У складзе дэлегацыі – былы кандыдат на прэзыдэнта, стваральнік руху “За Свабоду” Аляксандар Мілінкевіч, старшыня АГП Анатоль Лябедзька, першы сакратар ПКБ Сяргей Калякін, намесьнік старшыні Беларускай сацыял-дэмакратычны Грамады Анатоль Ляўковіч, стваральнік Хрысьціянска-дэмакратычнай партыі Павал Севярынец, актывіст “Маладога Фронту” Зьміцер Хведарук і праваабаронца Эніра Браніцкая.
Сёньня беларускія палітыкі і грамадзкія актывісты ўзялі ўдзел у радыёмосьце з праскай студыяй “Свабоды”. Паўгадзіны яны адказвалі на пытаньні Свабоды і нашых слухачоў.
Куды ідуць амэрыканскія грошы?
Дракахруст: Спадар Мілінкевіч, у чым была мэта(мэты) вашай паездкі, у якой ступені вы дамагліся гэтых мэтаў?
Мілінкевіч: Злучаныя Штаты – гэта даўні партнэр і сябра беларускай дэмакратыі. І гэтая паездка мае на мэце інфармаваць аб сёньняшняй сытуацыі, аб тых зьменах, на шчасьце пазытыўных, якія адбываюцца ў нашай краіне. А галоўнае – гэта ўзгадніць стратэгію. бо сёньня ня трэба шмат распавядаць амэрыканскаму боку пра сытуацыю ў краіне, бо яны больш менш разумеюць гэта. А супольная дзейнасьць – гэта надзвычай важна.
Дракахруст: Спадар Лябедзька, адзін з нашых слухачоў задае пытаньне ў стылі героя песьні Высоцкага “Где деньги, Зин?”:
Спадар: “Добры дзень, Радыё Свабода! Вельмі ўважліва праслухаў выступ Пуціна ў Маскве ў Палацы спорту перад прыхільнікамі партыі “Адзіная Расея”. Ён там сказаў “залатыя словы”, што расейскай апазыцыя павінна шукаць падтрымку не ў Амэрыцы, не ў замежных амбасадах, не разьлічваць на замежныя фонды, а шукаць падтрымку ў свайго народу. Гэтыя яго словы на 101 % адносяцца і да нашай апазыцыі. Лябедзька, Вячорка, Мілінкевіч дзясяткі разоў былі ў Амэрыцы на інструктажы. Яны не пакідаюць амэрыканскую амбасаду. За гэтыя гады, якія яны ў апазыцыі, празь іх рукі прайшлі дзесяткі мільёнаў даляраў. Радыё Свабода сказала, што толькі сёлета Кангрэс ЗША зацьвердзіў 20 мільёнаў даляраў на наступныя тры гады для падтрымкі беларускай апазыцыі. І ўзьнікае пытаньне, а куды ж пайшлі гэтыя грошы?”
Дык куды ж яны пайшлі?
Лябедзька: Ну, я спадзяюся, што гэта ня зайздрасьць слухача. А калі казаць па сутнасьці, то ў Вашынгтоне мы бываем раз на год, на прахадных менскіх заводаў я асабіста быў тры разы. І сустракаўся якраз з тымі, каго радыёслухач, як і я і мае калегі, называе народам. Адна праблема, што ў Вашынгтоне мы можам вольна сустракацца, а ў Беларусі з гэтым цяжкасьці. За кантакт з людзьмі можна атрымаць турэмны тэрмін, як Аляксандар Казулін, як Зьміцер Дашкевіч, Андрэй Клімаў і іншыя палітвязьні.
А што тычыцца рэсурсаў, то мы сапраўды гаворым, што патрэбная падтрымка незалежнай прэсе, патрэбная падтрымка спадарожнікаваму тэлеканалу. Мы лічым, што гэта абсалютна лягічна. І мы тым самым клапоцімся пра канстытуцыйныя правы, у тым ліку і слухача, які задаў гэтая пытаньне. У Канстытуцыі запісана, што ў яго ёсьць права атрымоўваць альтэрнатыўную інфармацыю. А якая рэалізацыя гэтага права? Ёсьць тры тэлеканалы, і на ўсіх – адны вусы , адзін твар Аляксандра Лукашэнкі.
Таму мы гаворым – дайце рэсурсы на падтрымку незалежнага спадарожнікавага тэлеканала, дзе беларусы могуць атрымаць альтэрнатыўную інфармацыю і зрабіць свой выбар.
Умовы адмены санкцый
Дракахруст: Павал Севярынец, наш слухач Пётар Сьцяпанавіч пытаеццам наконт санкцыяў ураду Злучаных Штатаў адносна “Белнафтахіму”:
Пётр Сьцяпанавіч: “Лідэры дэмакратычных сілаў Беларусі цяпер знаходзяцца ў Злучаных Штатах Амэрыкі. Зусім нядаўна ЗША ўвялі санкцыі супраць “Белнафтахіму,” які знаходзіцца пад жорсткім кантролем беларускага прэзыдэнта. Але гэтыя санкцыі ўдараць не па прэзыдэнту, а па народу Беларусі. “Белнафтахім” – гэта самая прыбытковая частка беларускага бюджэту. А зараз да вас пытаньне. Пры сустрэчы з кіраўніцтвам ЗША вы дамагаліся адмены санкцый супраць “Белнафтахіму”, ці толькі скардзіліся на свае цяжкасьці, і так добра вядомыя амэрыканскаму кіраўніцтву? Калі такое пытаньне ня ставілі, дык пастаўце. Гэта будзе добры падарунак нашаму народу, ды і ён паверыць вам. З павагай”.
Павал, сапраўды, ці размаўлялі вы з амэрыканскімі ўрадоўцамі і палітыкамі наконт санкцый адносна Беларусі, адносна іх характару і эфэктыўнасьці?
Севярынец: Безумоўна, такія размовы былі. Памочнік намесьніка дзяржсакратара Дэвід Крэмэр, які з намі сустракаўся, паставіў нас у вядомасьць, што дзярждэпартамэнт уводзіць гэтыя санкцыі без кансультацый з дэмакратычнымі сіламі Беларусі. Гэта вынік ягоных перамоваў са спадарыняй Пяткевіч увесну. Беларускі ўрад ня выканаў тыя дамоўленасьці, якія былі дасягнутыя, і ў выніку былі ўведзеныя гэтыя санкцыі.
Мы перад ад'ездам у Амэрыку выдалі адмысловы зварот, што калі дзяржава ў Беларусі выпусьціць палітзьняволеных, калі пачнецца рэальная дэмакратызацыя, мы ня толькі будзем прасіць скасаваньня санкцыяў, але і будзем дамагацца інвэстыцый у беларускую эканоміку.
Пакуль мы знаходзімся ў Вашынгтоне, у рэжыму быў і яшчэ застаецца час падумаць над гэтымі пытаньнямі. Выпускаюць палітзьняволеных, пачынаюць рэальную дэмакратызацыю – мы пачынаем размаўляць пра адмену гэтых санкцыяў.
Разам з тым на сустрэчах з амэрыканскімі ўрадоўцамі – і зь дзяржсакратаром, і з Дэвідам Крэмэрам, – мы падкрэсьлівалі, што вітаем у першую чаргу адрасныя і пэрсанальныя санкцыі супраць беларускіх чыноўнікаў. Але да эканамічных санкцыяў трэба ставіцца надзвычай асьцярожна, бо яны сапраўды б’юць па беларусу.
Сапраўднае аблічча Сяргея Калякіна
Дракахруст: Спадар Калякін, нашых слухачоў ужо не ўпершыню цікавіць Ваша сапраўднае палітычнае аблічча:
Спадар: “Добры дзень, паважанае Радыё Свабода. Хачу задаць рытарычнае пытаньне: ці маглі ў гады Савецкага Саюзу акадэмік Сахараў і пісьменьнік Салжаніцын стаць сакратаром райкама партыі? Адказ напрошваецца сам сабою – не. Праз барацьбу за свабоду іх высылалі, дэпартавалі з Савецкага Саюзу ці высылалі з Масквы. А цяпер у мяне пытаньне да дэлегата на паездку ў ЗША спадару Калякіну. Спадар Калякін, скажыце, дзе Ваш сапраўдны твар, а дзе маска? У часы Савецкага Саюзу Вы займалі высокую пасаду – былі сакратаром савецкага райкама партыі і змагаліся супраць вальнадумства. Змагаліся супраць такіх людзей, як Салжаніцын і Сахараў. Цяпер Вы ў часы Лукашэнкі змагаецеся за свабоду. Дык дзе ж Вы сапраўдны?”
Спадар Калякін, я б і ад сябе дадаў пытаньне – як сапраўдны камуніст Сяргей Калякін пачуваў сябе ў “цытадэлі капіталізму”?
Калякін: Я добра сябе пачуваю ў Вашынгтоне. Я хачу адказаць слухачу, што камуністычная ідэалёгія не адмаўляе свабоду і дэмакратыю, наадварот, яна зыходзіць з таго, што людзі павінны быць свабоднымі, і што павінна існаваць дэмакратыя. І калі ён хоча больш падрабязна даведацца, якую палітычную пазыцыю мае сёньня партыя, якую я ўзначальваю, яму трэба прачытаць нашу праграму. І ён убачыць, як мы крытыкуем тую сыстэму, якая была створаная ў Савецкім Саюзе. Мы лічым, што тое, што тады адбывалася, ня мае ніякага дачыненьня ні да сацыялізму, ні да сацыяльнай справядлівасьці.
Таму тут няма супярэчнасьці паміж маёй цяперашняй пазыцыяй і тым, што я ўзначальваў райкам партыі Савецкага раёну Менску. Бо і тады я не прыціскаў іншадумства, і сёньня выступаю за тое, каб усе людзі з рознымі поглядамі мелі магчымасьць выказваць гэтыя погляды і разам будаваць дэмакратычную Беларусь.
“Свабоду палітвязьням”
Дракахруст: Спадар Ляўковіч, вызваленьне палітычных вязьняў, і ў тым ліку старшыні Вашай партыі Аляксандра Казуліна, як умова дыялёгу з афіцыйным Менскам – гэтай пазыцыі супольна прытрымліваюцца і Эўразьвяз, і Злучаныя Штаты. Ці закраналася гэтая тэма падчас вашых размоваў у Вашынгтоне , што прапаноўвалі вы, якімі плянамі ў гэтым рэчышчы дзяліліся з вамі вашы суразмоўцы?
Ляўковіч: Праблема вызваленьня палітвязьняў – гэта прыярытэтнае пытаньне, якое мы ставім на ўсіх нашых сустрэчах тут, у Злучаных Штатах. ЗША ўжо зрабілі шмат у гэтым накірунку. Калі Аляксандар Казулін трымаў галадоўку, а ён трымаў яе 53 дні, менавіта Злучаныя Штаты адназначна выратавалі яго жыцьцё, бо ён быў ужо на мяжы жыцьця і сьмерці. Злучаныя Штаты ўзьнялі пытаньне аб правах чалавека ў Радзе бясьпекі ААН і гэта стала сыгналам для спыненьня Казуліным галадоўкі.
У нас распрацаваны цэлы плян па вызваленьні Казуліна, на гэты конт мы вядзем перамовы. Сёньня імя Казуліна стала вядомае ва ўсіх кутках сьвету ў значанай ступені дзякуючы Злучаным Штатам. Сярод нас на гэтую тэму шмат тут выступае Эніра Браніцкая, яна спэцыялізуецца па гэтым пытаньні.
Дракахруст: Эніра, паколькі Анатоль Ляўковіч спаслаўся на Вас, дык я Вам перадаю слова.
Браніцкая: На жаль, ні мы, ні ўрад Злучаных Штатаў Амэрыкі ня мае ідэальнага пляну вызваленьня нашых палітычных вязьняў. Гэта – адна з прыярытэтных тэмаў для нас, для ўсёй дэмакратычнай супольнасьці. На жаль, зараз мы можам толькі казаць пра тое, што гэта самы неабходны крок да дэмакратызацыі Беларусі, і ўсе гэта разумеюць. Мы можам і мы павінны казаць аб гэтым кожны раз і патрабаваць гэтага.
Раздарожжа напярэдадні выбараў
Дракахруст: Спадар Лябедзька, ці былі ў вас размовы наконт выбараў у Палату прадстаўнікоў у наступным годзе? На якія саступкі ў правядзеньні выбараў, паводле вашага меркаваньня, могуць пайсьці беларускія ўлады? Што вам, магчыма, раілі на гэты конт вашы суразмоўцы? Вось наш сталы слухач Анастас Семяновіч дае вам такую параду:
“Шаноўнае спадарства Радыё Свабода, добры вечар! Я хачу яшчэ раз зьвярнуцца да нашых дэмакратаў. Хутка выбары так званых “палатнікаў”. Выбараў у нас няма. Сёньня яны будуць браць прыклад з мафіёзнай пуцінскай Расеі, то бок, “Белую Русь”. Я вам кажу: безь зьмяненьня выбарчага закону прымаць удзел у выбарах – гэта злачынства перад беларускім народам. Усе партыі абавязаны агучыць ультыматум: мы будзем удзельнічаць у выбарах толькі тады, калі нашых людзей уключаць ва ўсе ўчастковыя і акруговыя камісіі: 50 % ад дэмакратаў, 50 % ад адміністрацыі. Іначай псэўда-выбары байкатуем”.
Дык чаго тут можна дамагчыся, асабліва на тле расейскіх выбараў?
Лябедзька: Вельмі добра, што ня толькі палітыкі, але і выбаршчыкі разумеюць, што неабходна мяняць умовы і правілы правядзеньня выбарчай кампаніі, каб у нас насамрэч упершыню за 13 гадоў адбыліся выбары, а ня іх імітацыя. Мне падаецца, што мы робім усё мажлівае, каб рэалізаваць на практыцы тую параду, якую нам дае радыёслухач.
Мы зьвярнуліся ў "Чырвоны дом" і прапанавалі правесьці без усялякіх пасярэднікаў кансультацыі на прадмет таго, каб у Беларусі ў 2008 годзе прайшлі сапраўдныя выбары, якія былі б прызнаныя як унутры краіны, гэтак і за межамі.
Па-другое, мы вылучылі ініцыятыву, якая магла б зыходзіць ад Эўрапейскага Зьвязу аб правядзеньні спэцыяльнай міжнароднай канфэрэнцыі па Беларусі.
Адзінай умовай правядзеньня такой канфэрэнцыі павінна быць вызваленьне палітычных вязьняў, у парадку дня – адно пытаньне: зьмена выбарчага заканадаўства і практыкі яго выкарыстаньня, каб былі прадстаўнікі апазыцыі ў выбарчых камісіях. Каб былі назіральнікі з рэальнымі правамі і г.д. Калі адна з гэтых ініцыятываў пачне рэалізоўвацца – ёсьць пэрспэктыва ўдзелу ў выбарах.
Калі гэтага ня будзе, то нам трэба браць удзел у палітычнай кампаніі. Я праціўнік байкоту. Нашы людзі разумеюць байкот так – ляжу на канапе і ні ў чым ня ўдзельнічаю. Нам трэба выкарыстаць нават кампанію без усялякіх правілаў, каб мы данесьлі нашу пазытыўную альтэрнатыву да людзей, каб мы расказалі, што адбываецца ў краіне.
Вы ж паглядзіце – згодна з сацыялягічнымі апытаньнямі, 60% людзей у нашай краіне лічаць, што выбары ў Беларусі справядлівыя. Ім жа трэба расказаць, паказаць на прыкладах, што няма такіх выбараў.
На прэзыдэнцкай кампаніі ў нас у выбарчых камісіях па афіцыйных дадзеных быў толькі адзін прадстаўнік апазыцыйнай партыі. Якая ж тут легітымнасьць?
Я не выключаю, што калі ня будзе ніякіх зьменаў, то мы на пачатку году зробім заяву, што ў Беларусі няма і ня будзе легітымных выбараў. Каб міжнародныя арганізацыі ўжо напачатку году гэта заявілі і, можа, не прысылалі міжнародных назіральнікаў, каб не легітымізаваць гэтыя "выбары". А які фармат нашага ўдзелу ў гэтым – мы вырашым на пашыраным пасяджэньні Палітычнай рады з удзелам тых людзей, якія прайшлі адбор у адзіны сьпіс кандыдатаў.
Дракахруст: Спадар Хведарук, праблемы дзейнасьці недзяржаўных арганізацый, дакладней , перашкодаў у іх дзейнасьці – не абстрактныя для ўсіх сябраў вашай дэлегацыі. Дзейнасьць партыі спадара Калякіна была прыпыненая, спадар Мілінкевіч некалькі разоў беспасьпяхова спрабаваў зарэгістраваць кіраваны ім рух, Эніра Браніцкая за ўдзел у незарэгістраванай арганізацыі трапіла за краты, Вы таксама зазналі крымінальны перасьлед за такую ж дзейнасьць. Ці размаўлялі вы наконт гэтай праблемы з амэрыканскімі ўрадоўцамі, які быў вынік гэтых размоваў (калі яны былі)?
Хведарук: Безумоўна, мы адзначалі той факт, што ў Беларусі дагэтуль існуе такі артыкул у крымінальным кодэксе. Мы казалі пра тое, што рэжым бачыць вялікую небясьпеку для сябе ў арганізацыях, якія ствараюць грамадзянскую супольнасьць, што ім адмаўляюць у рэгістрацыі. Амэрыка гэта ведае.
Адзінства апазыцыі
Дракахруст: Спадар Калякін, наш слухач Улад прыслаў наступную SMS-ку:
“Пытаньне: апазыцыя загразла ў барацьбе за лідэрства, унутры сябе, іх чакае тое ж, што і расейскую апазыцыю. Гэта бачна па праведзеных маршах”.
Ну, пытаньня спадар Улад так і не задаў, яму ўсё зразумела. Таму дазволю сабе пытаньне ад сябе. Мінулым разам, у сакавіку, калі Вы таксама былі ў складзе апазыцыйнай дэлегацыі ў Вашынгтоне і мы размаўлялі з Вамі, існавала супольная Рада дэмакратычных сіл. Зараз ступень адзінства беларускай апазыцыі заўважна меншая. Ці раілі вам амэрыканскія суразмоўцы аднавіць ваша адзінства?
Калякін: Мы і без усялякіх парадаў звонку ведаем, што магчымасьць перамагчы і дамагчыся зрынаньня дыктатуры будзе толькі тады, калі ўсе дэмакратычныя сілы, усе людзі, якія хочуць пераменаў, будуць разам у барацьбе за гэта. Таму сёньня мы вядзем вялікую працу, каб умацаваць нашу супольную дзейнасьць.
На Ваша пытаньне я б адказаў, што сёньня ў Палітычнай радзе аб'яднаных дэмакратычных сілаў больш суб'ектаў, чым было тады, калі адбывалася прэзыдэнцкая кампанія.
А што тычыцца лідэрства, то гэта добрая справа, бо лідэрства дапамагае чалавеку, каб ён больш укладаў сваіх намаганьняў у агульную справу.
Але каб стаць лідэрам, трэба рабіць нешта вельмі моцнае, а ня проста аб гэтым заяўляць. На жаль гэта адбываецца не заўсёды, але мы ўсе – людзі, і таму мы часам памыляемся і ня тое робім. Аднак сёньня ва ўсіх ёсьць жаданьне працаваць лепш, працаваць больш згуртавана, больш плённа.
Цень расейскіх выбараў над Беларусьсю
Дракахруст: Адной з галоўных усясьветных тэмаў гэтага тыдня сталі парлямэнцкія выбары ў Расеі. Тэма наступстваў гэтых выбараў, у тым ліку і наступстваў для Беларусі – ці абмяркоўвалася яна падчас вашых сустрэчаў, што пры гэтым казалі вы і што казалі вашы амэрыканскія суразмоўцы?
Севярынец: Безумоўна, гэтая тэма вельмі хвалюе зараз Амэрыку. Усе з нарастаючай трывогай сочаць за працэсамі, якія адбываюцца ў Крамлі, за той нявызначанасьцю, якая зьявілася ў апошнія месяцы, сочаць за тым візытам, які Пуцін заплянаваў у Менск. І ў нас запытваліся і журналісты, што гэта азначае і якія парады можам даць мы, якія бліжэй да падзеяў.
Мы адказвалі, што Расея да гэтага часу ўяўляе сабой ня толькі пагрозу незалежнасьці Беларусі, але і пагрозу для ўсяго сьвету. Нягледзячы на супярэчнасьці ў эканамічнай сфэры, Пуцін моцна супрацоўнічае з Лукашэнкам у вайсковай сфэры…
Дракахруст: Павал, прабачце, я Вас перапыню. Усе сямёра сябраў вашай дэлегацыі казалі амэрыканскім суразмоўцам, што Расея ўяўляе пагрозу для ўсяго сьвету, ці гэта казалі толькі Вы?
Севярынец: Калі я пра гэта казаў, са мной згаджаліся. Калегі могуць дадаць, калі я штосьці ня так кажу. Але пазыцыя нашай дэлегацыі такая: Расея сапраўды пагражае незалежнасьці Беларусі, у Расеі расьце ступень "лукашызацыі" пуцінскага рэжыму, і таму Расея можа стаць вельмі небясьпечным экспарцёрам гэтай аўтарытарнай мадэлі, якая мае тэндэнцыю перарасьці ў таталітарную.
Ляўковіч: Я хацеў бы дадаць, што найбольш сувэрэнітэту і незалежнасьці нашай краіны пагражае рэжым Лукашэнкі. І 13-гадовае існаваньне гэтага рэжыму гэта паказала. Рэжым не скарыстаў тых магчымасьцяў, якія былі з боку Расеі, я маю на ўвазе датацыі да 7 мільярдаў даляраў у год, каб зрабіць краіну сапраўды незалежнай. Гэтая праблема коштаў – яна ня толькі палітычная, але і эканамічная. І калі мы жылі "на халяву" столькі гадоў, то яна ж ня можа доўжыцца ўвесь час. І калі сёньня ставіцца пытаньне аб тым, што мы павінны плаціць за сувэрэнітэт, а ён дорага каштуе, гэта ставіцца пытаньне аб незалежнасьці. Мы сядзелі 13 гадоў на гэтай наркатычнай іголцы, і гэта як раз была залежнасьць ад Расеі.
Гэты тэзіс, што Расея пагражае ўсяму сьвету, над ім яшчэ трэба паразважаць. Хіба Расея абвяшчала камусьці вайну? Расея – наша суседка, і мы павінны быць больш дыпляматычнымі зь ёй. Мы, дэмакратычныя сілы Беларусі, павінны разумець, што Лукашэнка захапіў манаполію на ўсходні вэктар. Мы павінны разбураць гэтую манаполію, але ня думаю, што мы яе разбурым, калі будзем заяўляць, што Расея пагражае ўсяму сьвету.
Як абараніць беларускую незалежнасьць?
Дракахруст: Спадар Мілінкевіч, наступнае пытаньне нашага слухача Адама Зыля я адрасую Вам:
Адам Зыль, Менск: “Добры вечар, паважанае Радыё Свабода. Дэлегацыя беларускай апазыцыі знаходзіцца ў Злучаных Штатах Амэрыкі. У мяне да іх такое пытаньне. Расея ажыцьцяўляе сыстэмнае паглынаньне Беларусі. Пра гэта сьведчыць і татальнае руйнаваньне ўсяго беларускага, і ўсё большая эканамічная залежнасьць. Дык вось, ці абмяркоўвалі такія пытаньні: як захаваць беларускую нацыю і як захаваць беларускую незалежнасьць?”
Сёлета ў разгар энэргетычнага канфлікту Вы, спадар Мілінкевіч, напісалі ліст спадару Лукашэнку з прапановай аб’яднаць высілкі ў абароне незалежнасьці. Ці абмяркоўвалі вы ў Вашынгтоне гэтую дылему: з аднаго боку, у Беларусі няма дэмакратыі, і таму Злучаным Штатам варта займаць жорсткую пазыцыю адносна Беларусі. З другога боку, расейскі энэргетычны ціск можа стварыць пагрозу беларускай незалежнасьці, пра што кажа, у прыватнасьці, спадар Зыль, і таму Злучаным Штатам варта дапамагаць Беларусі, у тым ліку і матэрыяльна, каб яе незалежнасьць абараніць. Дык што ж Вашынгтону рабіць?
Мілінкевіч: Я лічу, што сёньняшняя сытуацыя ў нашай краіне – гэта ня матч па боксу, дзе трэба біць па галаве недэмакратычную ўладу, гэта шахматы. Гэта вельмі складаная гульня. І я лічу, што акрамя таго, што мы павінны змагацца за свабоду, нам кожны дзень трэба думаць, каб не нашкодзіць незалежнасьці.
У нас, у нашай дэлегацыі, няма адзінай думкі наконт таго, хто і ў якой ступені пагражае незалежнасьці – я выказваю сваю думку. Я лічу, што пагроза незалежнасьці вельмі сур’ёзная, і калі Захад спрабуе супрацоўнічаць з намі ці з уладаю, ён заўсёды павінен памятаць і пра свабоду, і пра незалежнасьць.
Захад меў бы поўнае права паводле сваіх маральных прынцыпаў увесьці жорсткія эканамічныя санкцыі. Ну ўвялі, ну завалілі эканоміку, ну няма рэжыму. І што? Беларусь зможа выжыць? Я думаю, што яна ў гэтым выпадку можа стаць часткай Расеі. Тут я бачу вялікую небясьпеку.
Хаця санкцыі, якія прымае Захад – гэта санкцыі паводле іх прынцыпаў. Захаду трэба супрацоўнічаць з уладай, я ня супраць гэтага, але заўсёды на прынцыпах маральнай палітыкі. Тыя 12 умоваў Эўразьвязу – гэта вельмі важны падмурак, без такіх умоваў супрацоўніцтва можа проста ўзмацняць рэжым.
Тое самае і са свабодай: калі яны падтрымліваюць свабоду праз мэдыі, праз грамадзкія аб'яднаньні, праз сыстэму выбараў, яны павінны памятаць аб тым, што мы – галоўны партнэр, што нашая думка павінна абавязкова ўлічвацца.
Ёсьць яшчэ адна пагроза – пагроза эканамічнага паглынаньня Беларусі. Таму што сёньня палітычная анэксія не атрымалася, але можна рабіць тое самае эканамічнымі сродкамі, шляхам прыватызацыі беларускіх прадпрыемстваў, найбольш буйных, найбольш важных. І можа стацца, што мы страцім эканамічную незалежнасьць, і гэтага таксама нельга дапусьціць.
Калякін: На мой погляд, тут ня трэба блытаць. У кожнай краіны – у Злучаных Штатаў, у Нямеччыны, ц Польшчы, у Расеі, – ёсьць свае нацыянальныя інтарэсы. Дзяржавы свае нацыянальныя інтарэсы адстойваюць і ў міжнародных адносінах зь іх сыходзяць. Нашы, беларускія нацыянальныя інтарэсы можам абараніць толькі мы. І калі мы зробім нашу дзяржаву канкурэнтназдольнай , калі здолеем зацікавіць вялікія дзяржавы, у тым ліку і суседнія, у тым, каб існавала незалежная, дэмакратычная Беларусь, то тады мы з вамі сапраўды створым незалежную дзяржаву і ня будзе пагрозы беларускаму сувэрэнітэту.
Лябедзька: Трэба быць пасьлядоўнымі. Калі ў Расеі зараз адбываецца працэс "лукашызацыі", трэба аб гэтым шчыра і адкрыта гаварыць. Таму што гэта небясьпечна найперш для саміх расейцаў, а потым ужо для бліжэйшых суседзяў і для Эўропы, Таму што адна справа – Лукашэнка на чале адносна невялікай краіны, і зусім іншая справа – Расея зь яе ядзернай зброяй і інструмэнтамі эканамічнага ўзьдзеяньня.
Па-другое, трэба прызнаваць, што Расея – гэта краіна, вельмі важная для беларускай эканомікі, значная частка нашага экспарту ідзе туды, і давядзецца размаўляць з Расеяй любому ўраду – і дэмакратычнаму, і недэмакратычнаму. Мы не прачнёмся заўтра з суседзямі – па адзін бок Канада, па другі – ЗША. Ёсьць рэаліі, і мы павінны іх улічваць.
Тое самае і адносна Лукашэнкі. Яго трэба ставіць перад выбарам – альбо міжнародная спэцканфэрэнцыя па Беларусі з вызваленьнем палітычных вязьняў і зьменай выбарчага заканадаўства, альбо міжнародны трыбунал над ідэалёгіяй лукашызму і беларускім рэжымам.
