Два месяцы таму былі падсумаваныя вынікі конкурсу сярод драматургаў, абвешчанага “Свабодным тэатрам”. Адным зь пераможцаў стала Натальля Мошына з Уфы. Яе п’есу “Тэхніка дыханьня ў беспаветранай прасторы” паставіў рэжысэр Уладзімер Шчэрбань. Прэм’ера мелася адбыцца тыдзень таму, аднак арганізатары сутыкнуліся зь невырашальнымі для сябе праблемамі. Працягвае тэатральны мэнэджэр Натальля Каляда.
(Каляда: ) “Уладальнікі пляцоўкі, дзе мы звычайна ладзілі паказ спэктакляў, не змаглі прадставіць памяшканьне ў зьвязку зь ціскам на іх адміністрацыі заводу, якая, у сваю чаргу, падпарадкоўваецца Кіраўніцтву справамі прэзыдэнта. Сёньняшні паказ быў скасаваны з гэтай жа прычыны. Ад мінулага тыдня паказы пачаліся на кватэрах. Аднак працяг гісторыі такі ж сумны: на гаспадароў кватэры пачалі выходзіць людзі, запалохваць іх, гаварыць, што “Свабодны тэатар” ня мае права паказваць свае спэктаклі”.
Спадарыня Каляда ўдакладняе, што падобныя перашкоды ніяк не зьвязаныя са зьместам п’есы, а ёсьць нэгатыўнай рэакцыяй на шыльду “Свабоднага тэатру”. Удакладняе заснавальнік “Свабоднага тэатру” Мікалай Халезін:
(Халезін: ) “Тэатр павінен працаваць у падпольлі толькі таму, што гэта іншая стылістычная мова. Зьвярніце ўвагу: антрэпрызных тэатраў амаль ня стала. Усіх загналі пад нейкія дзяржаўныя дахі. Сучасны мастацкі тэатар – пад дах канцэртнай залі “Мінск”. Малы тэатар спыніў існаваньне. Усе прыватныя ініцыятывы ў сфэры культуры пераводзяцца пад дзяржаўныя структуры, каб можна было ажыцьцяўляць прэсінг. Каго не атрымліваецца кудысьці загнаць – дык гэта “Свабодны тэатар”. Спрабавалі нас не заўважаць, але пасьля замежных гастроляў, асабліва пасьля рэзанансу ад рыскіх гастроляў, нас пачалі “лавіць”, дзе б мы не зьяўляліся”.
У Міністэрстве культуры не камэнтуюць сытуацыю вакол “Свабоднага тэатру” на той падставе, што юрыдычна “такога тэатру няма” і пра лёс ягоных праектаў ведамства нічога ня ведае. Гаворыць кіраўнік адзін з куратараў тэатральнай сфэры ў Міністэрстве культуры Вадзім Лукашык.
(Лукашык: ) “Мы займаемся толькі прафэсійным тэатральным мастацтвам. Гэта або студыя, або тэатар, але толькі тое, што мае статус тэатра. А рознага кшталту гурткі – гэта не да нас”.
Актор Рускага драматычнага тэатру, кандыдат на атрыманьне прэміі Саюзнай дзяржавы, былы сэнатар Расьціслаў Янкоўскі ўвогуле лічыць, што “шум” вакол “Свабоднага тэатру” ініцыяваў драматург Андрэй Курэйчык. І маўляў, такім чынам стварыў віртуальны канфлікт.
(Янкоўскі: ) “Праблему гэтую абвастрыў Курэйчык, падняў толькі шуміху. У мяне такое ўражаньне, што ён тым самым сабе імкнецца заваяваць больш значны аўтарытэт у гэтым сэнсе. А не таму, што ён такі дзеяч. Проста хоча падкрэсьліць значнасьць фігуры. А нас “лягнуць” цяпер лёгка, разумееце? Да Беларусі стаўленьне абвостранае, складзенае не без дапамогі звонку. І ён яшчэ працуе ў гэтым сэнсе. Але мяркую, гэта ўсё досыць разьдзьмута”.
Між тым, Андрэй Курэйчык да “Свабоднага тэатру” ужо ніякага дачыненьня ня мае. Рэжысэр “Свабоднага тэатру” Уладзімер Шчэрбань падобныя абагульненьні ды нэгатыўнае стаўленьне з боку дзяржаўных структураў і асобных прадстаўнікоў тэатральнай сфэры тлумачыць актуальнасьцю тэмаў, за якія бярэцца тэатар.
(Шчэрбань: ) “Людзі, якія сышлі з афіцыйных тэатраў, зьбіраліся займацца тым, чым заўсёды хацелі. Але па сутнасьці, замест гэтага мы пазбаўляемся права на творчасьць. У такіх умовах мы ўжо вымушаныя граць абсалютна бясплатна. Цяпер адкідаем эстэтычны бок – падабаецца не падабаецца, – гэта пытаньне іншай катэгорыі. Але, пэўна, адно з тлумачэньняў забароны на дзейнасьць у тым, што мы імкнёмся браць актуальныя тэмы. Гэта асноўная тэза нашай творчасьці. Але гэта і выклікае такую бурную рэакцыю”.
Напярэдадні распаўсюджаны Маніфэст “Свабоднага тэатру”, пад якім свае подпісы паставілі ўжо больш за дзясятак беларускіх рэжысэраў, драматургаў і актораў. Падпісанты маюць намер пасьлядоўна абараняць права на свабоду творчасьці, не зважаючы на “дагматы і стэрэатыпы”.
На здымку: “Актыў” “Свабоднага тэатру”: Натальля Каляда, Мікалай Халезін, Уладзімер Шчэрбань.
(Каляда: ) “Уладальнікі пляцоўкі, дзе мы звычайна ладзілі паказ спэктакляў, не змаглі прадставіць памяшканьне ў зьвязку зь ціскам на іх адміністрацыі заводу, якая, у сваю чаргу, падпарадкоўваецца Кіраўніцтву справамі прэзыдэнта. Сёньняшні паказ быў скасаваны з гэтай жа прычыны. Ад мінулага тыдня паказы пачаліся на кватэрах. Аднак працяг гісторыі такі ж сумны: на гаспадароў кватэры пачалі выходзіць людзі, запалохваць іх, гаварыць, што “Свабодны тэатар” ня мае права паказваць свае спэктаклі”.
Спадарыня Каляда ўдакладняе, што падобныя перашкоды ніяк не зьвязаныя са зьместам п’есы, а ёсьць нэгатыўнай рэакцыяй на шыльду “Свабоднага тэатру”. Удакладняе заснавальнік “Свабоднага тэатру” Мікалай Халезін:
(Халезін: ) “Тэатр павінен працаваць у падпольлі толькі таму, што гэта іншая стылістычная мова. Зьвярніце ўвагу: антрэпрызных тэатраў амаль ня стала. Усіх загналі пад нейкія дзяржаўныя дахі. Сучасны мастацкі тэатар – пад дах канцэртнай залі “Мінск”. Малы тэатар спыніў існаваньне. Усе прыватныя ініцыятывы ў сфэры культуры пераводзяцца пад дзяржаўныя структуры, каб можна было ажыцьцяўляць прэсінг. Каго не атрымліваецца кудысьці загнаць – дык гэта “Свабодны тэатар”. Спрабавалі нас не заўважаць, але пасьля замежных гастроляў, асабліва пасьля рэзанансу ад рыскіх гастроляў, нас пачалі “лавіць”, дзе б мы не зьяўляліся”.
У Міністэрстве культуры не камэнтуюць сытуацыю вакол “Свабоднага тэатру” на той падставе, што юрыдычна “такога тэатру няма” і пра лёс ягоных праектаў ведамства нічога ня ведае. Гаворыць кіраўнік адзін з куратараў тэатральнай сфэры ў Міністэрстве культуры Вадзім Лукашык.
(Лукашык: ) “Мы займаемся толькі прафэсійным тэатральным мастацтвам. Гэта або студыя, або тэатар, але толькі тое, што мае статус тэатра. А рознага кшталту гурткі – гэта не да нас”.
Актор Рускага драматычнага тэатру, кандыдат на атрыманьне прэміі Саюзнай дзяржавы, былы сэнатар Расьціслаў Янкоўскі ўвогуле лічыць, што “шум” вакол “Свабоднага тэатру” ініцыяваў драматург Андрэй Курэйчык. І маўляў, такім чынам стварыў віртуальны канфлікт.
(Янкоўскі: ) “Праблему гэтую абвастрыў Курэйчык, падняў толькі шуміху. У мяне такое ўражаньне, што ён тым самым сабе імкнецца заваяваць больш значны аўтарытэт у гэтым сэнсе. А не таму, што ён такі дзеяч. Проста хоча падкрэсьліць значнасьць фігуры. А нас “лягнуць” цяпер лёгка, разумееце? Да Беларусі стаўленьне абвостранае, складзенае не без дапамогі звонку. І ён яшчэ працуе ў гэтым сэнсе. Але мяркую, гэта ўсё досыць разьдзьмута”.
Між тым, Андрэй Курэйчык да “Свабоднага тэатру” ужо ніякага дачыненьня ня мае. Рэжысэр “Свабоднага тэатру” Уладзімер Шчэрбань падобныя абагульненьні ды нэгатыўнае стаўленьне з боку дзяржаўных структураў і асобных прадстаўнікоў тэатральнай сфэры тлумачыць актуальнасьцю тэмаў, за якія бярэцца тэатар.
(Шчэрбань: ) “Людзі, якія сышлі з афіцыйных тэатраў, зьбіраліся займацца тым, чым заўсёды хацелі. Але па сутнасьці, замест гэтага мы пазбаўляемся права на творчасьць. У такіх умовах мы ўжо вымушаныя граць абсалютна бясплатна. Цяпер адкідаем эстэтычны бок – падабаецца не падабаецца, – гэта пытаньне іншай катэгорыі. Але, пэўна, адно з тлумачэньняў забароны на дзейнасьць у тым, што мы імкнёмся браць актуальныя тэмы. Гэта асноўная тэза нашай творчасьці. Але гэта і выклікае такую бурную рэакцыю”.
Напярэдадні распаўсюджаны Маніфэст “Свабоднага тэатру”, пад якім свае подпісы паставілі ўжо больш за дзясятак беларускіх рэжысэраў, драматургаў і актораў. Падпісанты маюць намер пасьлядоўна абараняць права на свабоду творчасьці, не зважаючы на “дагматы і стэрэатыпы”.
На здымку: “Актыў” “Свабоднага тэатру”: Натальля Каляда, Мікалай Халезін, Уладзімер Шчэрбань.
