзаконна. У нас дзейнічае грамадзянскі, дэмакратычны, палітычны кантроль над вайскоўцамі. Так што мужчына ці жанчына (а перада мной быў былы лекар ад сацыял-дэмакратаў), але яшчэ не было ніводнага ваеннага. А калі нават ваенны, то ён павінен быць у адстаўцы. Гэта ў адпаведнасьці з нашым заканадаўствам. Арміяй, паводле Канстытуцыі, кіруе важная фігура – Галоўнакамандуючы арміяй. Зараз гэта генэрал-маёр Арвідас Поцюс, прызначаны сёлетнім летам. Вось ён зьяўляецца ваенным. Так што нашае міністэрства складаецца як з цывільных, так і з вайскоўцаў, але ўзначальвае абавязкова цывільны чалавек, уключна з асобай міністра. А арміяй кіруе Галоўнакамандуючы з усімі сваімі структурамі. І ён таксама прызначаецца разам прэзыдэнтам і парлямэнтам.

-- Камэнтуючы нядаўнія беларуска-расейскія вайсковыя вучэньні “Захад-2009”, Вы ў досыць катэгарычнай форме заявілі: манэўры нясуць пагрозу ваеннага толку. Якія ўвогуле зробленыя высновы ў Міністэрстве абароны Літвы наконт тых вучэньняў?

-- Ну як сказаць у адказ ці не ў адказ? Літва нікому не пагражае. А вось сцэнар, легенда тых вучэньняў былі вельмі дзіўнымі. Гэты сцэнар мне вельмі моцна нагадаў часы халоднай вайны. Маўляў, NATO – гэта ворагі, гэта пагроза; ворагі нападаюць на Беларусь зь Літвы... Ну якія мы тут ворагі? Наша армія ня мае ніякай нападніцкай стратэгіі. Літоўская стратэгія – толькі абаронная. Таму канечне, гэта голая прапаганда, якая ня ведаю на якіх наіўных людзей разьлічаная. Я маю на ўвазе прапаганду вакол неабходнасьці такіх вучэньняў. Але гэта рэальнасьць, бо яшчэ не было пасьля распаду Савецкага Саюзу вучэньняў такога маштабу. Канечне, мы вывучалі і вывучаем акалічнасьці манэўраў, пра гэта ведаюць і вашы афіцыйныя асобы. І відавочна, што такія вучэньні не спрыяюць той сытуацыі, калі дэкляруецца, што акно ў Эўропу для Беларусі нібыта прыадчынілася.

Зь іншага боку, я разумею: такія вучэньні – не пагроза NATO. Як арганізацыі. NATO, канечне, нашмат мацнейшая і можа даць адпор. Гэта ведаюць усе. Чаму такія вучэньні мелі месца на тэрыторыі Беларусі? Думаю, сэнс у тым, каб прадэманстраваць: Беларусь зьяўляецца часткай сфэры ўплыву канкрэтнай дзяржавы. І скіравана гэта было ў большай ступені на вас, чым на нейкія трэція краіны. Вучэньне мела больш геапалітычныя, тэрытарыяльныя аспэкты, чым яно пагражала Літве як сябру NATO. Калі б мы не былі сябрамі NATO, то, канечне, пытаньне гучала б інакш. А калі яшчэ з аднаго боку, то я нават рада, бо ў нас зьяўляецца больш аргумэнтаў мець аналягічныя вучэньні і адпаведную падрыхтоўку тут, на нашай тэрыторыі.

-- У афіцыйных колах Літвы ёсьць адчуваньне ваеннай небясьпекі з усходу?

-- Усе нашы афіцыйныя дактрыны гавораць аб тым, што наўпроставай ваеннай пагрозы сёньня для Літвы няма. Іншыя пагрозы – кшталту энэргетычнай залежнасьці, палітычнай ці сацыяльнай нестабільнасьці, падмацаванай звонку, інфармацыйныя войны -- усё гэта так ці інакш ёсьць. Але простай ваеннай пагрозы няма, таму што мы сябры NATO, і 5-ы артыкул дамовы альянсу дзейнічае. Мы працуем над тым, каб дамова ў выпадку небясьпекі сапраўды дзейнічала. І практычна ведаем, што на справе гэта будзе насамрэч дзейнічаць.

-- Ці маеце Вы намер пазнаёміцца зь беларускім калегам – якраз з шэрагу “салідных мужчынаў”?

-- Я запрашала вашага міністра абароны. Праўда, не новага, а яшчэ “старога”. Была выказаная прынцыповая згода. Але, на жаль, літаральна нядаўна ў вас адбыліся кадравыя зьмены. У выніку я атрымала ліст з просьбай “зразумець сытуацыю”. Але запрашэньне дзейнічае і для новага міністра. І я думаю, спадзяюся, што ў наступным годзе такая сустрэча адбудзецца тут, у Вільні.

-- Спадарыня Юкнявічэне, на Ваш погляд, наколькі прэстыжная, запатрабаваная вайсковая служба ў Літве?

-- У нас зараз адбываюцца значныя рэформы ў арміі. Я прыйшла на гэтую пасаду, калі былы ўрад адмовіўся ад прызыўнікоў і зараз у нас войска толькі прафэсійнае. Мая партыя не была “за” гэтае рашэньне, і зараз мы бачым, што было памылкай так хутка, без падрыхтоўкі перайсьці ад прызыўной да выключна прафэсійнай сыстэмы. Асабліва калі мы ў крызісе, калі няма грошай на прафэсіяналаў, таму што мы мусім плаціць гэтым людзям. Зараз сытуацыя такая, што мы маем больш за тысячу чалавек, якія ня могуць дачакацца, калі ж мы возьмем іх у войска. Але ў нас няма грошай. Таму перайшлі да іншай мадэлі: з тых людзей, якія чакаюць чаргі па-за войскам, узялі сто ў якасьці прызыўнікоў, на тых жа умовах. Потым для іх будзе год пераходны з крыху ніжэйшым заробкам, а пасьля ўжо яны стануць прафэсіяналамі. Мы паглядзім на іх матывацыю, на іх падрыхтоўку фізычную, псыхалягічную і г.д. Але гэта ўсё добра, калі крызіс і беспрацоўе, пра такую матывацыю зусім нельга забывацца. У іншым выпадку сытуацыя магла быць іншай. Але ў любым выпадку наша армія па апытаньнях грамадзкасьці знаходзіцца на 3-4 месцах. Вельмі добры вынік. Людзі давяраюць арміі, але маладыя людзі ня так ужо хочуць быць прызыўнікамі.

-- Ці адчувальна паўплываў на матэрыяльнае становішча вайскоўцаў глябальны крызіс?

-- Людзі хочуць падвышэньня заробкаў усюды, канечне. І ў Амэрыцы хочуць. Мы зараз, на жаль, заробкі зьменшылі ўсім. Я ня ў курсе па ўсіх катэгорыях, але шараговец першага году службы атрымлівае жалаваньне ў памеры 2000 літаў. Гэта салдат. Потым, натуральна, памеры павялічваюцца. У мяне заробак на рукі, так бы мовіць, чыстымі, атрымліваецца 7600 літаў. Дарэчы, заробак папярэдняга міністра быў 15000. Але крызіс, і мы заробкі зьменшылі ў салідарнасьць з усімі іншымі. Нічога ня зробіш. Калі мы зьмяншаем пэнсіі, то мусім таксама пачаць эканоміць. Толькі на першых старонках газэт ня пішуць пра тое, як мы моцна сабе зьменшылі заробкі (сьмяецца).

-- Не сакрэт, што ў Вас досыць шчыльныя сувязі зь Беларусьсю. Ці адчуваеце Вы прагрэс у заяўленай эўрапейскай скіраванасьці Менску?

-- Так, зь Беларусьсю ў мяне досыць спэцыфічныя сувязі. Яшчэ ў апазыцыі я кіравала групай па сувязях літоўскага парлямэнту з дэмакратычнымі сіламі Беларусі. Мы доўгі час працавалі на парлямэнцкім узроўні, я ведаю многіх вашых лідэраў апазыцыі. Зараз, працуючы ў Міністэрстве абароны, ёсьць шмат падставаў, каб наладзіць кантакты зь людзьмі, якія цяпер ва ўладзе. Так, зараз мы бачым крыху прыадчыненае вакно для Беларусі. Аднак, можа так стацца, што яно і зачыніцца, бо няма ўпэўненасьці ў сардэчнасьці, адкрытасьці з боку беларускага кіраўніцтва. Але ўсё ж... І як я бачу будучыню, сыходзячы з нашай сытуацыі, то гэта прагматычны інтарэс: каб Беларусь як дзяржава была ў Эўропе, каб яна была на эўрапейскай мапе, каб наша мяжа была зь Беларусьсю, а не зь якойсьці іншай вялікай дзяржавай. На жаль, у нас няма пакуль што асаблівых кантактаў як у палітычнай сфэры, так і на ўзроўні Міністэрстваў абароны -- то бок, з вашымі ваеннымі.