Праімпэрскае расейскае агенцтва «Рэгнум» зьвярнулася да Сьвятланы Алексіевіч па інтэрвію. Пісьменьніца адказала на пытаньні, але ўрэшце забараніла друкаваць матэрыял. «Рэгнум» спаслаўся на яе папярэднюю згоду і інтэрвію надрукаваў.
Колькі б яшчэ ні цягнуўся працэс ашмянскіх мытнікаў, фабула абвінавачаньня прагучала ды «абрасла» многімі пытаньнямі.
Мне тут пытаньне задалі, маўляў, пішу, што і ў расейцаў можна чамусьці павучыцца. Дык чаму? Ня скажаш жа, што зь ветлівасьці напісаў. Вось хаджу тыдзень, думаю.
У інтэрвію Радыё Свабода Павал Якубовіч, афіцыйны чалавек, прадстаўнік улады, сказаў: «Цяпер трэба гаварыць пра тое, што нельга дапусьціць сталінізму…». Думаю, 99 адсоткаў беларусаў на гэта са зьдзіўленьнем ускінуць бровы: а што, ёсьць небясьпека?
Гэты сюжэт трэба было б пісаць прозай. Ён блізкі да ваенных сюжэтаў Быкава, яшчэ бліжэй да гулагаўскіх дзіцячых гісторый Алексіевіч і зусім блізка да партызанскіх і чэкісцкіх «подзьвігаў» з новай кнігі Бартосіка. Адно што ўсё адбываецца ў Беларусі сёньня.
Раней неяк не зьвяртаў увагі, наколькі каструбавата гучыць гэтая сэнтэнцыя. «Прызнаньне — каралева доказаў». Зараз прыгледзеўся — гэткая ж каструбаватая за ёй праўда.
На судзе ашмянскіх мытнікаў Карповіч — адзіны мытны начальнік, які заявіў, што перадаваў грошы падначаленаму інспэктару Юркойцю.
На працэсе ашмянскіх мытнікаў у менскім Партызанскім судзе дапыталі фігурантаў з абласнога суду. Пасьля гэтага пазл склаўся.
На судзе ашмянскіх мытнікаў у Партызанскім судзе слухаюць начальнікаў і ключавых фігурантаў «кветкавай справы». Іх судзяць у абласным судзе, а сюды прыводзяць па адным у кайданках пад аховай міліцыянтаў. Як чыкацілаў.
Гэтым разам суд ашмянскіх мытнікаў працаваў на поўную катушку. Дапытвалі начальнікаў і ключавых пэрсанажаў. Заводзілі па адным, у кайданках. Ніхто не адмовіўся даваць паказаньні.
На працэсе ашмянскіх мытнікаў у менскім Партызанскім судзе нарэшце паказалі начальнікаў аддзелаў – тых, якія, нібыта, давалі інспэктарам грошы. Зьявілася на сцэне і адзіная ва ўсёй гэтай гісторыі жанчына.
Судзьдзя на працэсе ашмянскіх мытнікаў чацьверты дзень «аглядае» таварна-транспартыя накладныя. Паперы, у якіх, на першы погляд, ня можа быць нічога неардынарнага, суд ператварае для мытнікаў, што іх афармлялі, у наклАдныя.
На працэсе ашмянскіх мытнікаў у менскім партызанскім судзе пэўную інтрыгу хавалі ў сабе два месяцы перапынку, якія суд узяў быў для збору «дастатковых доказаў».
Прапанова «адмовіцца ад нацыяналізму» нагадала мне пра адну гарадзкую маму, якая саромелася вымавіць слова «туалет» і вучыла малое дзіця хадзіць «у аптэчку».
У сераду ў судзе над ашмянскімі мытнікамі нам паказалі другую, заключную частку інтэрмэдыі пад назвай «Аддзел барацьбы з кантрабандай» або «З творчай лябараторыі КДБ».
На адноўленым у аўторак працэсе ашмянскіх мытнікаў тое, што суд ігнаруе законы, ужо ня ўражвае. Уражвае вера ў гэтыя самыя законы, зь якой падсудныя, якія не прызналі віны, адстойваюць сваю годнасьць.
Працэс ашмянскіх мытнікаў уступіў у фазу агульнае млявасьці, ніхто нікога ня струніць, нават міліцыянты-ахоўнікі ўжо не затуляюць задамі клетку з абвінавачанымі ад прысутных у залі. Расслабіліся.
Працэс ашмянскіх мытнікаў, які двойчы адкладаўся на месяц і зноў на месяц з-за недастатковасьці доказаў, зноў спынілі на паўмесяца.
У маіх допісах пра гэты суд па-за ўвагай апынуўся адзін фігурант, якога я, нібыта, і ня мусіў быў зачапіць – настолькі яго адасобілі ад астатніх. Але якраз гэты пэрсанаж – ключ калі не да справы Юркойця, дык да ўсёй сыстэмы, у якой гэтая справа аказалася магчымай.
Ёсьць, па-мойму, вялікая няпраўда называць Алеся Яўдаху палітвязьнем. Вядомы беларускі кнігар арыштаваны не за палітычнае дзеяньне і не з палітычных матываў, а толькі таму, што беларус. Не намінальны, а паўнавартасны.
Артыкул у «Советской Белоруссии» «Імя ім легіён» чытаўся з адным пытаньнем: чаго яшчэ чакаць беларусу ад гэтае ўлады за сваю адданасьць Радзіме (не прэзыдэнту)?
Прачытаў на Свабодзе гутарку пра прыкметы будучай грамадзянскай вайны. У мяне іншае адчуваньне — беларусы за апошнія 200 гадоў ніколі не былі настолькі далёкія ад грамадзянскай вайны, як сёньня.
На прыкладзе справы ашмянскіх мытнікаў мы ўжо разгледзелі схему, паводле якой у Беларусі фабрыкуюцца групавыя справы – ці гэта «хабарніцтва на мытні» ці «падрыхтоўка масавых беспарадкаў» ці які-небудзь бунт кактусаводаў, ня важна. Была б каманда зьверху.
Прыпынены месяц назад «за недастатковасьцю доказаў» працэс ашмянскіх мытнікаў у Партызанскім судзе Менску сёньня ўзнавіўся і быў ізноў прыпынены на месяц – «для збору дастатковых доказаў».
На Кубе мы сустрэлі Юру, які калісьці даўно вучыўся ў Саюзе. Юра гаворыць па-расейску з акцэнтам. І адказ на кожнае наша пытаньне пачынаў словамі «сто слусілась». Гэта значыць, зараз я вам раслумачу.
Лукашэнка на словах — майдану ня будзе. На справе — будзе, будзе!
Ведаеце, у Сталіна таксама здараліся прыпадкі «лібэралізацыі», і адзін чорт ведае, якіх нэрваў гэта каштавала «бацьку народаў».
Ключавы момант у справе ашмянскіх мытнікаў – «бесьперашкодны пропуск» фураў з галяндзкімі кветкамі, за што мытнікі нібыта атрымлівалі грошы ад сваіх начальнікаў. Ажно 4500 машын. Каля двух мільёнаў даляраў.
Ці браў я калі ў жыцьці хабар? І ці даваў? Вядома ж, ня браў і не даваў. Думаю, як і большасьць з нас. Аказваецца, калі браў і даваў, але не ўсьведамляў, што гэта хабар, дык гэта й ня хабар зусім.
Славуты перасьпеў горкаўскага «Буравесьніка» 1990-х гадоў называўся «Песьня пра Беларусьніка» і сканчаўся словамі «Хай хутчэй настане Нешта!». У арыгінале, хто ня памятае, «Пусть сильнее грянет буря!».
Гэта ўсё наадварот, – адказвае дзіцячы вершык. І ў працэсе ашмянскіх мытнікаў у мяне часьцяком такое адчуваньне, што ўсё наўмысна робіцца наадварот – наадварот ад праўды, здаровага сэнсу, лёгікі.
А вы думаеце, чаму масавыя працэсы мытнікаў адбываюцца ў Беларусі з такой пэрыядычнасьцю?
Кожнага разу, калі бачу Алеся Юркойця за кратамі на працэсе ашмянскіх мытнікаў, на хвіліну прымушаю сябе стаць адвакатам д’ябла і задаюся пытаньнем: павінна ж быць хоць нейкая віна, каб два гады трымаць чалавека ў турме. Віна? А што такое віна?
28 лютага працэс ашмянскіх мытнікаў у менскім Партызанскім судзе, аднавіўшыся пасьля двухмесячнага перапынку, доўжыўся толькі гадзіну і быў зноў перапынены зь дзіўнай фармулёўкай – за недастатковасьцю доказаў. Гэтым разам – на месяц.
Надоечы гаварыў я ў адным сур’ёзным месцы з адным сур’ёзным чалавекам. А хто ў нас сур’ёзныя? Ясна, тэхнары. І вось што ён (назаву яго Майстрам) расказаў пра ашмянскі працэс.
Раніцай 28 лютага ў менскім Партызанскім судзе скончыцца зацягнуты больш чым на два месяцы перапынак у працэсе ашмянскіх мытнікаў.
Глядзячы на працэс ашмянскіх мытнікаў, я бачу, што многія «факты» ў судзе так і ня будуць даказаныя. Гэта проста немагчыма. Адзін кажа – даваў, другі – не даваў, а былі толькі ўдвух, бязь сьведак.
Ня ведаю толькі, ці гэта вынік ТВ-прапаганды з Расеі, дзе адбываецца татальнае спрашчэньне масавай сьвядомасьці, ці «службовая пазыцыя», ці, ня дай бог, такім чалавека стварыла прырода.
Ня памятаю, каб прэзыдэнт краіны хоць раз заклікаў суды апраўдваць невінаватых. Дзіўнавата гучыць, хоць было б у адпаведнасьці з законам.
У п’есе гэты разьдзел заўсёды першы. Але ў нашым выпадку выканаўцаў трэба было распазнаць, бо што б вам далі прозьвішчы сьледчага, пракурора і судзьдзі гэтага працэсу, якіх у краіне адбываюцца сотні.
Увесь працэс над мытнікам і асьветнікам Алесем Юркойцем выглядае як адна вялікая судовая памылка. Што праўда, такога тэрміну ў беларускім крымінальным заканадаўстве няма.
Сяргей Шапран спытаўся ў мяне ў ФБ пра статыстыку і дынаміку апраўдальных прысудаў у Беларусі за апошнія дзесяцігодзьдзі. Маўляў, ці не атрымаецца ня менш страшная карціна за 0,19% летась.
Што першае адгукаецца ў вас на фразу «апраўдальны прысуд»: радасьць ці скепсіс? Цудоўна, вызвалілі невінаватага!.. Усё ясна, прадажны суд, адпусьціў злачынцу…
Віктар Федаровіч піша пра «галоўную асаблівасьць беларускай карупцыі на мытні. Даюць — бяры і не пытай за што».
Швагер Алеся Юркойця быў мытнікам. Загінуў трагічна – скінулі зь цягніка.
Шмат разоў і шмат ад каго я чуў, што працэс ашмянскіх мытнікаў ня можа скончыцца справядлівым рашэньнем: «Ты ж ведаеш, якая ў нас дзяржава».
Справа ашмянскіх мытнікаў разглядаецца ў чатырох менскіх судах. Гаворка ідзе пра «вылучаныя крымінальныя справы».
Усе 11 абвінавачаных ашмянскіх мытнікаў, працэс якіх прыпынены ў Партызанскім судзе Менску, адмовіліся прызнаваць існаваньне «арганізаванай злачыннай групы», да якой яны нібыта належалі.
Праз пару дзён споўніцца месяц як працэс ашмянскіх мытнікаў адкладзены на няпэўны час.
Вядома, мытнік – ня самая шанаваная прафэсія. Не таму, што мытнік «шманае», а таму, як ён гэта робіць.
Загрузіць яшчэ