Кыргызстан

Отурумда калган жети журналистти актаган райондук соттун чечими күчүндө калды.

"Темировду өлкөдөн чыгарган эки судьяга ишенбейбиз"

Шаардык сотто иши карала баштаган төрт журналисттин адвокаттары соттук коллегиянын эки судьясына ишенбөөчүлүк көрсөтүп жатышат. Буга алар судья Адис Момуналиев менен Нурлан Кожомбердиевдин 2022-жылы Болот Темировду өлкөдөн чыгаруу чечимин кабыл алганын жүйө келтиришти.

Адвокаттар Болот Темировду өлкөдөн чыгаруу чечими мыйзамсыз болгонун айтып, андыктан соттук коллегиянын эки мүчөсү бул жолу да акыйкат чечим чыгара албай турганын белгилешет.

"2022-жылы бул ишке түздөн-түз тиешеси бар Болот Темировдун ишин карап, аны Кыргызстандан чыгаруу чечимин кабыл алышкан. Ушундан улам "адилеттүү өкүм чыгышы күмөндүү" деген негизде өтүнүч келтирдик. Эгерде мындан ары ишти ушул судьялар карай бере турган болсо, анда адилеттүү чечим чыгат деп айта албайбыз", - деди адвокат Улан Сейталиев.

Бирок соттук коллегия жактоочулардын өтүнүчүн четке кагып, бул ишке Болот Темировдун байланышы аныкталбаганын айтышты. Отурумга катышып жаткан прокурор да ушундай эле жүйө келтирди.

Бишкектин Ленин райондук соту быйыл 10-октябрда Махабат Тажибек кызын алты жылга, Азамат Ишенбековду беш жылга абакка кескен. Алардын адвокаты кийинки инстанцияга арыз берген. Актилек Капаров менен Айке Бекшекеева үч жылдык пробациялык жаза алып, сот залынан бошотулган эле. Сот калган жети журналистти актаган.

Төртөө тең райондук соттун чечимине макул болбой, шаардык сот аны жокко чыгарышы керектигин айтып жатышат. Сотто Махабат Тажибек кызы мындай деди:

"Биз иликтөөчү журналисттербиз. Буга чейин эч бир саясатчы, ишкерлерден акча алып же байланышкан эмеспиз. Элдин болгон көйгөйлөрүн көтөрүп келебиз. Андыктан бизди жоготуу максатында ойдон чыгарылган, жасалма айыпты коюп жатышат деп ойлоймун. Биз эч качан бийликке умтулган да, массалык башаламандыкка чакырган да эмеспиз. Элди мыйзамдуулукка гана чакырып келгенбиз".

16-январда Ички иштер министрлиги Temirov Live медиасынын мурдагы жана азыркы 11 кызматкеринин үйүн тинтип, өздөрүн кармап кеткен. Аларга “Массалык башаламандыктар” беренеси менен айып тагылган. Махабат Тажибек кызы менен Азамат Ишенбеков ошондон бери камакта отурат.

Президент Садыр Жапаров 28-сентябрда “Кабар” агенттигине берген маегинде алар тууралуу мындай деген:

“Алардын экөө гана журналист экен го. Калганы 11-класс билими барлар дешти. Аларга тигилер анча-мынча акча төлөп коюп социалдык түйүндөргө олтургузуп алышып, жалган маалыматтарды, элди дүрбөлөңгө чакырган жасалма материалдарды тараттырып атышканын кантип танышат?”.

Иш козголгон журналисттер коюлган айыпты төгүндөшкөн. Бир катар эл аралык уюмдар журналисттердин кармалышын айыптап, бийликти аларга козголгон кылмыш ишин токтотууга чакырышкан.

Кыргыз бийлиги Кыргызстанда сөз эркиндиги бар экенин билдирип, өлкөдөгү мыйзамсыздык, коррупциялык көрүнүштөрдү ашкерелеген журналисттик иликтөөлөрдү колдой турганын билдирип келет.

"Абакта жөн эле отурдукпу?"

Ошол эле төрт журналистти күнөөлүү деп тапкан Бишкектин Ленин райондук соту 10-октябрда Temirov Live редакциясынын кызматкерлери Максат Тажибек уулун, Акыл Орозбековду, Жумабек Турдалиевди, “Нур пресс” медиасынын журналисти Жоодар Бузумовду, “Айт, айт десе” долбоорунун кызматкери Сапарбек Акунбековду, “Арча Медиада” (мурдагы Next TV медиасы) иштеген Сайпидин Султаналиевди жана “ПолитКлиниканын” журналисти Тыныстан Асыпбековду актаган чечим чыгарган. Бирок ал чечимди прокуратура жокко чыгартуу үчүн арызданганы же арызданбаганы белгилүү болбой жаткан.

25-ноябрда Бишкек шаардык сотунда акталган жети журналист боюнча Башкы прокуратура апелляциялык арыз бербегени, аларды актоо боюнча райондук соттун өкүмү күчүнө киргени белгилүү болду.

Алардын бири Сайпидин Султаналиев акталган журналисттер абакта бир нече ай отурганын, ушундан улам компенсация алуу маселесин ойлонуштуруп жатышканын айтты:

"Негизи эле 11 айдан бери ушунча журналисттин күнөөсү далилденген жок. Ленин райондук сотунун чечимине нааразыбыз. Анткени жалпы акталабыз деп ойлогонбуз. Жыйынтыгында Тажибек кызын алты, Ишенбековду беш жылга кесип, Капаров менен Бейшекеевага пробациялык жаза берип койгону өкүнүчтүү. Акталгандар боюнча айта турган болсок, алгач абакта, андан кийин үй камагында отурдук. Ошондо жөн эле отурган болуп калабызбы? Мунун бардыгы бизге карата болгон басым. Бул боюнча адвокаттар менен сүйлөшүп, тиешелүү кадамдарга барабыз".

Бир тобу акталып, калганы жаза алган 11 журналист тең мурда-кийин Temirov Live редакциясында иштеп кетишкен. Аталган редакция бир нече жылдан бери саясий, социалдык темалар, мамлекеттик мекемелердеги коррупция, кызыкчылыктар кагылышы боюнча иликтөө жасап келет.

Атайын кызматтын төрагасы Камчыбек Ташиев өткөн аптада өзүн, үй-бүлөсүн коркуткан, бир канча шарт жазылган кат алганын жарыялаган, муну өзүнүн кызматтык ишмердиги менен байланыштырган. Бул коркутуудан улам президент Садыр Жапаровдун тапшырмасы менен тиешелүү орган-мекемелердин өкүлдөрүнөн турган ыкчам-тергөө тобу түзүлгөнүн айткан.

Атайын кызмат кармаган шектүү ким?

УКМК кылмышка шектүү деген Ж.А.С. аттуу адамдын сүрөтүн жана видеосун анын бетин жаппай ачык жарыялады. Видеодон ал жаран аты-жөнүн Жолчубеков Алмаз Сапарбекович деп айтып жатканын көрүүгө болот. Атайын кызматтын билдиришинче, ал убагында ооган чек арасындагы аскерлердин курамында болгон, алган билимине ылайык учкуч, 1994-жылдан тартып Кыргызстандын Куралдуу күчтөрүндө кызмат кылган.

Маалыматка ылайык, анын Ташиевге жазган катын Б. М. М. аттуу туруктуу жашаган жери жок адам УКМКнын коомдук кабылдамасына жеткирген.

Атайын кызмат кылмышка шектүүнүн чет өлкөлөрдүн атайын кызматтарга жана "деструктивдүү" күчтөргө тиешеси бар экени аныкталды деп билдирди.

"Камчыбек Ташиевдин дарегине түшкөн жашыруун катка байланыштуу түзүлгөн олуттуу жагдай боюнча президент Садыр Жапаровдун атайын тапшырмасына ылайык УКМК, ИИМ жана Башкы прокуратуранын кызматкерлеринен турган мекемелер аралык ыкчам-тергөө тобу түзүлгөн. Чогулган материалдардын негизинде УКМК Кылмыш-жаза кодексинин 36-122-беренесинин, 2-бөлүгүнүн 4-пункту, башкача айтканда, адамды же анын жакындарын өлтүрүүгө даярдоо фактысы боюнча кылмыш иши козголгон. Тергөө-оперативдүү тобу Ж.А.С. аттуу жаран каттын автору экендиги аныктады. Ал көптөн бери бул ишке даярдык көрүп, өзгөчө оор кылмыш жасоого катышын жашыруу үчүн атайын шарт түзгөнү аныкталды. Ж.А.С. белгилүү жашаган жери жок Б. М. М. аттуу адамды ишке тарткан. Ал азык-түлүк түрүндөгү сый акы үчүн жашыруун кат салынган конвертти УКМКнын Коомдук кабылдамасына жеткирген. Жашыруун кат даярдалып жаткан компьютерлер, конвертке мөөр басылган сүргүчтүн үлгүлөрү алынып, тиешелүү экспертиза дайындалды. Кылмышка тиешеси бар башка адамдарды аныктоо үчүн иликтөө иштери уланууда. Кыргызстандагы коомдук-саясий кырдаалды туруксуздаштырууну көздөгөн чет мамлекеттердин атайын кызматтарына жана деструктивдүү күчтөргө Ж.А.С.нын тиешеси бар экени аныкталды, алардын чоо-жайы тергөөнүн тартибине ылайык сыр бойдон сакталат", - деп жазылган маалыматта.

• Кылмышка шектүүнүн жакындары же жактоочусу азырынча комментарий бере элек. Ал тууралуу ачык булактарда эч кандай маалымат жок.

Дагы караңыз

"Парламентёрдун" сырдуу каты. Ташиевге ким коркунуч жаратууда?

"Парламентердун" каты, бийликчил каналдардын маалыматы

Өткөн аптада Камчыбек Ташиев саналуу гана медиа үчүн чукул басма сөз жыйынын өткөрүп, өзүн жана үй-бүлөсүн коркуткан кат алганын билдирген. Бул окуя тууралуу эң биринчи президент Садыр Жапаровго кабарлаганын, окуя анын тапшырмасы менен иликтенип жатканын айткан. Ташиев бул коркутууну өзүнүн ишмердиги, уюшкан кылмыш топторуна, коррупционерлерге каршы күрөшү менен байланыштырган жана баштаган ишинен кайтпасын билдирген.

УКМК Ташиевге келди деген көлөмдүү катты да жарыялаган. Анда өзүн "парламентёр" деп атаган адам "Ташиевди жана анын досторун кызматтан кетирүү операциясына аябай чоң суммадагы акча салынганын, иштин артында алты таасирдүү адам турарын тизмектеп жазган. Табышмактуу каттын ээси кат ортолоп калган жеринде өлкөдөгү өнүгүүнү көргөндөн кийин пикири өзгөргөнүн белгилеген.

Бул катта Жогорку Кеңештин мурдагы төрагасы, маркум Чыныбай Турсунбековдун жесири Нуржан Тентимишованын аты аталган. Экс-спикердин жубайы муну кимдер кандай максатта жасап жатканын билбесин, өздөрү саясатка аралашпай калышканын айтып чыккан.

Ушул тушта бир катар бийликчил жана бийликке ыктаган медиалар бул окуяны кеңири, ара тараптан чагылдырып жатат.

Маселен, "Регион" телеканалы "Камчыбек Ташиевдин канын төккүсү келгендердин бири кармалдыбы? Ким?" деп аталган көлөмдүү сюжет көрсөттү.

"УКМКнын төрагасы Камчыбек Ташиевге жана анын үй-бүлөсүнө коркутуу болгону ачыкталды. Бул кабарды уккан коомчулук бир "селт" дей түштү. 20-нобярда айтылган бул кабар социалдык тармактарда дагы желдей тарады. Төрагага жеткен флеш картада бир катар шарттар коюлуп, эгер аткарбаса көп адамдын каны төгүлөрүн эскерткен. Каттын автору таразанын бир тарабына анын үй-бүлөсүн салып, коркутууга батынган. Бул маалымат тууралуу биринчи кабардар болгон президент Садыр Жапаров тыкыр иликтөөнү тапшырып, коомчулукка чукул арада жеткирүүнү табыштаган. Мындай оор кабарды уккан калк канжыгага башын байлап, Кыргызстандын жаркын келечеги үчүн жан үрөп иштеп жаткан Камчыбек Ташиевди өздөрү коргоп алууга даяр экенин билдирип, кайрылуу жасап жатат", - деп айтылат аталган сюжетте.

Чуулгандуу каттын ээси кармалды деген маалымат сырдуу кат, киллер тууралуу социалдык тармактардагы талкууларды, бир топ суроолорду, түкшүмөл ойлорду кайра жандантты.

Дагы караңыз

"Бүдөмүк жагдай". Бишкек оор кылмышка шектүүлөрдү Бакуга кайтарды

Байкоочулар эмне дейт?

Талдоочу Турат Акимовдун пикиринде, Кыргызстанда коопсуздукка жооп берген адамга коркутуу болгон жагдайды иликтөө үчүн депутаттык комиссия дагы түзүлүшү керек.

Коомдо жаралган суроолорго ынанымдуу жооп берилбесе, коомчулукта ишенбестик көбөйөт.

"Нормалдуу өлкөлөрдө мындай маселелер парламентте каралат. Камчыбек Ташиев - өкмөт башчынын орун басары, ошол эле кезде коопсуздук комитетинин жетекчиси. УКМКнын жетекчиси катары "бул купуя сыр, ачыктабайбыз, өзүбүз билебиз" десе, макул демекпиз. Бирок муну өздөрү жарыялап, айтып чыгышты да. Ошондуктан парламент комиссия түзүп, бийлик төбөлдөрүнө жазылган каттын жагдайын иликтеп, тактап чыгышы керек эле. Кармалды деген кишини дагы медициналык экспертизадан өткөрүш керек. Парламент иликтеп, анын жыйынтыгын жарыяласа, коомчулукта эч кандай суроо пайда болбойт, баары ордуна келет, тынчыйт, ишенет. Болбосо, албетте, суроолор жарала берет: түшүнүксүз кат, түшүнүксүз киллер, түшүнүксүз окуя, түшүнүксүз коркутуудай болуп, апенди мамлекет болуп калабыз. Баарын тактап, тастыктап, коомчулукка кеңири маалымат берип, суроолордун баарына жооп бериш керек. УКМКнын башчысы өзү "менин үй-бүлөмө чейин текшерип, аныктап жүрүптүр, дрон алыптыр, Кыргызстандын баарын кыдырыптыр, балдарыма чейин көз салыптыр" дегенден кийин бул, албетте, коркунучтуу окуя да. Бирок кат ээси өзүнүн жазганына караганда ал өлкөдөгү өнүгүүнү көрүп, баштапкы оюнан кайтып, айныган турбайбы. Балким, эми ага деле айкөлдүк кылыш керек".

Укук коргоочу Азиза Абдирасулова бул окуяга байланыштуу "күнөөсүздүк презумпциясына" токтолду.

Соттун чечими чыга электе эле кимдир бирөө күнөөлөнүп, сүрөтү, видеосун ачык жарыяланып жатканын белгиледи.

"Биздин Конституцияда, мыйзамдарда "күнөөсүздүк презумпциясы" каралган. Ошол адамдын күнөөлүү же күнөөсүз экенин сот гана аныктайт. Бизде соңку жылдары кимдир бирөөнү кармалды деп, анын сүрөтүн кошо жарыялап жиберген, жерге баса калып колун кайрып кармалып жатканда аты-жөнүн айттырып, таратып жиберген адат болуп калды. Бул коомчулукту убактылуу алаксытуу, коомду козгоо аракетиби, айтор, эмне экени белгисиз. Кармалган жарандарды жакшылап иликтеп, ынанымдуу далилдерди топтоп, кылмыш кылганын аныктап туруп, ишти сотко өткөрүп берсе, ошол жерден сот анан анын "киллер" экенин айтса, кылмышкер деп соттун чечими чыкса, биз деле "ии, бийлик, күч органдары иштеп жатыптыр, тергөө жүрүптүр, анын баары сот аркылуу далилденди" демекпиз. Кечээ кармап эле, бүгүн коомчулукка сүрөттөрү менен жарыялап атышат. Бул жерде Баш мыйзам бузулуп жатат, "күнөөсүздүк презумпциясы" деген фундаменталдык укук бузулуп жатат. Кайсы бир адамдын кылмышкер же кылмышкер эмес экенин бир гана сот айтышы керек", - дед Абдирасулова.

Буга чейинки шектүүлөр жана экстрадиция

УКМК 20-ноябрда Ташиевге кол салууну уюштуруу планын иштеп чыккан шектүү кармалганын кабарлаган. Атайын кызмат ал кримчөйрөнүн анабашы аталган Камчы Көлбаевдин (Камчыбек Асанбек) кылмыштуу тобунун мүчөсү Руслан Дүйшеев экенин билдирген жана анын дагы колго түшүргөн маалдагы сүрөттөрүн, видеосун, көрсөтмөсүн ачык жарыялаган.

Ушул жылы жазында УКМК Кыргызстандын жетекчилигине кол салууну пландаган деген шек менен Азербайжандын беш жараны кармалганын, алардын Бажы кызматынын төрагасынын мурдагы орун басары Райымбек Матраимов менен байланышы болгонун билдирген. Бирок көп өтпөй эле алар мекенине өткөрүп берилгени маалым болгон.

Былтыр октябрда атайын кызмат кримавторитет Камчы Көлбаевдин өлүмү үчүн өч алуу максатында Өзбекстандан үч жаран келгенин, кармалганын билдирген. Бирок көп өтпөй эле алар дагы мекенине өткөрүп берилген.

Кыргызстанда оор кылмыштарга шек саналган чет өлкөлүк жарандардын чукул, соттун чечими чыга электе эле экстрадицияланышы бир топ суроо жараткан.