Андрэй Расінскі — пра пяць турыстычных кнігаадрасоў Менску

Першы менскі адрас, канешне, Няміга.


«Слова пра паход Ігаравы» — магчыма, сярэднявечны твор, магчыма — геніяльная падробка. Але я хацеў бы зьвярнуць увагу на іншую гісторыю.

Валянцін Акудовіч — і ягоная кніга «Мяне няма. Роздумы на руінах чалавека». кніга «Мяне няма. Роздумы на руінах чалавека». Гэта парадаксальны роздум, у тым ліку, і над «Нямігі крывавымі берагамі». Акудовіч гэтыя берагі пераасэнсоўвае.

Гэта парадаксальны роздум, у тым ліку, і над «Нямігі крывавымі берагамі». Акудовіч гэтыя берагі пераасэнсоўвае.

Трэба сказаць, з «чароўнымі» адрасамі адбываецца тое ж, што й з кітайскімі гіерогліфамі: сэнсы й гісторыі перагукаюцца. Адно й тое ж месца можа чытацца цалкам па-рознаму.

Ня вынятак іншы адрас — Плошча Свабоды, на месцы новазбудаванага гатэля «Эўропа». Зьвязаны ён з Вінцэнтам Дунінам-Марцінкевічам. А, дакладней, зь ягоным творам «Сялянка». Вядома пазьнейшая назва «Ідылія». Музыку да гэтай опэры напісаў Станіслаў Манюшка, адну з галоўных роляў — Навума Прыгаворкі — сыграў сам Дунін-Марцінкевіч.

І сыграў — у Менскім тэатры, які й знаходзіўся на Плошчы Свабоды. Гэты будыначак перажыў войны — і быў зьнішчаны зусім нядаўна — у 1984 годзе. Што выклікала — нечувана для савецкага часу — пратэсты моладзі, якая потым стаяла ля вытокаў БНФ. Але гэта ўжо найноўшая гісторыя.

Трэці адрас — вуліца Максіма Багдановіча, насупраць Опэрнага тэатру.

Я маю на ўвазе ня помнік Максіму Багдановічу, хаця ягонае ўсталяваньне й перанос самі па сабе цікавыя. Цяпер помнік глядзіць на дом, дакладней — на месца, дзе стаяў дом, у якім нарадзіўся аўтар «Вянка».

Але цяпер я хацеў бы засяродзіцца не на пекнай кнізе, а на самой вуліцы. За савецкім часам яна насіла імя Максіма Горкага. У гэтай гульні з назвамі ёсьць свая радавая інтрыга. Будучы беларускі паэт Максім Багдановіч і пралетарскі пісьменьнік Максім Горкі былі сваякамі. Бацька Максіма — Адам Ягоравіч, пабраўся другім шлюбам зь сястрою жонкі Максіма Горкага.

Абставіны гэтага шлюбу — і таго, што адбылося потым — суцэльны лацінаамэрыканскі сэрыял, тактоўна апісаны Сямёнам Букчыным у другім нумары біяграфічнага альманаху «Асоба і час».

Але пяройдзем да чацьвёртага адрасу — каля кінатэатра «Піянэр». Перанасычаны літаратурнымі алюзіямі адрас. З аднаго боку — на тым доме цяпер мэмарыяльная шыльда — пэўны час жыў Уладзімір Караткевіч.

З другога боку — газон ля адміністрацыі прэзыдэнта. Там стаяў зьнесены Дом пісьменьніка, колішняя сядзіба Віктара Янчэўскага. Менавіта там «не сабраў касьцей гаўляйтэр», як піша Францішак Вядзьмак-Лысагорскі (ён жа Ніл Гілевіч) — у «Сказе пра Лысую гару». Пра раскіданьне гаўляйтаравых костачак выдала кнігу ўспамінаў Алена Мазанік. Кніжка «Помста», было два выданьні. (Уявіце сабе, адміністрацыя прэзыдэнта насьледуе тэрыторыю — дзе ўсенародна-Гітлера-абранага кіраўніка падрываюць мінай ва ўласным ложку!)

Але найцікавейшы літаратурны твор пра гэты топас — у кнізе Францішка Хлуса і Марціна Юра «Здані і пачвары Беларусі». Легенда «Гаўляйтар і Пакаёўка». Зрэшты, у «Зданях» маюцца й іншыя менскія адрасы: Камсамольскае возера з цыцастай русалкай, будынак Беларускае тэлевізіі, мэтро (фантомы й блуднікі дадаюцца).

Аднак суцэльнай адраснай кнігай зьяўляецца «Дамавікамэрон» Адама Глобуса. Гвалтаўніку падабаецца «Цэнтральны» ўнівэрсам і такі ж кінатэатар. Мярзотнік з абрэзанымі пазногцямі, якія ён марыць засыпаць у студэнцкі харч, швэндаецца па Траецкім прадмесьці. Юрлівы рыбнік наталяе жарсьці ў краме «Акіян». А што адбываецца ў Парку Чалюскінцаў ды ля лебядзінага стаўка ў Батанічным садзе — лепей, увогуле, памаўчаць!

І паўсюль — дамавікі, цікаўнікі, сутарэньнікі, грэшнікі, залётнікі й русалкі. І ў кожнай істоты — свой менскі адрас.

Не шукайце небясьпечных літаратурных адрасоў — вас знойдуць і так! Гуляйце па мясьцінах клясыкаў — гэта менш небясьпечна і больш цікава!