Пяцікніжжа Свабоды

Ян Максімюк прапануе чытанкі на лета

Аксана Спрынчан – пра вінныя кнігі беларускай літаратуры

Ганна Янкута — пра краіны Ўсходу ў беларускай літаратуры

Сочачы за падзеямі ў арабскім сьвеце, напэўна, многія праводзілі паралелі паміж краінамі гэтага рэгіёну і Беларусьсю. Здаецца, Усход далёкі ад нас і геаграфічна, і мэнтальна, аднак склалася так, што ў палітычным пляне ён апынуўся нашым блізкім суседам, і падзеі апошніх месяцаў толькі пацьвярджаюць гэтую думку. А якімі вачыма глядзелі (і глядзяць) на краіны Ўсходу беларускія пісьменьнікі? Пра гэта сёньняшні агляд «Пяцікніжжа».

Паліна Масьлянкова — пра кнігі з чужыны

Якой бачыцца Радзіма з чужыны? Калі немагчыма вярнуцца, прайсьціся па знаёмых мясьцінах, наведаць улюбёныя куткі, то даводзіцца вяртацца на Радзіму ў думках-летуценьнях, ствараць яе вобраз у мастацтве. Вось і цяпер настаў час, які штурхае творцаў зь небясьпечнай для жыцьця і працы Беларусі шукаць прытулку ў замежжы. Радзіма і чужына, маці і мачаха паэтаў-вандроўнікаў і пісьменьнікаў-выгнаньнікаў — вось тэма чарговага пяцікніжжа выкладчыцы беларускай мовы і літаратуры Паліны Масьлянковай.

Тацяна Барысік — пра суіцыд у беларускай літаратуры

Лічыце тэму неактуальнай? Мушу нагадаць, што ў сумным рэйтынгу самазабойстваў Беларусь адна з лідэраў. Змрочнай, недатычнай да вас асабіста? Тады — вы непапраўны аптыміст. А аптымісту журба ды змрок тым болей не зашкодзяць. Наадварот гэтыя выдатныя творы дапамогуць вам зразумець, як пераканаць пэсымістаў зрабіць выбар на карысьць жыцьця.

Валярына Кустава — пра пяць любімых кніг Уладзімера Някляева

Як ні круці — Някляеў найперш паэт, паэт ва ўсім, што ён робіць, што рабіў, што палёсіць яшчэ яму зрабіць… І ў прозе, і ў жыцьці, і ў палітыцы, і ў каханьні… І жыве ён паводле самім жа напісанага: «А вершы пішуць, як жывуць, як дыхаюць, як паміраюць…». У цяперашніх варунках не праміну дадаць: дай Божа — каб усё ж, як пішаш, жыць…

Ганна Янкута – пра Чарнобыль у беларускай літаратуры

Аксана Спрынчан — пра велікодныя творы ў беларускай літаратуры

Вялікдзень — адно з найвялікшых сьвятаў беларусаў — сьвята ўваскрэсеньня ўкрыжаванага Хрыста. Нядзіўна, што яно сымбалічна параўноўваецца зь лёсам «укрыжаванай» Беларусі, надае сілы ў ейнае ўваскрэсеньне і адраджэньне. Аксана Спрынчан — пра велікодныя творы ў беларускай літаратуры.

Аляксандр Фядута – пра кнігі, якіх яму не хапала ў “амэрыканцы”

Яраш Малішэўскі — пра маўчаньне беларусаў у люстэрку нацыянальнай літаратуры

Беларусы — маўклівы народ. Ён лішняга на людзях ня скажа: ні пра сябе, ні пра бліжніх, ні пра начальства, ні пра законы ў краіне, дакладней, беззаконьне. Славутае куляшоўскае «Цьвёрда трымаўся юнак на дапросе, тоячы словы і думкі свае» — гэта пра нацыянальную рысу характару, а не пра нейкія там вайсковыя таямніцы. А хто яшчэ з беларускіх літаратараў і ў якіх творах распавёў пра маўклівы характар народа, высьвятляў Яраш Малішэўскі.

Ганна Янкута – пра Японію ў беларускай літаратуры

Далёкіх геаграфічна Беларусь і Японію параднілі атамныя катастрофы. А ці вабіла беларускіх пісьменьнікаў краіна ўзыходзячага сонца да Херасімы з Нагакай, Чарнобылю і Фукусімы? Наша экспэртка Ганна Янкута – пра японскае пяцікніжжа ў айчыннай літаратуры.

Андрэй Расінскі пра 5 кніг да Дня Волі

Дзень Волі прынёс Беларусі волю, хаця краіна дасюль увязьненая. Дзень Волі сарваў ланцугі, хаця рабскія сьцені дасюль пагражаюць нам ланцугамі. Дзень Волі — глыток сьвежага паветра, хаця тэлеэкран зьніякавела рэклямуе «стабільнае паветра» магілы.

Анатоль Івашчанка — пра найлепшыя кнігі пра беларускія таямніцы

Гісторыю, як вядома, пішуць пераможцы. Беларусам, якім некалькі стагодзьдзяў давялося існаваць у статусе пераможаных, відаць, яшчэ доўга прадзірацца і праз розныя каляніяльныя міты ды фальсыфікацыі ў пошуку сваёй праўды, і праз уласныя шматлікія інтэрпрэтацыі-перапісваньні гістарычных падзеяў ды вычынаў.

Аксана Спрынчан — пра творы, героі якіх зьведалі вязьніцу

Літаратура і турма ідуць у беларускай гісторыі поруч ва ўсе часы, не забываючыся адна пра адну, а каб і хацелі пісьменьнікі забыцца пра вязьніцу, то то вязьніца надагае ім, хто насамрэч, валадарыць тут душамі творцаў. Але й сюжэты падкідвае. Аксана Спрынчан — пра творы, героі якіх зьведалі вязьніцу.

Тацяна Барысік — пра кнігі, якія дапамагаюць гадаваць дзяцей па-беларуску

Яраш Малішэўскі — пра кнігі, напісаныя ці задуманыя ў вязьніцы

Вязень турмы КДБ Павал Севярынец, па некаторых зьвестках, піша раман. Нядаўна пераведзены адтуль пад хатні арышт Уладзімер Някляеў таксама нешта пісаў у вязьніцы, але нічога да чытачоў пакуль не дайшло. Пачакаем. І пачытаем іншых айчынных вязьняў-пісьменьнікаў. Выбраць іх дапамагае Яраш Малішэўскі.

Паліна Масьлянкова – пра літаратурных гераінь нашага часу

Беларуская літаратура да апошняй пары была не такая ужо багатая на жаночыя вобразы. Эўфрасіньня Полацкая, Барбара Радзівіл, Паўлінка… А жыцьцё нам падкідвае новыя вобраз, і хто ведае, можа, ужо рыхтуюцца да публікацыі творы пра сапраўдных гераінь нашага часу – Ірыну Халіп, Натальлю Радзіну, Насту Палажанку. А пакуль тое выкладчыца беларускай мовы і літаратуры Паліна Масьлянкова прапануе кнігі пра іншых літаратурных гераінь нашага часу.

Ганна Янкута — пра кніжныя сэрыялы

Зьбіраць у хатняй бібліятэцы найлепшыя беларускія кнігі цяпер імкнуцца многія. Наш экспэрт Ганна Янкута вырашыла дапамагчы з’арыентавацца ў выданьнях і прапануе запоўніць палічкі сэрыяламі.

Яраш Малішэўскі – пра кнігі, якія варта прачытаць, выбіраючы свабоду

Аксана Спрынчан — пра журботна-аптымістычныя калядныя творы беларускай літаратуры

«У турме наш Паўлючок!» — кажа гаспадар сямейнікам, што чакаюць хлопца з гораду да каляднага стала. Гэтая гісторыя, апісаная Якубам Коласам сто гадоў таму, сталася рэальнасьцю для сотняў беларускіх сем’яў, чыіх родзічаў улада кінула пасьля прэзыдэнцкіх выбараў у турмы за адно толькі жаданьне свабоднага выбару свайго лёсу. Аксана Спрынчан — пра журботна-аптымістычныя калядныя творы беларускай літаратуры.

Валянцін Акудовіч – пра найлепшыя кнігі 2010 году

Спадзяюся, ня трэба асабліва тлумачыць, што вылучаныя тут кнігі – гэта ўсяго толькі мая пэрсанальная сваволя. Таму ня варта лішне злавацца, калі нехта не сустрэне жаданага прозьвішча ў гэтым сьпісе. Я і сам хацеў бы тут бачыць яшчэ шмат каго, але куды тады гэтых падзець?

Маргарыта Аляшкевіч — пра англамоўныя выданьні, якія рэпрэзэнтуюць Беларусь

Як завабіць замежніка ў наш райскі куток? Чым бавіць, калі ён папаўся і такі прыехаў да нашых пустак-балот? Што падараваць яму на ўзгадку пра дзіўную краіну ў цэнтры Эўропы? Літаратуразнаўца Маргарыта Аляшкевіч гартае англамоўныя выданьні, якія так ці іначай прэзэнтуюць Беларусь.

Паліна Масьлянкова – пра найлепшыя кнігі пра выбары

Дэмакратыя ў Беларусі яшчэ ад часоў веча і Магдэбургскага права мае багатую дэмакратычную традыцыю. Але сучаснасьць уносіць у яе свае радыкальныя карэктывы, якія па-рознаму адлюстроўваюцца ў мастацкай літаратуры. Выкладчыца беларускай мовы і літаратуры Паліна Масьлянкова – пра найлепшыя кнігі пра выбары.

Анатоль Івашчанка пра 5 найлепшых беларускіх кніг для вайскоўцаў

600-годзьдзе бітвы пад Грунвальдам, 90-я ўгодкі Слуцкага збройнага чыну, 20-годзьдзе стварэньня войска незалежнай Беларусі ды іншыя даты натхнілі нашага экспэрта на пошук найлепшых беларускіх кніг для тых чытачоў, чыёй справай ёсьць абарона Айчыны. Прыватны кніжны рэйтынг Анатоля Івашчанкі — для беларускіх вайскоўцаў.

Андрэй Расінскі — пра пяць турыстычных кнігаадрасоў Менску

Кожная літаратура мае свае месцы, зь якімі зьвязаныя паданьні й легенды, міты й казкі. Лясы й балоты, старажытныя палацы, безымянныя пракаветныя курганы і дзіўныя назвы забытых паселішчаў спараджаюць рамантычныя гісторыі і дэтэктыўныя сюжэты. Гарады таксама маюць свае «чароўныя» месцы. Андрэй Расінскі — пра пяць адрасоў Менску, якія могуць стаць маршрутам захапляльнай пешаходнай вандроўкі па літаратурных мясьцінах сталіцы.

Валянціна Аксак – пра кнігі, што выклікалі скандалы

Выдадзеная кніга — як птушка, выпушчаная з клеткі. Аддаўшы рукапіс кнігі ў выдавецтва, аўтар ня ведае, ці дойдзе яна ад друкарскага варштату да кнігарні, якія думкі і пачуцьці выкліча ў чытача, як паўплывае на яго далейшы творчы лёс і нават на ягонае жыцьцё. Валянціна Аксак — пра пяць кніг сучаснай беларускай літаратуры, якія спрычыніліся да літаратурна-грамадзкіх скандалаў.

Уладзімер Сіўчыкаў — пра найлепшыя аўтабіяграфічныя кнігі

Наколькі былі шчырыя савецкія пісьменьнікі ў сваіх аўтабіяграфічных творах? Ці выяўляюць па-новаму творы гэтага жанру сваіх аўтараў? Хто зь беларускіх гістарычных асобаў пакінуў найцікавейшы ўласны жыцьцяпіс? На гэтыя ды іншыя пытаньні ў сваім прыватным рэйтынгу спрабуе адказаць пісьменьнік і выдавец Уладзімер Сіўчыкаў. Свой выбар ён падае ў храналягічным парадку паводле часу выданьня абранага пяцікніжжа.

Яраш Малішэўскі — пра кнігі зьнішчаных савецкай уладай беларускіх пісьменьнікаў

29 кастрычніка 1937 году ў Менску адбылася акцыя, аналягаў якой яшчэ ня ведала гісторыя. На працягу ночы былі расстраляныя 22 беларускія літаратары, у наступную ноч яшчэ чацьвёра. Каля ста беларускіх пісьменьнікаў загінулі ў ГУЛАГУ, ня вытрымаўшы зьдзекаў і ўмоваў жыцьця. А ўсяго было рэпрэсавана больш за 500 прафэсійных літаратараў. Гісторык Яраш Малішэўскі — пра кнігі пяцёх з гэтага сьпісу.

Аксана Спрынчан — пра кнігі расстраляных паэтаў

Кастрычнік — змрочны месяц у гісторыі беларускай літаратуры. За адну толькі перадапошнюю ягоную ноч было расстраляна бальшавіцкімі спэцлітаратуразнаўцамі больш за дваццаць пісьменьнікаў. А ўсяго за гады савецкай улады было зьнішчана звыш чатырохсот беларускіх літаратараў. Пра вершы пяці расстраляных беларускіх паэтаў сёньня распавядае Аксана Спрынчан.

Уладзімер Сіўчыкаў — пра найлепшыя кнігі эпісталярнай спадчыны

У гісторыі культуры нярэдка здараецца так, што, здавалася б, прыватная перапіска становіцца літаратурным помнікам. Больш за шэсьцьсот пісьмаў Вінцэнта Ван Гога, адрасаваныя пераважна брату Тэадору, перавыдаваліся шматразова і перакладзеныя на дзясяткі моў. Свой прыватны рэйтынг беларускай эпісталярнай спадчыны рэпрэзэнтуе аўтар «эпісталярных» кніг «Лісты да брата» і «Бювар», пісьменьнік і выдавец Уладзімер Сіўчыкаў.

Валянцін Акудовіч — пра пяць кніг свайго намінанта на Нобэлеўскую прэмію за літаратуру

Сёлета Нобэлеўская прэмія за літаратуру дасталася пэруанцу Марыё Варгасу Льёсу. Побач зь імем журналіста, драматурга, крытыка і палітыка Льёсы ў сьпісе намінантаў ужо ня першы год (пасьля сьмерці Васіля Быкава) фігуравалі імёны беларускіх літаратараў Сьвятланы Алексіевіч і Рыгора Барадуліна. А наш сёньняшні экспэрт Валянцін Акудовіч прапануе пашырыць гэты сьпіс імем яшчэ аднаго выбітнага беларускага творцы Алеся Разанава.

Андрэй Расінскі — пра беларускіх пісьменьнікаў для беларускага ўраду

Пісьменьнік як палітычны дзеяч — справа не такая ўжо рэдкая. Пісьменьнік, які натхняе, а то і ўзначальвае палітычны рух — у гісторыі, амаль звычка. Нарэшце, літаратар як кіраўнік дзяржавы — далёка не навіна.

Раіса Шастак — пра найлепшыя кнігі па беларускім кухарстве

У кнігарнях ды на кніжных кірмашах кулінарныя паліцы ў жанчын ( і ня толькі ў жанчын) сярод самых запатрабаваных. «Смачныя» айчынныя кнігі і альбомы рэпрэзэнтуе сёньня выдавец і культуроляг Раіса Шастак.

Аляксандра Дынько — пра кнігі, якія трэба прачытаць беларускаму прэзыдэнту

Ідэя ўявіць сабе прэзыдэнта, а з ім і краіну, у якой мы маглі б жыць — праз кнігу — падаецца казачна-чароўнай. Само меркаваньне, што прэзыдэнт можа чытаць тыя ж кнігі, што ты і твае сябры, робіць першую асобу дзяржавы ня толькі блізкай, але і стварае разуменьне, чаго менавіта мы хацелі б ад гэтае асобы. Наша сёньняшняя экспэртка Аляксандра Дынько лічыць, што прэзыдэнтаў таксама можна выхоўваць праз кнігу. Болей за тое — трэба... І прапануе наладзіць акцыю «кніга для прэзыдэнта», пачаткам якой можна лічыць яе прыватны сьпіс для абавязковага чытаньня цяперашняга, будучага і ўяўнага прэзыдэнтаў.

Ася Паплаўская — пра кнігі, аўтараў якіх варта запрасіць на сьвята беларускай пісьменнасьці

На сёлетнім сьвяце беларускай пісьменнасьці, што прайшло ў першую нядзелю верасьня, не было заўважана ніводнага айчыннага літаратара, чые творы складаюць гонар сучаснай нацыянальнай літаратуры. Таму наша экспэртка літаратурны крытык Ася Паплаўская падказвае арганізатарам, якія кнігі і іх аўтары змогуць упрыгожыць наступнае сьвята беларускай пісьменнасьці.

Маргарыта Аляшкевіч — пра самыя дарагія беларускія кнігі

Свой прыватны рэйтынг, прысьвечаны самым дарагім беларускім кнігам, крытык Маргарыта Аляшкевіч назвала «Кіпсек. Убоства раскошы». Кіпсекам водле стандартаў кнігавыдавецкай справы мянуецца раскошна аформленая кніга або альбом. Айчынныя кнігарні прапануюць багата ілюстраваныя альбомы мастакоў і выданьні аб Беларусі, яе прыродзе і культуры. Кошты вагаюцца ад некалькіх дзесяткаў тысяч да некалькіх мільёнаў рублёў. Кожнай зь пяцёркі абраных багацеек спадарыня Аляшкевіч таксама дадала свой цэтлік.

Уладзімер Сіўчыкаў – пра факсымільныя выданьні

Факсымільныя, што значыць “дакладна ўзноўленыя” выданьні, -- навуковая і культуралягічная патрэба. А яшчэ – раскоша, якую можа дазволіць і дазваляе сабе нацыя. За апошняе трыццацігодзьдзе беларусы пабагацелі на тры дзясяткі найменьняў факсымільных выданьняў. Некаторыя з гэтых кніг рэпрэзентуе пісьменьнік Уладзімер Сіўчыкаў.

Яраш Малішэўскі – пра кнігі, аўтарам якіх трэба паставіць помнікі

На Лысай гары пад Менскам мусіць быць помнік Вядзьмаку-Лысагорскаму, а ля Гальшанскага замку – Уладзімеру Караткевічу, лічыць гісторык і краязнаўца Яраш Малішэўскі. Аргумэнты пра тое, дзе і каго зь беларускіх літаратараў трэба ўвекавечыць манумэнтальнымі выявамі, ён выклаў у сваім прыватным рэйтынгу.

Аксана Спрынчан – пра найлепшыя кнігі фотавершаў

Андрэй Расінскі — пра 5 беларускіх кніг для сцэны

Беларуская літаратура багатая на сцэнічныя творы. Для тэатру пісалі Купала і Крапіва, Макаёнак і Дунін-Марцінкевіч, Караткевіч і Францішка Уршуля Радзівіл. Але ёсьць кнігі, хаця і ня складзеныя, як п’есы, але як наўмысна для тэатру прызначаныя. Гэта кнігі зь незвычайнымі драматургічнымі сюжэтамі і такімі ж героямі, якія граюць у драме жыцьця. Менавіта з такіх твораў і склаў свой прыватны рэйтынг культуроляг Андрэй Расінскі.

Анатоль Івашчанка – пра 5 найлепшых беларускіх кніг для кіроўцаў таксі

Уладзімір Сіўчыкаў – пра найлепшыя слоўнікі

У Нью-Ёрку ў Беларускім інстытуце навукі і мастацтва дзесяць гадоў таму выйшаў бібліяграфічны даведнік “Беларускія слоўнікі і энцыкляпэдыі”. Ягоныя складальнікі Вітаўт Кіпель і Зьміцер Саўка сабралі зьвесткі пра дзьве з паловаю тысячы (!) выданьняў! Сёньня дырэктар выдавецтва “Радыёла-плюс” Уладзімір Сіўчыкаў падае свой звышляпідарны рэйтынг моўных слоўнікаў, якія варта мець у кожнай хатняй бібліятэцы.

Яраш Малішэўскі — пра энцыкляпэдыі, якія варта мець кожнай беларускай сям’і

Розных унівэрсальных ды спэцыяльных энцыкляпэдычных даведнікаў у Беларусі цягам апошніх трыццаці гадоў выдадзена даволі багата. Зь іх наш сёньняшні экспэрт гісторык Яраш Малішэўскі выбраў пяць тых, якія даюць адказы на ўсе выпадкі жыцьця і якія варта мець у хатняй бібліятэцы кожнай беларускай сям’і.

Сяргей Харэўскі – пра кнігі, аздобленыя беларускімі мастакамі, чые карціны варта павесіць у сябе ў офісе і кватэры

Ёсьць такія кнігі, якія хочацца адразу ўзяць у рукі, нават не зважаючы, што ў іх напісана. Такія прыгожыя кнігі, кнігі, да якіх міжволі цягнуць рукі дзеці і дарослыя. Старонкі з гэткіх выданьняў – сапраўдныя шэдэўры мастацтва. Іх хочацца бачыць часьцей, аздабляць імі нашае жыцьцё. Дзякуючы, перадусім, менавіта высокаму мастацтву кніжнікаў. Мастакоў і друкароў.

Яраш Малішэўскі — пра апетыя беларускімі пісьменьнікамі гарады, у якіх варта пабываць

Гісторык Яраш Малішэўскі сёньня сабраў стосік беларускіх кнігаў, якія прыносяць ня толькі чытацкую асалоду. Яны яшчэ падказваюць кірунак летніх вандровак. А тым, хто даверыцца гэтым абраньніцам, дапамогуць убачыць схаваныя таямніцы знаёмых даўно і першы раз убачаных старажытных беларускіх местаў.

Ганна Янкута – пра кнігі для бізнэсоўцаў

Наша сёньняшняя экспэртка Ганна Янкута доўга шукала, што зь белліту параіць прачытаць беларускім бізнэсоўцам. І знайшла такі адну кнігу. Але і тая апынулася на трэцім месцы. Усе іншыя пазыцыі ейнага рэйтынгу занялі замежныя кнігі, хоць і пераствораныя ўжо па-беларуску. Ці то бізнэсоўцы нашы такія пераборлівыя ў чытаньні, ці то белліт і напраўду не дацягвае да высокай плянкі спадарыні Янкуты – меркаваць вам шаноўныя чытачы. Але для пачатку ўсё ж даверцеся ейным рэкамэндацыям.

Андрэй Расінскі — пра 5 беларускіх кнігаў, якія просяцца на экран

Сярод «экранных» беларускіх кніжак вылучаюцца дзьве. І яны ня проста прызначаныя для экранізацыі, але прагнуць экранізацыі шматразовай — з рознымі дэкарацыямі, рознымі акторамі — і нават у розных краінах. Дарэчы, яны ўжо аднойчы былі экранізаваныя. Але ім гэтага яўна замала. Бо такая іхняя прырода. Гэта прырода сэрыйнае «Папялушкі» і хваравітага «Дракулы», «Фаўста» і — «Чалавека-павука», «Гамлета» і «Рабыні Ізаўры» (была такая). Пяць беларускіх кнігаў, якія просяцца на экран, выбраў кінакрытык Андрэй Расінскі.

Пятро Васючэнка – пра найлепшыя беларускія драматургічныя творы

Свайго Мальера ў Беларусі не было. Як, зрэшты, і Шэкспіра. Ня кажучы ўжо пра Бэртольда Брэхта. Гэтыя стэрэатыпы ўспрыняцьця нацыянальнай драматургіі абвяргае літаратуразнаўца і пісьменьнік Пятро Васючэнка.

Аксана Спрынчан — пра найлепшыя імянныя кнігі

Гісторыя літаратуры сьведчыць, што ня толькі моцна ўпэўненыя ў сваім таленце пісьменьнікі і ня толькі тыя, ў каго ён наогул ёсьць, могуць дазволіць сабе пагуляцца з ўласным імем у назьве кнігі. Але пяць беларускіх імянных твораў, якія выбрала ў сваім прыватным рэйтынгу наша сёньняшняя экспэртка Аксана Спрынчан, даводзяць чытачу, што іх аўтары ня схібілі ні ў назвах, ні ў зьмесьце.