Вольная студыя

Рыгор Сітніца: “Я не зьбіраюся хадзіць з навешаным на мяне мэдалём “цэнзара”

Аляксей Марачкін: "Цэнзуры "няма", а цэнзары ў Саюзе мастакоў ёсьць"

Славамір Адамовіч: "Ісламізацыя Эўропы – плата за танную рабочую сілу"

На поўначы Афрыкі разьвязаная сапраўдная грамадзянская вайна, а на поўдні Эўропы тэрмінова абсталёўваюцца лягеры для дзясяткаў тысячаў уцекачоў зь Лібіі ды Эгіпту. Якія праблемы ў сувязі з гэтым паўстаюць перад эўрапейскімі краінамі? Госьць "Вольнай студыі" – паэт Славамір Адамовіч, які дзевяць гадоў пражыў у адной з краінаў Эўразьвязу.

Ніна Стужынская: «У 20-я гады жанчыны выйшлі з кухняў і ўзначальвалі паўстанцкія атрады»

Прынята лічыць, што войны і паўстаньні — гэта цалкам мужчынская гісторыя. Але ці так гэта насамрэч? Возьмем для прыкладу 20-я гады мінулага стагодзьдзя — час найбольш актыўнага антысавецкага супраціву на тэрыторыі Беларусі. Госьця «Вольнай студыі» — гісторык Ніна Стужынская, аўтарка кнігі «Беларусь мяцежная», што выйшла нядаўна другім выданьнем у сэрыі «Невядомая гісторыя».

Алесь Чобат: «Беларусь — краіна лукашэнак»

На мінулым тыдні адбыліся дзьве знакавыя падзеі ў беларуска-польскіх дачыненьнях. Пасьля працяглага перапынку ў Беларусь нарэшце прызначаны новы амбасадар Польшчы, а ў вёсцы Старыя Васілішкі каля Шчучына адчыніўся музэй польскага сьпевака Чэслава Немана. Як жылі, жывуць і зьбіраюцца жыць надалей дзьве краіны-суседкі — пра гэта ды іншае мы гутарым зь пісьменьнікам Алесем Чобатам, які жыве ў Скідзелі на Гарадзеншчыне.

Юры Хадыка: "З БНФ выйдзе ня 86 чалавек, нас будзе значна болей”

Уладзімер Падгол: «Называць Літву адвакатам Лукашэнкі — амаральна»

Захад ня можа дыктаваць, якую сыстэму ўлады павінен абіраць народ — ні ў Эгіпце, ні ў Беларусі. Гэткае меркаваньне прагучала падчас нядаўняй Міжнароднай канфэрэнцыі ў Мюнхене з вуснаў прэзыдэнта Літвы Далі Грыбаўскайтэ і выклікала розгалас у беларускіх СМІ. Дык якая Беларусь — дэмакратычная ці аўтарытарная — патрэбная нашай паўночнай суседцы? Пра гэта мы гутарым з палітолягам Уладзімерам Падголам.

Кастусь Лукашоў: “Мяне звольнілі зь інстытуту, які заснаваў мой дзед”

Уладзімер Крукоўскі: “Хамская ўлада ўсё робіць па-хамску”

Уладыслаў Завальнюк: “Вера ў Бога і нацыянальная ідэя – гарантыя нашай будучыні”

Менскаму касьцёлу святых Сымона і Алены – Чырвонаму касьцёлу – споўнілася 100 гадоў. Збудаваны на сродкі мэцэната Эдварда Вайніловіча, асьвечаны ў далёкім 1910-м, храм перажыў некалькі войнаў, дзесяцігодзьдзі ваяўнічага атэізму. У ім шматлюдна ня толькі падчас багаслужбаў, але і на розных культурніцкіх імпрэзах, якія нястомна арганізоўвае ксёндз Уладыслаў Завальнюк – госьць “Вольнай студыі”.

Турэмныя ўнівэрсытэты Алеся Пушкіна

Уладзімер Падгол: Кандыдатам у прэзыдэнты бракуе тэатралізаванасьці

У беларускага тэлегледача можа скласьціся ўражаньне, што чацьвёрты Ўсебеларускі сход не заканчваецца ўжо другі тыдзень. Штовечар па БТ ідуць рэпартажы з Палацу Рэспублікі, гучаць фрагмэнты галоўнага дакладу, у кулюарах выступаюць дэлегаты. Пра адну з галоўных прапагандысцкіх імпрэзаў улады напярэдадні выбараў мы гутарым з палітолягам Уладзімерам Падголам.

Ці стане Плошча Каліноўскага Калінавым мостам для ўлады й апазыцыі?

Новая перадача сэрыі "Вольная студыя". Эфір 2 сьнежня

Уладзімер Халіп: “Эскадроны сьмерці напагатове”

Новая перадача сэрыі “Вольная студыя”. Эфір 21 лістапада

Варшава і Кракаў чытаюць Наталку Бабіну

Новая перадача сэрыі "Вольная студыя". Эфір 14 лістапада

Андрэй Расінскі: “Масакра” — адыход ад кінапартызаншчыны, якая надакучыла”

Ці ня самай прыкметнай падзеяй на XVII Міжнародным кінафэстывалі «Лістапад» сталася прэм’ера фільма беларускага рэжысэра Андрэя Кудзіненкі «Масакра». Праўда, першы беларускі містычны трылер выклікаў абурэньне расейскіх гледачоў — за зьдзек зь вялікага Пушкіна і «несяброўскія» згадкі пра паўстаньне Кастуся Каліноўскага. Пра «лістападаўскія» падзеі мы пагутарылі з кінакрытыкам Андрэем Расінскім.

Ці ёсьць у беларусаў балтыйскія гены?

Навукоўцы з Акадэміі навук, дасьледаваўшы ДНК беларусаў, прыйшлі да высновы, што беларусы — гэта славяне, а ня балты. Але ў айчынных навуковых колах няма адзінства ў поглядзе на праблему этнічнага паходжаньня беларускага н

Алесь Шатэрнік: "Звон Свабоды – рэч сакральная"

Новая перадача сэрыі "Вольная студыя". Эфір 17 кастрычніка

Леанід Маракоў: "У Менску існавала вуліца 25 Сакавіка"

Новая перадача сэрыі "Вольная студыя". Эфір 10 кастрычніка

Партрэт Вільні: беларускі анфас

Вільню фатаграфуюць ужо больш за 150 гадоў. 360 найлепшых здымкаў ўвайшлі ў шыкоўны фотаальбом «Вільня: партрэт гораду», які выйшаў нядаўна ў літоўскай сталіцы. Фотапартрэт дапоўнены малюнкамі тэкставымі — вершамі і эсэ майстроў слова. Сярод прадстаўленых у кнізе паэтаў — Максім Багдановіч, сярод фотамастакоў — наш сучасьнік Дзяніс Раманюк.

Хрысьціна Лялько: “Хрысьціянскага кіно яшчэ малавата ў Беларусі”

На пачатку верасьня ў Беларусі прайшоў VI Міжнародны кінафэстываль «Магніфікат». Цягам тыдня журы фэстывалю ацаніла 43 стужкі і вызначыла пераможцаў у 13 намінацыях. Старшынявала ў журы пісьменьніца, галоўны рэдактар часопіса «Наша вера» Хрысьціна Лялько.

Уладзімер Падгол: Застацца беларусамі нам дапаможа толькі зьмена ўлады

Вынікі перапісу даюць падставы для сумных высноваў. Па-першае, беларусы выміраюць. Па-другое — дэнацыяналізуюцца. Па-трэцяе, у нашай краіне ідзе прадукаваньне «тоже белорусов», для якіх не існуе нацыянальнай культуры, найперш мовы. Прычыны гэтых працэсаў мы паспрабавалі акрэсьліць з палітолягам Уладзімерам Падголам.

Сяргей Законьнікаў: “Калі мы за 52 мільярды прадаем мову, то што мы за народ?”

Новая перадача сэрыі “Вольная студыя”. Эфір 5 верасьня

100-годзьдзе Ларысы Геніюш: за кім перамога?

Гутарка за “круглым сталом”, у якой бяруць удзел прафэсар Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы Аляксей Пяткевіч, грамадзкая дзяячка Валянціна Трыгубовіч і літаратуразнаўца Язэп Янушкевіч.

Каханьне Ведзьмака Лысагорскага

Пятро Машэраў публічна ўхваляў «Сказ пра Лысую гару», а Мікола Аўрамчык асьцерагаўся прызнавацца ў аўтарстве паэмы ды распускаў фальшывыя чуткі пра іншых пісьменьнікаў. Праз 60 гадоў пасьля расстаньня Мікола Аўрамчык сустрэў сваё юнацкае каханьне і пачаў жыць грамадзянскім шлюбам. У праграме «Вольная студыя» — заключная перадача з цыклю ўспамінаў найстарэйшага беларускага пісьменьніка — Міколы Аўрамчыка.

Мікола Аўрамчык: "Грыша Барадулін не вылазіў ад мяне"

Дзесяціклясьнікам ён атрымліваў бандэролі ад Кузьмы Чорнага, а пазьней кансультаваў маладых Караткевіча ды Барадуліна. Выступаў па ўсім Савецкім саюзе, але ня мог даць інтэрвію па-расейску. Любіў Максіма Танка, але пабаяўся Пятра Машэрава. Надрываў жываты з Гілевічам, а пасьля яму было страшна выйсьці на вуліцу. Успаміны найстарэйшага беларускага пісьменьніка Міколы Аўрамчыка ў перадачы "Вольная Студыя".

Мікола Аўрамчык: “У Данбасе маглі самавольнічаць”

Замест спатканьня зь дзяўчынай даводзілася ісьці ў КДБ. Агітатары з Расейскай вызвольнай арміі прыяжджалі нават у Рурскія шахты, а сексоты прыносілі яму вершы. На прымусовых працах у Данбасе «хадзіў на грабёж» і рабіў крывыя вокны ды дзьверы. Успаміны найстарэйшага беларускага пісьменьніка Міколы Аўрамчыка ў перадачы «Вольная студыя».

Мікола Аўрамчык: “Толькі амэрыканская тушонка”

Знакамітыя савецкія «Кацюшы» ў вайну езьдзілі на амэрыканскіх машынах, а ваяваць даводзілася безь вінтоўкі. У фашысцкім палоне часам давалі мармэляд, а рурскі шахцёр карміў савецкага палоннага бутэрбродамі і рагатаў. Пасьля вызваленьня быў адзіны шлях — на бальшавіцкую катаргу. Найстарэйшы беларускі пісьменьнік Мікола Аўрамчык узгадвае вайну ў перадачы «Вольная студыя».

Ці быў “перапынак на абед” у Грунвальдзкай бітве?

Рыцарскімі фэстамі, рэканструкцымі сярэднявечных бітваў сёньня ўжо нікога ня зьдзівіш. Лязгат мячоў нярэдка можна пачуць на Наваградзкім замчышчы, у старажытным Заслаўі ці на гістарычным Грунвальдзкім полі, дзе сёлета адзначаецца 600-годзьдзе славутай бітвы. Зь якой зброяй у руках ішлі супраць крыжакоў нашыя продкі? Якімі дасьпехамі прыкрывалі сябе і сваіх верных памочнікаў — коней? На гэтыя ды іншыя пытаньні адказвае доктар гістарычных навук, аўтар нядаўна выдадзенай кнігі «Ваяры Грунвальдзкай бітвы» Юры Бохан.

Куды зьніклі дзёньнікі Максіма Танка?

У выдавецтве «Беларуская навука» пабачылі сьвет 9 і 10 тамы Збору твораў Максіма Танка, куды ўвайшлі дзёньнікі народнага паэта, якія ён вёў цягам 30-90-х гадоў зь невялікімі перапынкамі. На жаль, тэксталягічная апрацоўка часткі дзёньнікаў сталася немагчымай, паколькі рукапісы і машынапісы дзёньнікавых запісаў зьніклі неўзабаве пасьля іхняй публікацыі ў часопісе «Полымя». Літаратуразнаўца Сьвятлана Калядка спрабавала іх адшукаць, але — безвынікова…

Знойдзены ўнікальны запіс голасу Ларысы Геніюш

Усе, хто чуў, як чытала свае вершы Ларыса Геніюш, адзінадушна прызнаюць за ёй яшчэ і акторскі талент. На жаль, запісаў голасу паэткі засталося няшмат, да таго ж, ня ўсе яны добрай якасьці. Але цуды працягваюць здарацца, паколькі ня толькі рукапісы не гараць, але і плёнкі ня тлеюць. Перад стагодзьдзем Геніюш у прыватным архіве адшукаўся паўгадзінны запіс паэтычнага пасланьня сябрам, зроблены трыццаць гадоў таму мастацтвазнаўцай Валянцінай Трыгубовіч.

Анатоль Тарас: “На Грунвальд ішлі палачане і мсьціслаўцы, а вярталіся — беларусы”

3 чэрвеня на менскай сядзібе Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны адбылася прэзэнтацыя кнігі Анатоля Тараса «Грунвальд». У ёй падрабязна разглядаецца хада Грунвальдзкай бітвы, а таксама робіцца параўнальны аналіз дасьледаваньняў польскіх, літоўскіх і расейскіх гісторыкаў на грунвальдзкую тэму. Пасьля прэзэнтацыі аўтар кнігі быў госьцем «Вольнай студыі».

Андрэй Хадановіч: “Свабода слова для пісьменьніка – сродак вытворчасьці”

Нешматлікая, але крэатыўная дэлегацыя беларускіх пісьменьнікаў нядаўна вярнулася з Украіны, дзе чарговым разам праходзіў фэстываль культуры “Беларуская вясна”. Адным зь яго ўдзельнікаў быў паэт і перакладчык, старшыня Беларускага ПЭН-Цэнтру Андрэй Хадановіч.

Арнольд Макмілін: Саюз беларускіх пісьменьнікаў — бастыён свабоды

Прафэсар Лёнданскага ўнівэрсытэту Арнольд Макмілін прыехаў у Менск на кангрэс беларусістаў не з пустымі рукамі — зь ёмістай, больш за 1000 старонак, кнігай «Пісаньне ў халодным клімаце: беларуская літаратура ад 70-х гадоў да нашых дзён». Падобных дасьледаваньняў па-ангельску яшчэ не было. Па заканчэньні кангрэсу самы вядомы ў Вялікабрытаніі беларусіст быў госьцем нашага радыё.

Беларуская Вялікабрытанія Натальлі Гардзіенкі

Міністэрству замежных справаў Рэспублікі Беларусь ня трэба было шукаць памяшканьне для амбасады ў Лёндане. Адзін са сваіх дамоў для гэтага бясплатна прадаставіў лёнданскі беларус Ян Дамінік. Але калі ў 1995-м над амбасадай быў узьняты чырвона-зялёны сьцяг, дыпляматаў ветліва папрасілі пакінуць памяшканьне… Гэта толькі адзін з фактаў жыцьця беларускай эміграцыі, апісаны ў кнізе Натальлі Гардзіенкі, што нядаўна пабачыла сьвет у сэрыі, якую выдае Згуртаваньне беларусаў сьвету «Бацькаўшчына».

Віктар Казько: “Гітлера так не малявалі, як намалявалі Васіля Быкава”

Новая перадача сэрыі «Вольная студыя». Эфір 25 красавіка

Пад’ёмная сіла Касі Камоцкай

Сярод 50-ці удзельнікаў праекту "Барды Свабоды", прэзэнтацыя якога адбылася на мінулым тыдні ў сталічным Палацы мастацтва, значыцца і яе імя. Яе творы ўжо ўвайшлі ў залаты фонд беларускай аўтарскай песьні, хоць сёньня ў эфірах музычных радыёстанцый яны гучаць, на жаль, рэдка. Кася Камоцкая – госьць "Вольнай студыі".

Аляксей Пяткевіч: “Разьвітацца з Ларысай Геніюш прыйшлі тысячы людзей”

7 красавіка – дзень памяці Ларысы Геніюш. У гэты дзень дваццаць сем гадоў таму закончыўся яе зямны шлях. Адным зь нямногіх, хто часта наведваў паэтку ў гарадзенскім шпіталі, быў яе сябра, прафэсар Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы Аляксей Пяткевіч.

Мастак, якога натхняе дыктатура

Новая перадача сэрыі «Вольная студыя». Эфір 28 сакавіка

Каханьне і Плошча

Новая перадача сэрыі «Вольная студыя». Эфір 21 сакавіка

Перапішам Біблію па-беларуску!

Калі тры гады таму Ўладзімер Падгол прапанаваў ідэю агульнанацыянальнай дыктоўкі, яго мала хто зразумеў. Аднак, зь цягам часу ідэя набывала ўсё новых прыхільнікаў, і сёньня дыктоўкі па-беларуску пішуць мастакі, пісьменьнікі, палітыкі, сьвятары, замежныя дыпляматы... Да новай ідэі вядомага палітоляга стаўленьне таксама пакуль не адназначнае. Ён прапанаваў… перапісаць Біблію і скансалідаваць такім чынам разьяднаных з розных прычынаў суайчыньнікаў.

Уладзімер Някляеў: “Мана – падмурак сёньняшняй улады”

Праўдашукальнікі ў рэальным жыцьці сустракаюцца рэдка. Часьцей яны – героі прызабытых сёньня беларускіх народных казак. Але казачнае і рэальнае часам сустракаюцца і ўзаемадапаўняюцца. На мінулым тыдні ў Менску стартавала грамадзянская кампанія “Гавары праўду!”, ініцыятарам якой выступіў пісьменьнік Уладзімер Някляеў.

Міхась Геніюш: “З Ларысай Геніюш я ліставаўся да апошніх яе дзён”

Зэльвенскую хату сваёй знакамітай бабулі ён памятае да драбніцаў, як і яе жыцьцёвыя наказы. Гэта для яго яна напісала цэлую кніжку дзіцячых вершаў пад назвай «Казкі для Міхаські». Ад Зэльвы да Беластока ня так і далёка, але за савецкім часам паміж імі пралягала амаль непераадольная мяжа... У Год Ларысы Геніюш мы гутарым зь яе ўнукам Міхасём Геніюшам, які жыве ў Беластоку.

Забаронены Хрыстос на абшарах БССР

Новая перадача сэрыі “Вольная студыя”. Эфір 14 лютага

Саюз беларускіх пісьменьнікаў не здаецца

78 сяброў Саюзу беларускіх пісьменьнікаў, якія працуюць у бюджэтных установах, апынуліся перад пагрозай беспрацоўя. Адміністрацыя паставіла перад імі катэгарычную ўмову: калі ня будзе заявы аб выхадзе з СБП, давядзецца пісаць заяву аб звальненьні. Падобная ўмова пастаўленая і перад пісьменьнікам, дацэнтам Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўнівэрсытэту Анатолем Астапенкам.

Моўны аптымізм Алега Трусава

Дваццаць гадоў таму, 26 студзеня 1990 году, Вярхоўным Саветам БССР быў прыняты Закон аб мовах, які замацоўваў за беларускай мовай статус адзінай дзяржаўнай. Ці трэба сёньня прымушаць уладу размаўляць па-беларуску? Хто карыстаецца роднай мовай у Адміністрацыі прэзыдэнта? Чаму чалавек у экстрэмальных сытуацыях раптам загаворвае на чужой мове? На гэтыя ды іншыя пытаньні адказвае старшыня Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны Алег Трусаў.

Атлянтычныя вятры Леаніда Дайнекі

28 студзеня спаўняецца 70 гадоў аднаму з самых папулярных беларускіх пісьменьнікаў, ляўрэату Дзяржаўнай прэміі імя Кастуся Каліноўскага Леаніду Дайнеку. Ён – аўтар гістарычных раманаў “Меч князя Вячкі”, “Жалезныя жалуды”, “Сьлед ваўкалака”, якія заслужана прынесьлі празаіку чытацкае прызнаньне. Эпоху за эпохай, постаць за постацьцю нястомна дасьледуе ён беларускую мінуўшчыну, ствараючы мастацкія партрэты Ўсяслава Чарадзея, Канстанціна Астроскага, Язафата Кунцэвіча… А яшчэ Леанід Дайнека зьбірае аднадумцаў у прыдуманае ім Згуртаваньне эўцэнтрыстаў.

Вакол сьвету за 75 дзён: беларускія падарожжы ў “Запісах БІНіМ”

Новая перадача сэрыі “Вольная студыя”. Эфір 17 студзеня

Сымфонія царквы і дзяржавы: ці магчымае такое суладзьдзе?

Новая перадача сэрыі “Вольная студыя. Эфір 10 студзеня