Вольная студыя

Алесь Смалянчук: З Гародні хацелі зрабіць Тамбоў

«Гародня: каралеўскі горад з правінцыйным лёсам» — пад гэткай назвай у сэрыі «Гарадзенская бібліятэка» выйшла ў сьвет гісторыя Горадні X–XXI стагодзьдзяў. Выданьне зьявілася дзякуючы беларуска-польскаму аўтарскаму калектыву.

Сяргей Шапран: Шальмаваць Быкава загадаў ЦК КПСС

У адным зь менскіх выдавецтваў неўзабаве выйдзе ў сьвет аповесьць Васіля Быкава «Мёртвым не баліць» без цэнзурных скаротаў. Што выкасоўвала з тэкстаў пісьменьніка савецкая цэнзура? Як ставіўся да Быкава першы сакратар ЦК КПБ Пятро Машэраў? Чаму і сёньня дасьледчыкі ня маюць доступу да архіву Галоўліту? Пра ўнікальнае выданьне мы гутарым зь літаратуразнаўцам Сяргеем Шапранам.

Марына Наталіч: Мова дзеліцца з намі скарбамі

21 лютага ў сьвеце адзначаецца Дзень роднай мовы. Ці лёгка пісьменьніку пачаць пісаць на мове чужой? Госьцем перадачы — паэтка і эсэістка Марына Наталіч, якая нарадзілася на Далёкім Усходзе ў сям’і расейскага вайскоўца.

Алесь Пушкін: Вайна ў Аўганістане — саромная для мяне тэма

25 гадоў таму з Аўганістану былі выведзеныя савецкія войскі. Як пачуваўся на той вайне студэнт Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага інстытуту? Кім ёсьць тыя 772 загінулыя ў Аўганістане нашы суайчыньнікі — героямі ці ахвярамі? Ці паскорыла аўганская вайна крах Савецкага Саюзу? Госьцем перадачы — удзельнік савецка-аўганскай вайны мастак Алесь Пушкін.

Віктар Хурсік: У менскай кніжнай выставы няма душы

У Менску адкрылася ХХІ Міжнародная кніжная выстава-кірмаш. Чаму з кожным годам у ёй удзельнічае ўсё менш і менш прыватных выдаўцоў? Чым адрозьніваюцца менскія кніжныя кірмашы ад аналягічных за мяжой? Якой літаратуры бракуе на менскіх кніжных кірмашах?

Іна Соркіна: Сцэнар майго звальненьня — абсурдны

З Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы звольнены яшчэ адзін гісторык. Чаму паляваньне на навукоўцаў-іншадумцаў з такім адміністрацыйным імпэтам адбываецца менавіта ў ГрДУ? І чаму ў гэтых ганебных акцыях удзельнічаюць калегі апальных выкладчыкаў?

Наталка Бабіна: Украінцы проста так не здадуцца

Майдан — сынонім беларускай Плошчы — гэтымі днямі трывала ўвайшоў у сьвядомасьць беларусаў. За што змагаюцца нашы суайчыньнікі на барыкадах у Кіеве? Госьцяй «Вольнай студыі» — пісьменьніца зь Менску Наталка Бабіна, якая піша на беларускай і ўкраінскай мовах.

Вера Буланда: Мяне высяляюць у чарнобыльскую зону

Фрунзэнскі раённы суд Менску вынес рашэньне выселіць з кватэры пісьменьніцу, былую настаўніцу Веру Буланду.

Хрысьціна Лялько: Фэстываль «Магніфікат» — знак супраціву

У Менску закончыў сваю працу міжнародны фэстываль хрысьціяскіх фільмаў «Магніфікат». Госьця «Вольнай студыі» — старшыня фэстывальнага журы, галоўная рэдактарка часопіса «Наша вера» Хрысьціна Лялько.

Мікола Матрунчык: Мітрапаліт Філярэт падтрымліваў беларушчыну

Тры з паловай дзесяцігодзьдзі Беларускую праваслаўную царкву ўзначальваў мітрапаліт Філярэт. Чым застануцца гэтыя гады ў гісторыі беларускага праваслаўя?

Ці патрэбны беларусам Багдановіч?

Яшчэ ў верасьні Міністэрства культуры прыняло рашэньне аб скасаваньні самастойнасьці Літаратурнага музэя Максіма Багдановіча і далучэньні яго да Дзяржаўнага музэя гісторыі беларускай літаратуры. Чаму пратэстныя акцыі ня сталі масавымі?

Алесь Макаеў: Мне падабаецца, калі людзі пераадольваюць страх

Перасьледаваны за акцыі на Случчыне не ўпершыню, ён лічыць сваім абавязкам штогод такім чынам нагадваць пра Слуцкае паўстаньне ды ягоных герояў. Што пабуджае прадпрымальніка да гэткай дзейнасьці — ён раскажа ў «Вольнай студыі».

Рада БНР — дакумэнты і... таямніцы

Рыхтуючы да выданьня кнігу «Рада БНР. 1947-1970. Падзеі, дакумэнты, асобы» (выйшла ў сэрыі «Бібліятэка Бацькаўшчыны»), гісторык Натальля Гардзіенка сустрэлася ў Парыжы з сынам колішняга прэзыдэнта Рады Міколы Абрамчыка.

Глеб Лабадзенка: Кнігу Барадуліна выдалі ў крэдыт

На 496 годзе існаваньня друкарскага варштату Скарыны ў Менску пабачыла сьвет новая рукапісная кніга.

Бураўкін: Алексіевіч ніколі не была ворагам беларускай мовы

27 лістапада ў Музэі гісторыі Беларусі Саюз беларускіх пісьменьнікаў прэзэнтаваў паэтычна-міталягічны каляндар пад назвай «Першапачатак».

Раман Падаляка: «Дзяды» — не палітычная маніфэстацыя

Адной з самых адметных культурных падзеяў гэтага году стаў спэктакль «Дзяды» ў пастаноўцы незалежнага «Тэатру Ч». У чым сакрэт ягонага посьпеху? Чаму паэма Адама Міцкевіча, напісаная ў пазамінулым стагодзьдзі, гучыць актуальна і ў сучаснай Беларусі?

Андрэй Федарэнка: Данос стаў самым запатрабаваным жанрам

Днямі на сталічнай плошчы імя Якуба Коласа запрацавала электронная бібліятэка, дзе пры жаданьні можна спампаваць кнігі беларускіх пісьменьнікаў.

Барыс Пятровіч: Усё ў нас рэзка і кардынальна зьменіцца

«Галоўны ўрач дому-інтэрнату стварыў сваю вэртыкаль улады і трымаў пад кантролем усё. Было ў яго чынавенства — пэрсанал: намесьнікі, урачы, мэдсёстры. Быў „народ“ — хворыя ды старыя. Быў і свой спэцназ — санітары, гатовыя ў любы момант прыдушыць любое незадавальненьне. Была і свая турма — карцар для асабліва буйных і незадаволеных».

Той, хто забараняе канцэрты, варты жалю

У сьвет выйшаў новы песенны альбом Тацьцяны Беланогай «Сьвятло і цені». Ён пяты па ліку на рахунку пераможцы конкурсаў «Бардаўская восень» (2004) і «ОРРА-2006» (Варшава).

Мая Кляшторная: Стварэньне «Мартыралёгу» абудзіла народ

Дваццаць пяць гадоў таму было створанае гісторыка-асьветніцкае таварыства «Мартыралёг Беларусі», якое займаецца зборам інфармацыі пра злачынствы сталінскай сыстэмы.

Дранько-Майсюк: Цэнзарамі сталі паслужлівыя пісьменьнікі

Пра беларускую будзённасьць — скарачэньне работнікаў ва ўстановах культуры, цэнзуру і праблемы вакол выдавецтва «Логвінаў» — мы гутарым з паэтам у «Вольнай студыі».

Вольга Мікалайчык: Мае фільмы паглядзяць 9 мільёнаў беларусаў

Рэжысэрка-дакумэнталістка Вольга Мікалайчык — аўтарка вядомых фільмаў «Катаваньні ў Беларусі» і «Падарожжа па бясконцай вайне». Яе стужкі пра беларускіх палітвязьняў неаднойчы дэманстраваліся на міжнародных фэстывалях.

Вячка Целеш: Скласьці радавод — як узьвесьці аднаму піраміду

На радаводным дрэве мастака Вячкі Целеша, якому 25 верасьня спаўняецца 75 гадоў, — больш за 500 атожылкаў. Так абсяжна дасьледаваўшы свае карані і крону, сёньняшні жыхар Рыгі і кавалер латвійскага ордэну Трох Зорак лічыць, што без радаводу ні асобны чалавек, ні народ існаваць ня могуць. А яшчэ ён перакананы: толькі мова і бел-чырвона-белы сьцяг зьяднаюць беларусаў.

Зьміцер Вайцюшкевіч: Турмы ў Беларусі баяцца ўсе

Зьміцер Вайцюшкевіч чарговым разам зьдзівіў сваіх прыхільнікаў, пусьціўшы ў сьвет складанку турэмнага шансону.

Мазынскі: Улада, як зьвер, адчувае сваю пагібель

На тэлеканале «Белсат» днямі адбылася прэм’ера дакумэнтальнага фільму «Глыбоцкая змова», у якім расказваецца пра Саюз беларускіх патрыётаў, выкрыты савецкай дзяржбясьпекай на Глыбоччыне ў 1947 годзе. Чаго дамагалася беларуская моладзь і за што ішла ў Гулаг на 25 гадоў?

Валянцін Дубатоўка: Чыноўнікі зьняважылі і касьцёл, і артыстаў

Тадэвуш Кандрусевіч выступіў за больш шырокае ўжываньне беларускай мовы. Але ці выконваецца гэтае пажаданьне сьвятарамі на месцах?

Аліна Ваўранюк: Рэцэнзэнту лемантара спадабаліся Пагоня і бел-чырвона-белы сьцяг

Вучні беларускіх школаў на Беласточчыне атрымалі да новага навучальнага году падарунак — беларускамоўны лемантар, складзены пэдагогам Алінай Ваўранюк.

Ксёндз Учкуроніс: Па-беларуску людзям больш зразумела

На сьценах касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Дзярэчыне, што на Зэльвеншчыне, знайшлі сваё адлюстраваньне найцікавейшыя падзеі з гісторыі мястэчка.

Раіса Баравікова: Зь мяне зрабілі «ворага народу»

Якая атмасфэра пануе ў пісьменьніцкай арганізацыі, якую нязьменна, ад 2006 году, узначальвае Мікалай Чаргінец?

Вітаўт Мартыненка: У нас свой сьцяг, у акупантаў — свой

23 песьні пра бел-чырвона-белы сьцяг і Пагоню ўвайшлі ў альбом «Сымбалі веры і свабоды».

Алесь Краўцэвіч: Бой ідзе, і мы не адступаем

У чым палягае беларускі погляд на ВКЛ? Ці паўстане ў Віцебску конны помнік князю Альгерду? Чаму закрыццё гарадзенскага гістфаку не прынясе шкоды беларускай гістарычнай навуцы?

Усевалад Сьцебурака: Каліноўскі змагаўся б супраць іх

На Астравеччыне мясцовыя ўлады забаранілі правядзеньне літаратурна-музычнага фэсту, прысьвечанага паўстаньню пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага, які меўся адбыцца 22 чэрвеня на возеры Каймін. Што сталася прычынай забароны — імя Каліноўскага ці імёны ўдзельнікаў імпрэзы?

Улдыс Бэрзыньш: Я на баку тых, хто са «Свабодай»

У Менск паэт Улдыс Бэрзыньш прыехаў, каб прэзэнтаваць сваю новую паэтычную кнігу ў перакладах Алеся Разанава і Андрэя Гуцава. Што зьвязвае паэта зь Беларусьсю?

Анатоль Вярцінскі: Курапаты і Лінія Сталіна несумяшчальныя

Дваццаць пяць гадоў таму — 3 чэрвеня 1988 году — у тыднёвіку «Літаратура і мастацтва» быў надрукаваны артыкул Зянона Пазьняка і Яўгена Шмыгалёва «Курапаты — дарога сьмерці».

Наталка Бабіна: Каб сустрэцца з чытачамі, я мусіла ехаць за мяжу

Сёлета традыцыйныя Беларуска-швэдзкія літаратурныя дні прайшлі ў Львове. Каму яны прыйшліся недаспадобы ў Беларусі? І ці сталіся таму прычынай плюшавыя мядзьведзікі, што дэсантаваліся ў Беларусь са швэдзкага самалёту? Сваімі львоўскімі ўражаньнямі з намі падзеліцца пісьменьніца Наталка Бабіна.

Аляксей Марачкін: Я знаходжуся пад прыцэлам

Знакаміты мастак і паэт Аляксей Марачкін даў інтэрвію Свабодзе ў перадачы «Вольная студыя».

Інак Мікалай: Няма дзе галавы прытуліць Госпаду і Беларушчыне

На тэрмомэтры +25, а ў старажытных мурах Жыровіцкага Сьвята-Усьпенскага манастыра зусім не адчуваецца сьпёка. Наадварот, праз паўгадзіны робіцца зябкавата. Але час у гутарцы зь інакам Мікалаем — паэтам Зьнічом — ня здоўжваецца. Для яго ўсе тэмы цікавыя, усе пытаньні пажаданыя.

Уладзімер Кіслы: У храмах я на каленях пастаяў — за работай

Камэрная літаратура: пісьменьнікі і турма

Турма зь беларускай літаратурай заўсёды ішлі побач. І ў XIX, і ў XX, і ў XXI стагодзьдзі на турэмных нарах пісаліся хрэстаматыйныя творы. Пішуцца яны і сёньня.

Разбуры турмы муры: выйшла анталёгія перакладаў Андрэя Хадановіча

Сорак два замежныя паэты прадстаўленыя ў анталёгіі «Разам з пылам», якая нядаўна пабачыла сьвет у сэрыі «Кнігарня пісьменьніка». Ад старажытнага Катула да Яцака Качмарскага, чый верш «Разбуры турмы муры!» гучаў на Плошчы 19 сьнежня 2010 году.

Паліна Качаткова: Быць праваабаронцам для пісьменьніка карысна

Імя Паліны Качатковай многія звыклі атаясамліваць з праваабарончай дзейнасьцю, з цэнтрам «Вясна», дзе яна шмат гадоў працавала.

Алесь Смалянчук: Беларусь ня мае ўласнай гістарычнай палітыкі

Толькі апошнім часам з Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы з ідэалягічных прычынаў былі звольненыя трое гісторыкаў. Але чаму і зь недзяржаўнага Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту пазьнікалі праграмы па беларускай гісторыі? Сваё разуменьне сытуацыі выказвае доктар гістарычных навук Алесь Смалянчук.

Алесь Смалянчук: Беларусь ня мае ўласнай гістарычнай палітыкі

Толькі апошнім часам з Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы з ідэалягічных прычынаў былі звольненыя трое гісторыкаў. Але чаму і зь недзяржаўнага Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту пазьнікалі праграмы па беларускай гісторыі? Сваё разуменьне сытуацыі выказвае доктар гістарычных навук Алесь Смалянчук.

Ларысу Геніюш хавалі тысячы людзей

Трыццаць гадоў таму, 7 красавіка 1983 году, пайшла з жыцьця Ларыса Геніюш. Разьвітаньне ў Зэльве з апальнай паэткай, сакратаром Рады БНР, былым вязьнем сталінскага Гулагу сталася нечуванай па тым часе дэманстрацыяй беларускай еднасьці. Тысячы людзей праводзілі сваю знакамітую суайчыньніцу ў апошні шлях.

Віктар Скорабагатаў: Паўстаньне Каліноўскага прынесла беларусам вясну

29 сакавіка на Малой сцэне сталічнай Белдзяржфілярмоніі адбудзецца музычны спэктакль «Ужо птушкі пяюць ўсюды», прысьвечаны 175-м угодкам Кастуся Каліноўскага і 150-м угодкам ачоленага ім паўстаньня. У чым была параза паўстанцаў, а ў чым — перамога?

Уладзімер Падгол: Перапісваньне Бібліі — гэта нацыянальнае сьвята

У Беларусі распачалася грамадзкая акцыя «Перапішам ад рукі Біблію!». Што гэта — мастацкі пэрформанс ці «ланцуг нацыянальнай еднасьці», гэтак неабходны сёньня беларускаму грамадзтву?

Павал Баркоўскі: Пераклад — гэта ўзбагачэньне

Днямі ў Менску адкрыўся пяцідзённы літаратурны фэстываль «Шэнгенка», арганізаваны Лябараторыяй навуковага і мастацкага перакладу і культурніцкай кампаніяй «Будзьма беларусамі».

Валянцін Дубатоўка: Царква стаіць на месцы масавых расстрэлаў

«Збудавалі царкву разам!» — гэты саракамэтровы надпіс на агароджы новазбудаванай сьвятыні немагчыма не заўважыць пры ўезьдзе ў Горадню.

Андрэй Мельнікаў: Я песьнямі разбураю ілюзіі

Плошча-2010 натхніла барда Андрэя Мельнікава на стварэньне песеннага альбому пад назвай «Зубы на далоні», які днямі быў прэзэнтаваны ў Менску.