Кыргызстан

Кыргызстандын Тышкы иштер министрлигинин (ТИМ) башчысынын орун басары Алмаз Имангазиев Жогорку Кеңештин Эл аралык иштер, коргоо, коопсуздук жана миграция боюнча комитетинин 7-апрелдеги жыйынында депутаттардын суроолоруна жооп берип жатып министрлик Орусиянын тийиштүү мекемелерине кайрылганын, кыргыз мигранттарга укуктук абалын мыйзамдаштыруу мөөнөтүн узартууну суранганын билдирди.

Имангазиев бул маселе жакында Орусия өкмөт башчысынын орун басары Алексей Оверчук Кыргызстанга келген учурда талкууланганын айтты.

"Орус өкмөт башчысынын орун басары Оверчук менен Орусия президентинин жарлыгынын мөөнөтүн узартуу маселеси тууралуу да сүйлөшкөнбүз. Азыр жооп күтүп жатабыз. Биз бул маселени улам көтөрүп келе жатабыз. Буга чейин Орусиянын Кыргызстандагы элчисин чакырганбыз. Андан тышкары биздин Орусиядагы өкүлүбүз Мамдуманын жана өкмөттүн өкүлдөрү менен жолугушуп турат", - деди Имангазиев.

Расмий маалыматка караганда, ушу тапта банктык карталары тоңдурулуп, Орусияда "көзөмөлгө алынгандардын" реестрине киргизилген кыргыз мигранттарынын саны 78 миңге жетти.

“Азаттыкка” кайрылган мигранттардын бири банк картасы бөгөттөлүп, ипотекасын, насыясын, батирдин акысын төлөгөнгө, үй-бүлөсүн бакканга каражатты кайдан табам деп кабатыр болуп турганын айтып берди.

Ысымын Жылдыз деп тааныштырган кыргыз мигранты документтери толук экенине карабай тизмеге кирип калганына даттанды:

“Реестрден чыгыш үчүн миграциялык картага мөөр бастырышыбыз керек экен. Анысын деле бастырдык. Эмгек келишимин, каттоону базага киргизип, биометрикадан өттүк. Булар кандай мыйзамдык талаптарды койсо, баарын аткардык. Мындан ары кандай болот, билбейм. Ошонусу өзүбүзгө табышмак болуп жатат. 9-майда Садыр Жапаров Орусияга келет деп айтып жатышат. Келип, биздин мигранттардын маселесин чечип берсе жакшы болот эле. Менин банктан алган насыям бар. Үч баламды жалгыз өзүм багам. Кыргызстанга дагы бара албай. Азыр жетекчилик 30-апрелге чейин жумушка чыксаңар чыккыла, болбосо кетесиңер деп жатат. Менин карталарымдын баары блоктолгон. Башка карта ачсак, аны дагы блокко салып коюшту”.

Жылдыз документтерин териштирүү үчүн Москва облусундагы Ички иштер бөлүмүнө барып, түнкү саат 2ден бери кезек күтүп отурганын айтып берди.

Орусияга барганына төрт ай гана болгон Мунара аттуу дагы бир мигрант кыз катоого убагында туруп, медициналык көзөмөлдөн өтүп, эмгек келишими менен ишке орношконун айтып жатат. Бирок ал дагы тизмеге илинип, документтерин кайра жасатышы керек:

“Азыр Сахарового кайра барып документ жасатканга 10 миң рубль кетсе, жол кирени кошкондо 12 миңге барат. Он күндөн кийин кайра жыйынтыгын алганы барып, ошондон кийин гана кайра башынан каттоого турасың. Каттоого дагы 8-12 миң рублга чейин кетиши мүмкүн. Бизге азыр ошол көйгөй. Анткени бардыгы эле карта колдонот да. Карта блоктолуп калса эч нерсе кыла албай калат экенсиң. Бирөөдөн акча дагы ала албайсың, которо дагы албайсың. Акчаны чече дагы албайсың, эң жөнөкөй азык-түлүк дагы сатып ала албайсың”.

1-апрелден бери тизмеге илинип калганын айтып, жардам сурагандар кыйла көбөйдү дейт жактоочу Эрланбек Токтосунов. Айрыкча банк карталарын колдоно албай калгандар көп кайрылууда деди ал:

“Акыркы учурларда кээ бир мигранттар “программанын өзүндөгү мүчүлүштүктөн улам документи толук болсо деле тизмеге кирип калып жатабыз” деп айтып жатышат. Азыркы учурда Сахарового барып, документтерди кайра тапшырганга дагы абдан көп убакыт кетет. Миграциялык суроолор боюнча башкармалыкка сайт аркылуу кайрылып, документтердин электрондук көчүрмөсүн арызга тиркеп, таштап койсо болот. Алар карап көрүп, “мыйзамдуу жүрөт экен, бардыгы жайында экен” деп, реестрден чыгарып коюшу мүмкүн”.

2024-жылы 30-декабрда Орусиянын президенти Владимир Путин өлкөдө чет элдик жарандарга көзөмөлдү күчөтүүгө багытталган жарлыкка кол койгон. Ага ылайык, быйыл 1-январдан тартып чет өлкөлүк жарандардын Орусияда жүрүү убактысы 180 күндөн 90 күнгө чейин кыскартылды. Бул Орусияда убактылуу/туруктуу жашоого уруксаты, эмгек же жарандык-укуктук келишими жок жүргөн чет өлкөлүк жарандарга тиешелүү.

Эрланбек Токтосуновдун айтымында, 30-апрелден тартып Орусиянын аймагында жүрүүгө, жашоого мыйзамдуу негизи жок чет элдиктер өлкөнүн аймагынан чыгарыла баштайт.

"Мурда депортация кылуу чечимин Орусиянын сот бийлиги чыгарса, 30-апрелден баштап милиция кызматкерине ушундай укук, милдет берилет. Тагыраагы, сотсуз, тергөөсүз деп коет. Соттук отурумдарды өткөрбөй туруп эле ал адам маалымат базасында жок боло турган болсо автоматтык түрдө аны аэропортко алып барып, жөнөтүшөт”.

Орусияда "көзөмөлгө алынгандардын" реестрине киргизилген кыргыз мигранттарынын ичинен 25 миңден ашыгы жашы жете элек балдар экенин Кыргызстандын Орусиядагы элчилиги тактады.

"Бүгүнкү күндө Орусия боюнча көзөмөлдөнүүчү жарандардын реестрине 78 миң жараныбыз катталган. Ал 78 миң жарандын ичинен 26 миңи жашы жете элек балдар. Буга чейин 85 миңге чейин өскөн. Азыр азайып келе жатат. Алты жаштан өйдө балдар манжа изин тапшырып, сүрөткө түшүп, анан медициналык көзөмөлдөн өткөрүлүшү керек. Алты жаштан 13 жашка чейин чектелген формада өтөт. 13 жаштан баштап чоң адамдар тапшырган бардык анализдер тапшырылат. Балдар реестрден ошол жол менен чыгарылат. Бирок биринчи ата-энеси өзүн мыйзамдаштырышы керек", - дейт Кыргызстандын Орусиядагы элчилигинин консулдук бөлүмүнүн жетекчиси Бакыт Асаналиев.

Асаналиев документтери толук, бирок кокусунан тизмеге илинип калган жарандарга жардам берилерин айтууда:

"30-апрелге чейин эгер документтерди мыйзамдаштырганга мүмкүнчүлүк жок болсо же Кыргызстанга кете турган ниети болсо, Орусиядан чыгып кетсе болот. Чыгып кеткенден кийин реестрден чыгарылат. Реестрден чыккандан кийин карталар кайрадан ачылат. Ал жердеги акча эч жакка жоголбойт. Ошол бойдон тоңдурулуп турган болот. Реестрден чыккандан кийин кайрадан картасы иштеп баштайт. Акчасын которуп алса болот. Эгер бардык документтери туура болуп, жаңылышып реестрге кирип калган жарандар болсо, элчиликке кайрылышы керек, биз өз тараптан толук документтердин көчүрмөлөрүн алып, Орусиянын Ички иштер министрлигинин миграциялык башкармалыгына жөнөтөбүз. Эгер элчиликке келүүгө мүмкүнчүлүгү жок болсо, жарандар өзүлөрү деле ошол ИИМдин сайтына кирип, өзүнүн документтерин тиркеп, электрондук түрдө кайрылуу жазып койсо болот".

Тышкы иштер министри Жээнбек Кулубаев Жогорку Кеңештин 2-апрелдеги жыйынында депутаттардын суроолоруна жооп берип жатып Орусияда жүргөн кыргызстандык эмгек мигранттарынын маселесин чечүү боюнча президенттин, өкмөттүн жана министрликтин деңгээлинде сүйлөшүүлөр жүрүп жатканын билдирген.

“Саясий жактан сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатабыз. Тышкы иштер министрлиги, Ички иштер министрлиги (ред: Орусиянын), миграция жаатында иштеген органдар биз сурап жаткан нерселерди ишке ашырса болорун билдирүүдө. Бирок алардын Терроризмге каршы комитети жеңилдетүүгө каршы болуп жатат. Ошондуктан маселе бар. Бирок сүйлөшүүнү улантуудабыз”, - деген ал.

Орусияда мигранттардын укугун коргоп жүргөн жактоочулар эң негизгиси 30-апрелге чейин медициналык кароодон өтүп, кол манжаларынын изин тапшырып, андан соң жашыл карта алып, ошондон кийин каттоого туруп, эмгек келишимин түзүп, тиешелүү документтердин мөөнөтүн убагында узартып турса, маселе жаралбай турганын айтууда.

Тышкы иштер министрлигинин маалыматында, 2025-жылдын январына карата 608 миң 88 кыргызстандык жаран чет өлкөлөрдө миграцияда жүрөт. Анын ичинен 376 миң 907 адам Орусияда миграциялык каттоого алынган. Буга чейин Кыргызстандын жарандары Орусиянын чек арасынан кире албай артка кайтарылган учурлар болгон.

2024-жылы Москвада “Крокус Сити Холлдо” кеминде 145 кишинин өмүрүн алган куралдуу чабуулдан кийин Орусияда мигранттарга каршы маанай күчөгөн. Кылмышка шектүүлөрдүн көбү тажик тектүү жарандар экени аныкталган.