Нядаўна раённая газэта «Астравецкая праўда» паведаміла, што 30 кастрычніка «ў пакоі гісторыі» мясцовага РАЎС адбылася ўрачыстая цырымонія прынясеньня прысягі Дзяржаве Беларусь трыма замежнымі грамадзянамі — Ірынай Гасьцявой, Андрэям Палішчуком і Мікалаем Чышчавым. Як высьветліў карэспандэнт Свабоды, апошнія два чалавекі да атрыманьня беларускага грамадзянства былі грамадзянамі Ўкраіны і працавалі на Запароскай АЭС.
«Чамадан, вакзал, БелАЭС»
Інфармаваная крыніца паведаміла Свабодзе, што колішнія супрацоўнікі ўкраінскай станцыі масава пачалі зьяжджаць з Энэргадару Запароскай вобласьці на працу ў Беларусь у 2014 годзе, бо да гэтага шмат іх увогуле ўдзельнічалі ў будаўніцтве станцыі ў Астраўцы.
«Пасьля Майдану і пачатку вайны ў 2014 годзе ў Беларусь паехала дастаткова шмат нашых спэцыялістаў. Гэта былі тыя людзі, якія не змаглі прыняць зьмену ўлады», — сказаў суразмоўнік Свабоды. У 2014 годзе ў выніку Рэвалюцыі годнасьці прэзыдэнт Украіны Віктар Януковіч уцёк у Расею, а новым прэзыдэнтам у выніку выбараў стаў Пятро Парашэнка.
Яшчэ адна крыніца паведаміла Свабодзе, што спачатку на працу на БелАЭС зьехаў начальнік другога блёку Запароскай АЭС Віктар Турэльскі, а за ім — і іншыя.
«І гэта адбылося дастаткова хутка і ціха, пад лёзунгам „Чамадан, вакзал, БелАЭС“. Трэба сказаць, што гэта адбылося без гучных скандалаў і, тым больш, без яўнай абразы на Ўкраіну. І кіраўніцтва станцыі не стварала ім ніякіх перашкодаў», — адзначыў суразмоўнік.
Віктар Турэльскі працаваў на БелАЭС намесьнікам галоўнага інжынэра па эксплуатацыі АЭС, але ў красавіку 2024 году раптоўна памёр. «Ён быў добры спэцыяліст, але меў залежнасьць ад алькаголю. Імаверна, праз гэта заўчасна і памёр», — сказаў суразмоўца Свабоды.
Тады кіраўніцтва Астравецкай станцыі назвала яго «адной з ключавых постацяў БелАЭС», а ягоную сьмерць — вялікай стратай.
Што вядома пра Чышчавога
Астравецкая раёнка шмат разоў пісала пра Мікалая Чышчавога. Вядома, што ён удзельнічаў у будаўніцтве Беларускай АЭС і прыехаў на працу ўжо ў 2014 годзе. Ён мае трох братоў, якія таксама працуюць у атамнай энэргетыцы. Адзін зь іх — Аляксей — пайшоў добраахвотнікам абараняць Украіну ад агрэсіі Расеі і нядаўна загінуў. Другі брат дагэтуль працуе ў сфэры атамнай энэргетыкі ва Ўкраіне.
На Запароскай АЭС ён пачаў працаваць у 2001 годзе, пачынаў, як і ўсе атамшчыкі з машыніста помпавых установак на берагавой помпавай станцыі. Потым стаў апэратарам рэактарнага аддзяленьня, старшым апэратарам, інжынэрам рэактарнага аддзяленьня, вядучым інжынэрам па кіраваньні энэргаблёкам. Калі пачаў праходзіць падрыхтоўку на апошнюю пасаду атрымаў запрашэньне на працу на Астравецкую АЭС.
«Я не шкадую. Бачу, што ў маіх дзяцей у пэрспэктыве можа быць зусім іншая будучыня, чым тая, якая была б там. Плюсы для мяне і ў прафэсійным пляне — гэта ўдзел у новым праекце новага пакаленьня, атрыманьне значнага досьведу», — расказваў Мікалай Чышчавы мясцовым журналістам. Ён таксама выказваў сваю ўдзячнасьць усім, з кім працаваў на Запароскай АЭС.
Мікалай Чышчавы мае жонку і двух сыноў.
Перад працай на АЭС — стажыроўка ў Расеі
Андрэй Палішчук, які цяпер таксама атрымаў беларускі пашпарт, праходзіў стажыроўку ў Расеі, каб працаваць на пасадзе начальніка зьмены турбіннага аддзяленьня.
Ён прыехаў у Беларусь у 2016 годзе. Як і Мікалай Чышчавы, ён працаваў на Запароскай АЭС, а таксама шэсьць гадоў на АЭС «Бушэр» у Іране. Перад працай на Беларускай АЭС вучыўся ў Новаваронескім навучальна-трэнавальным цэнтры, а потым стажыраваўся на Новаваронескай АЭС. Там жа падрыхтоўку праходзілі 250 супрацоўнікаў Беларускай АЭС.
Яшчэ адна інфармаваная крыніца паведаміла Свабодзе, што ў Расею і Беларусь зьехала шмат запароскага пэрсаналу.
«Спачатку паехалі за доўгім рублём, а пасьля захопу расейскімі войскамі Запароскай АЭС вяртаюцца на станцыю, як акупанты ўжо ад расейскага канцэрну „Росатам“. Супраць такіх сьледчыя Службы бясьпекі Ўкраіны завялі крымінальныя справы, а некаторыя ўжо атрымалі і вырак», — паведаміў суразмоўца Свабоды.
У студзені 2023 году дарадца генэральнага дырэктара кампаніі «Расэнэргаатам» Рэнат Карчаа заяўляў аб намерах прывезьці на Запароскую АЭС супрацоўнікаў Беларускай АЭС.
«На Беларускай атамнай станцыі сапраўды працуе прыблізна 40 супрацоўнікаў Запароскай АЭС, якія там падпісалі кантракт яшчэ задоўга да пачатку спэцыяльнай ваеннай апэрацыі. І гэтыя людзі хочуць вярнуцца дадому — у іх заканчваецца кантракт у канцы лютага гэтага году [2023]», — казаў ён.
Але ці адбылося гэта — пакуль невядома.
14 лістапада стала вядома, што ўлады Беларусі вырашылі пабудаваць у Астраўцы трэці блёк атамнай станцыі.
«Па выніках нарады прынята рашэньне аб разьвіцьці Астравецкай атамнай электрастанцыі, рэалізацыі другой чаргі — збудаваньні трэцяга энэргаблёка. І паралельна будзе арганізаваная праца па дасьледаваньню пляцовак на тэрыторыі Магілёўскай вобласьці для разьвіцьця атамнай энэргетыкі менавіта ў Магілёўскім рэгіёне», — паведаміў віцэ-прэм’ер Віктар Каранкевіч.
Што варта ведаць пра БелАЭС
- Беларускую АЭС ад 2011 году ўзводзілі пад Астраўцом, што ў Горадзенскай вобласьці, за 22 км ад мяжы зь Літвой, за 50 км ад Вільні і за 125 км ад Менску.
- Тэрміны запуску некалькі разоў пераносілі. Першапачаткова запуск плянаваўся на 2018 год, Лукашэнка пазьней заяўляў, што тэрміны сарвала Расея. Урэшце цырымонія запуску АЭС прайшла 7 лістапада 2020 году.
- Для будаўніцтва абраны праект АЭС-2006 — тыповы расейскі праект атамнай станцыі новага пакаленьня з выкарыстаньнем вода-вадзянога энэргетычнага рэактара ВВЭР-1200. Паводле такога ж праекту збудаваныя блёкі Новаваронескай АЭС і Ленінградзкай АЭС-2, што працуюць у Расеі.
- БелАЭС будуе расейская дзяржаўная кампанія «Росатом» за кошт крэдыту Расеі. Беларусь пазычыла да 10 млрд даляраў для фінансаваньня 90% кошту будаўніцтва двух энэргаблёкаў АЭС. Пагашэньне крэдыту пачынаецца праз 6 месяцаў з даты ўводу АЭС у эксплюатацыю, але не пазьней за 1 красавіка 2021 году. Беларусь папрасіла Расею падоўжыць крэдыт на 10 гадоў.
- На станцыі будуць два энэргаблёкі з рэактарамі ВВЭР-1200 (В-491) магутнасьцю да 1200 МВт кожны. Праектная магутнасьць АЭС — 2,4 тысячы МВт. Калі АЭС запрацуе на поўную магутнасьць, станцыя дасьць 18 мільярдаў кіляват-гадзін на год — палову таго, колькі цяпер спажывае Беларусь.
- Літва ня раз ставіла пад сумнеў абраньне для будаўніцтва АЭС астравецкай пляцоўкі. Краіна называла 10 прычын, каб не будаваць БелАЭС, абвінавачвала беларускія ўлады ва ўтойваньні інфармацыі пра станцыю. Літва пратэстуе супраць БелАЭС на найвышэйшым дзяржаўным узроўні, выказвае пратэсты ў міжнародных структурах. Літву падтрымлівае прэзыдэнтка Эстоніі.
- Пляцоўка Астравецкай АЭС была прызнаная небясьпечнай яшчэ ў 1993 годзе. Тады было знойдзена 7 прыдатных пляцовак, 15 умерана прыдатных і 6 непрыдатных. Астравецкая пляцоўка трапіла ў лік апошніх.
- Улады і чыноўнікі Беларусі нясьпешна рэагуюць на паведамленьні пра інцыдэнты на будаўніцтве ўласнай атамнай станцыі. Звычайна пра здарэньні на БелАЭС афіцыйна расказваюць толькі пасьля таго, як зьвесткі пра іх зьяўляюцца ў СМІ — так, пра падзеньне корпуса рэактара расказалі толькі пасьля міжнароднага ціску. Урэшце корпус, які ўпаў, замянілі (расейцы зьбіраюцца выкарыстаць яго на іншай АЭС). Новы выпадкова стукнулі аб слуп, але пашкоджаньняў ня выявілі, вырашылі не мяняць корпус другі раз.
- Адпрацаванае ядзернае паліва зь БелАЭС застанецца ў Беларусі. Эколягі сьцьвярджаюць, што Беларусь выбірае самы дарагі і небясьпечны спосаб захоўваць адпрацаванае паліва з АЭС.
- У сакавіку 2023 літоўская выведка заявіла, што Беларусь і «Росатом» у мінулым годзе схавалі інцыдэнты і дэфэкты ў рэактарных сыстэмах на першым і другім энэргаблёках. У Міністэрстве энэргетыкі Беларусі адпрэчылі абвінавачаньні і заявілі, што такі даклад ёсьць «мэтанакіраванай акцыяй па дыскрэдытацыі БелАЭС».
- Паводле словаў фізыка-атамніка Андрэя Ажароўскага, спыніць станцыю зараз будзе вельмі дорага. Пры гэтым ён схільны давяраць паведамленьням літоўскай выведкі. Шэраг ускосных прыкметаў сьведчыць аб тым, што на Астравецкай АЭС дзясяткі тысяч недаробак.
- Ад пачатку працы АЭС у Беларусі і на пачатак лістападу 2023 электрычнасьць падаражэла на 21–22% у залежнасьці ад тарыфу.
- Першы энэргаблёк АЭС сілкуе энэргасыстэму Беларусі з 3 лістапада 2020 году (прамыслова эксплюатуецца з чэрвеня 2021), другі — з 13 траўня 2023 году.
- З 26 ліпеня другі блёк АЭС спынілі дзеля рамонту, які назвалі плянавым. Ранейшыя рамонты на доўгія месяцы спынялі працу станцыі. Першы блёк БелАЭС ужо прайшоў два плянава-папераджальныя рамонты. У 2022 годзе ён спыняўся для гэтых мэтаў на 198 дзён, у 2023-м — на 68 дзён.
- У жніўні новым міністрам энэргетыкі замест Віктара Каранкевіча стаў Аляксей Кушнарэнка. А былога намесьніка Каранкевіча Міхаіла Міхадзюка, які непасрэдна кантраляваў АЭС, у гэтым жа месяцы пачалі судзіць за атрыманьне хабару.
- 26 жніўня намесьнік міністра энэргетыкі Дзяніс Мароз заявіў пра падрыхтоўку ведамствам справаздачы перад урадам аб мэтазгоднасьці пабудовы другой АЭС.
Форум