Орус адабиятынын классиги Александр Пушкиндин “Бекетчи” аңгемесин 1949-жылы Ташым Байжиев которуп кыргызча жарыялаган.
73 жашында кыргыз журналистикасынын мыктыларынын бири Нарын Айып дүйнө салды. Айтылуу публицист, журналист бир топ жыл "Азаттык" радиосунда иштеген, кыргыз кызматынын редактору болгон. Кайсы жерде иштебесин, ал журналисттик өнөрдүн эреже-талаптарын так сактачу.
Сымбат Максутованын «Армандуу махабат» үчилтигинде ар кыл тагдырлар, бири экинчисине окшобогон, кайгы менен кубанычы аралаш окуялар сүрөттөлгөн. Булардын баарын бириктирип турган башкы идея адам ууз сезимине чыккынчылык кылбай, махабатын кирсиз таза сакташы керектиги ырасталган.
Абхаз жазуучусу Фазил Искандердин чыгармалары дүйнөнүн көп тилдерине которулган, анда тоолуктардын кооздолбогон, жасалмасы жок нукура турмушу сүрөттөлөт.
Ак Саткын менен Кулмырзанын армандуу сүйүүсү аңыз кепке айланып, элдик поэма катары таралган, аны айтылуу апыз Барпы, совет заманында Алыкул акын дастан кылып ырга кошкон. Абдыкерим Муратовдун «Ак Саткын» аңгемесинде ошол от-жалынга ширелген кайгылуу махабат баяндалган.
Коргол акын устаты Токтогулдун көркөм мурасын жыйноого убакты-саатын аяган эмес. А бирок анын өзүнүн чыгармалары толук жазылбай калган. Артында калган урпактары акындын "эки чемодан" кол жазмасы өрттөлүп кеткенин айтып жүрүшөт.
Ооганстанда урушта жүргөн күйөөсүн издеп барган зайыптын эки жылдык өмүрү үзүлбөгөн үмүт менен өттү. Мунун баарын Санта (Зуурабү) Маметова даректүү баянында сүрөттөп берген. Кырчындай жигиттердин өмүрүн алган ооган согушун эстеген сайын Сантанын көзүнөн жаш куюлат.
Тажик жазуучусу Саттор Турсундун "Түнкү сапар" аңгемесинде социалисттик замандын бир учуру, кол алдындагыны каалагандай жумшап, көзүн май басып калган аткаминер менен айдоочунун окуясы сүрөттөлгөн.
Академик Мамбет Мамакеевдин мыкты дарыгерлигинен кем калбаган керт башынан өткөндөрүн кызыктуу баяндап берчү өнөрү бар эле. Анын "Эсимде Батый энекем" эскерүү аңгемесинде жетишпеген оор турмуш, кыйын заманга туш келген бүтүндөй бир муундун өмүр-жолу баяндалган.
Медицина айдыңындагы жарык жылдыздардын бири хирург Эрнст Акрамов дүйнө салды. Бир келген өмүрдү медицинага арнап, эки доордо эчен бейтаптарды ажал оозунан алып калган айтылуу дарыгер жөнөкөй жашоо-турмуш кечирген.
Чырактай кыздын тагдырын бузуп алдап кеткен аткаминер акыры жазасын алды. Байкуш кыз балалык сүйүүсүнө чыккынчылык кылган ташбоорду өлтүрттү. Бирок көңүлү жайланган жок. Анын тагдырынын бузулушуна ким айыптуу, өзүбү, турмушпу, акчабы? Ракманберди Мамановдун "Биринчи икая" аңгемесин талдайбыз.
Бул ирет Америка адабиятынын корифейлеринин бири Жек Лондондун "Жомоктун аягы" аңгемесине токтолобуз. Жазуучу "алтын азгырыгына" кызыккан тобокелчилердин турмушун көп чыгармаларында баяндаган. Сөз болчу аңгемеде катаал жердеги жөнөкөй адамдын айкөлдүгүнө, улукмандыгына мактоо айтылат.
Кесипкөй адабиятты түптөөгө зор салымы бар Мукай Элебаев Экинчи дүйнөлүк согушта мындан туура 80 жыл мурда курман болгон. Жазуучунун көркөм сабактарына кайрылуунун оңтою келип туру.
Туулган жеринен качып барып бөтөн жерде күн кечирген чалдын кусасын сөз менен айтып бериш өтө кыйын. Кытайда калган Келгинбайдын башынан кандай оор сыноолор өттү, татым тузду көргөндө тууган жерин эстеп, көңүлү жайланып калчу.
Бурулкан Сарыгулованын акындык жолу өтө эрте башталса да, кыйла жылдарды камтыган поэтикалык дүйнөсү кийинки жылдары ачылды, чыгармалары чет тилге которулуп, адабий турмушка активдүү аралашты.
Пенде баласынын жашоосу биралдын жөнөкөй, татаал, көп сайлуу, көп тарамдуу. Кыргыз эл жазуучусу Асанбек Стамовдун “Аялы жакшы көргөн адам” аңгемесинде ошондой турмуштук эпизод сүрөттөлгөн.
Молдо Кылычтын мурасы тууралуу илимпоз О.Сооронов менен жазуучу М.Абакиров ой бөлүшөт.
Айтылуу Актан Тыныбек уулу айылында Курманжан датканын кызы тууралуу биралдын уламышка айланып кеткен кызык аңгемени айтчу. Күлүк ат, сулуу кыз, ашык болгон жээн, бактысын издеп качып чыккан эки жаш акыры тилегине жетиптир.
Кыргыз заманбап адабиятын түптөөчүлөрдүн бири Сыдык Карачев 37 жашында атылып кеткен.
Дагы жүктөңүз
