Вольная студыя

​Адам Мальдзіс: У справе кананізацыі Скарыны трэба, каб тры царквы ішлі разам

У почаце беларускіх сьвятых можа зьявіцца яшчэ адна постаць — Францішак Скарына. Чым гэта абумоўлена? Госьцем перадачы — сакратар ініцыятыўнай групы па кананізацыі беларускага першадрукара прафэсар Адам Мальдзіс.

Алесь Аркуш: Дзяржава не дае прэмій, каб не ствараць аўтарытэтаў

У Менску прайшло ўручэньне незалежнай літаратурнай прэміі «Гліняны Вялес» (сёлета яго атрымаў празаік Андрэй Федарэнка — за кнігу «Ціша»). У чым прэстыж гэтай безграшовай узнагароды?

Партызанскія «бліцкрыгі»

Каб абараніцца ад начных партызанскіх налётаў, вяскоўцы стваралі атрады самааховы. Партызаны кваліфікавалі іх як варожыя. Варожымі лічыліся і цэлыя вёскі, якія падлягалі зьнішчэньню разам з жыхарамі.

Іван Данілаў: Партызаны мелі загад паліць беларускія школы

Былы партызан і франтавік, доктар мэдыцыны Іван Данілаў ніколі ня ўдзельнічаў у парадах на Дзень Перамогі. Хоць напісаў пра вайну восем кніг.

Віктар Казько: Калі ёсьць Божая іскра — яна ня гасьне

Празаіку Віктару Казько — 75. Адзін зь ягоных герояў марыў знайсьці ў Сусьвеце багатую золатам камету і прызямліць яе ў Беларусі. А пра што марыць сам юбіляр, які больш за дзесяць гадоў пражыў у Расеі, ледзь ня стаў пасьпяховым «сібірскім» пісьменьнікам і заначаваў аднойчы на Мамаевым кургане?

Мікола Волкаў: Бамбарду Вітаўта цягнулі ажно сорак коней!

У Менску выйшла ў сьвет кніга маладога гісторыка Міколы Волкава «Артылерыя Нясьвіскага замка». Што зь сябе ўяўляла «бамбарда князя Вітаўта», якую цягнулі дваццаць параў коней? Якую ролю адыграла артылерыя ў Бітве пад Воршай? Дзе цяпер знаходзяцца знакамітыя радзівілаўскія гарматы? Аўтар кнігі — госьцем перадачы.

Не «Сьвячу» пранесьлі — гэта Бог прайшоў

У часы ваяўнічага атэізму храмамі станавіліся звычайныя вясковыя хаты. Пра старадаўні ўнікальны абрад «Сьвяча», які існуе на Гомельшчыне, мы гутарым з супрацоўнікам Веткаўскага музэю народнай творчасьці Генадзем Лапаціным.

Натальля Сьліж: У ВКЛ шлюбная здрада каралася сьмерцю

Што азначаў выраз: «Маскву пабіць — як дзіця зрабіць»? Ці мог вялікі князь зьявіцца на публіцы з пазашлюбным сынам? Калі ў ВКЛ замацаваўся інстытут сям’і? Пра ўсё гэта можна прачытаць у кнізе Натальлі Сьліж «Шлюбныя і пазашлюбныя стасункі шляхты Вялікага Княства Літоўскага ў XVI-XVII стагодзьдзях».

Павал Бераговіч: «Русский мир» — гэта дыягназ

Днямі ў Менску прайшло ўзнагароджваньне чарговых ляўрэатаў Літаратурнай прэміі «Дэбют» імя Максіма Багдановіча. Імі сталі паэтка Тацьцяна Нядбай і празаік Аляксей Палачанскі.

Ці трэба запрагаць Пагоню ў плуг?

Апошнім часам маладыя творцы ў сваіх неадназначных з мастацкага гледзішча праектах пачалі выкарыстоўваюць Пагоню.

Ала Петрушкевіч: У Беларусі кожны вялікі паэт — палітык

У Гарадзенскім дзяржаўным унівэрсытэце імя Янкі Купалы бліжэйшым часам можа зьнікнуць катэдра гісторыі беларускай літаратуры. Тыя, хто выказваецца супраць, трапляюць пад перасьлед.

Прафэсар Анатоль Федарук: Толькі на Гарадзеншчыне мною апісана 1200 сядзібаў

Першы помнік Рыгору Барадуліну

Да 80-х угодкаў Рыгора Барадуліна выйшаў у сьвет том ягоных дзёньнікаў, запісаў і біяграфічных матэрыялаў. Выданьне ажыцьцявіла Згуртаваньне беларусаў сьвету «Бацькаўшчына», а ўклала ёмістую кнігу Натальля Давыдзенка, якая сёньня будзе госьцяй перадачы.

Прафэсар Іван Данілаў: Расея ўзьняла меч на Ўкраіну

«Недаваяваўшыя» — так называецца першая ў Беларусі кніга пра падзеі ва Ўкраіне, што выйшла ў сьвет у менскім выдавецтве «Смэлтак». Напісаная ў вострым публіцыстычным жанры, яна дазваляе паглядзець на разьвязаную там вайну з розных бакоў.

Зьміцер Вішнёў: Многае ў нас засталося ад сярэднявечча

У дзень адкрыцьця ХХІІ кніжнай выставы-кірмашу ў Менску спыніла сваё існаваньне незалежная кнігарня «Галіяфы».

Наталка Бабіна: Мы робім беларуска-ўкраінскую «Справу»

Упершыню ў гісторыі выйшла ў сьвет пэрыядычнае беларуска-ўкраінскае выданьне — літаратурны альманах «Справа», выдадзены Таварыствам украінскай літаратуры пры Саюзе беларускіх пісьменьнікаў.

Леанід Дайнека: Галоўнае для нас — нацыянальны аптымізм

«У падручніку гісторыі апісвалася бітва з туркамі. Румянцаў выскачыў са шпагай у руках і крыкнуў: «Хлопцы, за мной!». Зьдзівіла, што кацярынінскі генэрал мог крычаць «хлопцы».

Алена Анісім: У моўным пытаньні ў дзяржструктурах — разлад

25 гадоў быў прыняты Закон аб мовах, дзе беларуская мова абвяшчалася адзінай дзяржаўнай. Ці магчыма наданьне ёй гэткага ж статусу ў незалежнай Рэспубліцы Беларусь?

Алесь Краўцэвіч: Беларусам патрэбен здаровы нацыяналізм

Днямі ў Менску прайшла прэзэнтацыя новай кнігі Алеся Краўцэвіча «Краіна пагранічча», у якой знаны гісторык дасьледуе фэномэн знаходжаньня беларусаў на культурным і палітычным памежжы.

Сьвятлана Куль-Сяльверстава: Гарадзенская гістарычная школа выстаіць

2015 год пачаўся ў Гарадзенскім дзяржаўным унівэрсытэце імя Янкі Купалы новымі звальненьнямі — свае працоўныя месцы страцілі доктар гістарычных навук Сьвятлана Куль-Сяльверстава і архэоляг Генадзь Семянчук.

Андрэй Янушкевіч: Мой дэвіз — набліжаць гісторыю да людзей

​Выдавецтва «А. Янушкевіч» — адно з самых маладых у краіне. Але ўжо за першы год свайго існаваньня знайшло ўласную нішу на айчынным кніжным рынку.

Віктар Казько: 30 срэбранікаў — самая хадавая валюта

У выдавецтве «Кнігазбор» выйшла новая кніга прозы Віктара Казька «Час зьбіраць косьці». Адзін зь яе герояў называе трыццаць срэбранікаў адзінай валютай, якая не паддаецца інфляцыі.

Ахоўныя граматы Анатоля Белага

Пра Анатоля Белага, чые 75-я ўгодкі прыпадаюць на 10 сьнежня, мы пагутарым з мастаком Алесем Цыркуновым, пісьменьнікам Яўгенам Гучком і краязнаўцам Ільлёй Копылам.

Анатоль Трафімчык: Узьяднаньня Беларусі ў 1939-м афіцыйна не было

У офісе выдавецтва «Галіяфы» прайшла прэзэнтацыя кнігі «1939 год і Беларусь: забытая вайна», дзе дасьледуюцца малавядомыя аспэкты тагачаснага нямецка-савецкага ваеннага супрацоўніцтва.

Фядута: «Каласы пад сярпом тваім» Караткевіча — гэта і ёсьць наша «Вайна і мір»

Нядаўна ў Вільні, у Эўрапейскім гуманітарным унівэрсытэце, прайшла прэзэнтацыя анталёгіі «Голас волі з-за кратаў». Госьцем перадачы — укладальнік кнігі Аляксандар Фядута.

«Намі кіруюць нашчадкі катаў» — краязнаўца Уладзімер Дарагуж

«Курапаты Чэрвеньшчыны» — пад такой назвай нядаўна выйшла ў сьвет кніга чэрвеньскага краязнаўцы Ўладзімера Дарагужа.

Аляксей Марачкін: Мы абапіраемся на пераможцаў Аршанскай бітвы

«Арт-Ворша-Рубон» — пад такой назвай у сталічным Палацы мастацтва адчыняецца выстава, прымеркаваная да 500-х угодкаў Бітвы пад Воршай.

Васіль Дранько-Майсюк: Пясьняр у Беларусі — няўдзячная роля

У менскім Расейскім драматычным тэатры імя М. Горкага прайшла прэм’ера п’есы «Пясьняр», галоўны герой якой — Уладзімер Мулявін. Ці ўдалося праўдзіва ўвасобіць на сцэне вобраз легендарнага артыста? Чаму першы помнік Мулявіну зьявіўся ня ў Менску, а ў Екацярынбургу? Госьцем перадачы — малады драматург Васіль Дранько-Майсюк.

Алег Моўчан: «Малітву» я напісаў для Мулявіна

Дваццаць гадоў таму на віцебскім «Славянскім базары» ў выкананьні Ўладзімера Мулявіна ўпершыню прагучала песьня «Малітва» на словы Янкі Купалы.

Віталь Рыжкоў: Дадатковая гадзіна на мову — як мёртваму прыпарка

Ва ўкраінскім выдавецтве «Крок» нядаўна выйшлі кнігі адразу трох беларускіх аўтараў — Віталя Рыжкова, Міхася Баярына і Макса Шчура.

Ігар Мельнікаў: 1939 год — гэта рэпрэсіі і дэпартацыі

У Заслаўскім дзяржаўным музэі менскімі абласнымі ўладамі забароненая выстава «Заходнебеларуская Атлянтыда», прымеркаваная да 75-годзьдзя ўзьяднаньня Беларусі ў верасьні 1939 году. Што насьцярожыла загадчыка ідэалягічнага аддзелу Руслана Трухана?

Алег Хаменка: У нас галоўнае — абарона ўлады, а не дзяржавы

Да 500-х угодкаў Аршанскай бітвы лідар гурту «Палац» Алег Хаменка зрабіў музычную рэканструкцыю падзей на Крапівенскім полі. «Вайна», «Піва перамогі» — кампазыцыі з такімі назовамі прагучалі на нядаўняй прэзэнтацыі праекту ў адным зь менскіх клюбаў.

Леанід Дайнека: Аршанская бітва працягваецца

«Гісторыя паўтараецца. Умоўна кажучы, Бітва пад Воршай працягваецца і сёньня — ва Ўкраіне. І я ўпэўнены, што ўкраінцы ўрэшце перамогуць, як перамаглі нашы продкі на Крапівенскім полі».

Касьмічны аптымізм Тацяны Сапач

У вёсцы Маркава на Маладэчаншчыне прайшлі літаратурныя чытаньні, прысьвечаныя памяці Тацяны Сапач. У чым фэномэн гэтай самай нешматслоўнай беларускай паэткі?

Алесь Краўцэвіч: Аршанская бітва — беларуска-ўкраінскае братэрства па зброі

Дзіўная сытуацыя назіраецца ў Беларусі ў галіне манумэнтальнай прапаганды. З аднаго боку, паўсюль на пастамэнтах — помнікі Леніну ды ягоным паплечнікам, з другога — князям ВКЛ.

Музэй Быкава — у чаканьні наведнікаў

Ужо больш за паўтара месяца дзейнічае ў Ждановічах пад Менскам дзяржаўны Музэй-лецішча Васіля Быкава. Ці знаходзяць да яго дарогу беларусы? Якія экспанаты яны могуць там пабачыць? Чаму на адкрыцьці музэю адсутнічалі ўдава пісьменьніка Ірына Міхайлаўна і ягоныя найбліжэйшыя сябры?

«Сьпеўны сход аб’ядноўвае народ». Беларусаў навучаць сьпяваць свае песьні

Госьцем «Вольнай студыі» — ініцыятар і арганізатар сьпеваў на вольным паветры Сяржук Доўгушаў.

Вольга Іпатава: Цэлая сьцяна ў Доме літаратара пабудаваная на грошы Быкава

Днямі ў Менску прайшла творчая вечарына Вольгі Іпатавай. Са сваімі чытачамі яна сустрэлася ў Доме літаратара, які яшчэ ў 2000-м годзе быў адабраны ўладамі ў тады яшчэ адзінага Саюзу пісьменьнікаў.

Кашапараў: Гусьляроў непадкупных няма

Заслужаны артыст Беларусі, залаты голас легендарных «Песьняроў» Анатоль Кашапараў вярнуўся на радзіму з ЗША, дзе пражыў апошнія дванаццаць гадоў. Пра тое, чым ён займаўся за акіянам і якой бачыць сваю будучыню, сьпявак пагадзіўся расказаць у «Вольнай студыі».

Павал Севярынец: Дзякую Богу за кожную турму

Нядаўна ў менскай сядзібе БНФ адбылася прэзэнтацыя кнігі Паўла Севярынца «Беларуская глыбіня», якая была напісаная ў зьняволеньні, у пасёлку Куплін на Пружаншчыне. Аўтар кнігі — госьцем перадачы.

Сяргей Шапран: Быкаў лічыў сацрэалізм паліцэйшчынай

Да 90-х угодкаў Васіля Быкава менскае выдавецтва «Мэдыял» выпусьціла ў сьвет аповесьці «Мёртвым не баліць» і «Ліквідацыя» (аўтарская назва «Сотнікава») у дацэнзурным выглядзе. Абедзьве кнігі падрыхтаваў да друку, напісаў грунтоўныя пасьляслоўі і камэнтары Сяргей Шапран — наш сёньняшні госьць.

Герой Украіны Юры Мушкетык: Расея — жорсткая, несправядлівая і подлая

Нягледзячы на маштабную антытэрарыстычную апэрацыю на ўсходзе Ўкраіны, нядаўна ў Чаркаскай вобласьці прайшлі ўрачыстасьці з нагоды 200-годзьдзя Тараса Шаўчэнкі, у якіх выпала паўдзельнічаць і мне. Там я пазнаёміўся зь вядомым украінскім празаікам, аўтарам шматлікіх гістарычных раманаў, Героем Украіны Юрыем Мушкетыкам. Пісьменьнік ахвотна згадзіўся адказаць на мае пытаньні.

Мікалай Аўтуховіч: Людзі будуць рабамі, пакуль не навучацца супраціўляцца

Амаль дзевяць гадоў правёў у зьняволеньні ваўкавыскі прадпрымальнік Мікалай Аўтуховіч. Пра свае турэмныя ўнівэрсытэты, а таксама пра ролю Радыё Свабода ў адстойваньні правоў зьняволеных ён расказаў у «Вольнай студыі».

Надзея Дземідовіч: Кенгірскае паўстаньне патапілі ў крыві

16 траўня 1954 году пачалося паўстаньне ў Кенгірскім лягеры ў Казахстане.

Віктар Ляхар: Стварыць беларускую армію ў час вайны Сталін пабаяўся

Якая ўніформа прадугледжвалася для генэралаў БНР? Што было напісана на сьцягах Беларускай асобнай арміі? Якія шэўроны насілі стральцы Беларускай краёвай абароны? Адказы на гэтыя пытаньні можна знайсьці ў кнізе «Вайсковая сымболіка беларусаў», якая выйшла нядаўна.

Нас змусілі перадаць наш храм РПЦ, — Тацьцяна Гаранская

У старажытным Заслаўі летась быў асьвечаны Сабор Усіх беларускіх сьвятых, збудаваны на грамадзкія ахвяраваньні. Менская і заслаўская інтэлігенцыя неаднаразова зьбіралася на талаку, каб дапамагчы ў будаўніцтве. Чаму ўсё ж царква была перададзеная Беларускаму экзархату Расейскай праваслаўнай царквы?

Уладзімір Басалыга: Дзяржава забрала ў нас 13 майстэрняў

Ён аздабляў кнігі Ларысы Геніюш і Ўладзімера Караткевіча, шэсць гадоў узначальваў Саюз мастакоў Беларусі. Савецкай уладай быў звольнены з працы за «нелюбоў да Суворава».

Язэп Янушкевіч: Паплечнікі Каліноўскага бачылі ў Расеі ворага

Да 150-й гадавіны з дня сьмерці Кастуся Каліноўскага ў сьвет выйшаў фотаальбом «Партрэты паўстаньня». Госьцем перадачы — адзін з укладальнікаў альбому Язэп Янушкевіч.

Алесь Краўцэвіч: Бітва пад Воршай важная і для Лукашэнкі

500 гадоў таму адбылася Бітва пад Воршай, падчас якой гетманам ВКЛ Канстанцінам Астроскім было разгромлена маскоўскае войска. Ці здольная сёньняшняя Беларусь даць адпор магчымаму агрэсару, як гэта было зроблена ў 1514 годзе?