Вольная студыя

Хведар Нюнька: Беларусы ў Літве сваёй дзяржавай кінутыя

Заплянаваны на наступнае лета чарговы зьезд беларусаў сьвету ў Менску можа і не адбыцца. Зь незразумелых прычынаў беларускія амбасады перасталі даваць візы найбольш актыўным прадстаўнікам беларускай дыяспары.

Данута Бічэль: Ад улады мне ўзнагародаў ня трэба

3 сьнежня — юбілей у паэткі, эсэісткі і грамадзкай дзеячкі Дануты Бічэль.

Валерыя Навадворская: Не аддавайце Беларусь!

У почаце клясыкаў — герояў кнігі Валерыі Навадворскай «Паэты і цары» — фігуруюць Васіль Быкаў і Ўладзімер Караткевіч. Чым іх творчасьць блізкая аўтарцы, якая лёгка цытуе беларускіх майстроў слова ў арыгінале? Чаму дыктатары не сябруюць між сабой, і ў якой краіны — Беларусі ці Расеі — больш сьветлая будучыня?

Шушкевіч: На першае месца стаўлю Ельцына

У маскоўскім выдавецтве «Росспэн» выйшлі ў сьвет успаміны Станіслава Шушкевіча «Маё жыцьцё, крах і ўваскрошаньне СССР».

Алесь Краўцэвіч: «Напалеон у адносінах да ВКЛ быў цынікам»

Сёлета адзначаюцца 200-я ўгодкі ад часу вайны 1812 году. Перад пачаткам расейскай кампаніі Напалеон сустракаўся з Тадэвушам Касьцюшкам, спадзеючыся залучыць яго ў хаўрусьнікі. Чаму два ваенныя геніі не прыйшлі да паразуменьня? Якія пляны ў Напалеона былі адносна Вялікага Княства? І чаму ўрад ВКЛ не выканаў сваіх абяцаньняў, дадзеных францускаму імпэратару? На гэтыя пытаньні адказвае доктар гістарычных навук Алесь Краўцэвіч.

Мая Яніцкая: «Слуцкія паясы ня мецьмуць попыту»

Паводле распараджэньня кіраўніка краіны да канца гэтага году ў Беларусі павінен быць наладжаны масавы выпуск слуцкіх паясоў. Ці магчыма за такі кароткі тэрмін аднавіць страчаную ткацкую тэхналёгію? І ці будзе на фабрычных вырабах выява Пагоні — як на паясах XVII–XVIII стагодзьдзяў? Пра гэта ды іншае — у гутарцы з мастацтвазнаўцай Маяй Яніцкай.

Барыс Пятровіч: Не да сьвята, калі ў суседзяў — бяда

Пакуль справа ў дачыненьні «Архэ» ня спыненая, наша сьвяткаваньне выглядала б блюзьнерствам, а гэта не па-дзеяслоўску...

Язэп Янушкевіч: «Гісторыя крыўскай кнігі» — подзьвіг Ластоўскага

2012 год можна з поўным правам назваць Годам Вацлава Ластоўскага — у верасьні ў Глыбокім быў адкрыты яму помнік, а нядаўна выдавецтва «Мастацкая літаратура» ажыцьцявіла факсымільнае выданьне «Гісторыі беларускай (крыўскай) кнігі» — самай значнай працы расстралянага ў 1938-м акадэміка. Пра вернутага Ластоўскага і пастаўленага пад сумнеў Паўлюка Багрыма, чые 200-я ўгодкі будуць адзначацца неўзабаве, мы сёньня гутарым з гісторыкам літаратуры Язэпам Янушкевічам.

Іван Драч: «Пасьля Чачні Крэмль павярнуўся да Ўкраіны і Беларусі»

Вобразнае вызначэньне сучаснай украінскай сытуацыі даў паэт Іван Драч: «Мячом Дняпра расьсечана Ўкраіна».

«Гродназнаўства» стала самай запатрабаванай кнігай у Горадні

Падручнік «Гродназнаўства» стаў самай запатрабаванай кнігай у Горадні. А ўсё праз дзеяньні ўладаў, якія прызналі кнігу крамольнай і распачалі перасьлед яе аўтараў. Адзін зь іх — дацэнт Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы Андрэй Чарнякевіч — нават быў тэрмінова звольнены з працы. Хоць навідавоку былі парушэньні працоўнага заканадаўства.

Генадзь Драздоў: «Міліцыянты гатовыя страляць — гледзячы па абставінах»

Тры мільёны штрафу атрымаў у Смаргонскім судзе мастак Генадзь Драздоў. Так скончылася для яго ўшанаваньне памяці арганізатара мясцовага антыкамуністычнага падпольля Расьціслава Лапіцкага, прыгаворанага да найвышэйшай меры пакараньня ў 1950 годзе.

«Дуліна ад Барадуліна» — для маральна ўстойлівых

Гэтай кнігі я ня бачыў на паліцах бібліятэк. Я не сустракаў яе на букіністычным кірмашы ў Ждановічах, дзе можна знайсьці ўсё — ад пагрызеных мышамі савецкіх клясыкаў да юнацкіх вершаў Карла Маркса. На паліцах кнігарні «Ў», адведзеных пад модны апошнім часам бук-кросінг, яе таксама дарэмна шукаць. Кніга чытаецца, не збываецца і не прадаецца.

Барадулін-Дамавік і Бураўкін-Бай

Саюз беларускіх пісьменьнікаў сумесна з грамадзкай кампаніяй «Будзьма беларусамі!» рыхтуе да выданьня незвычайны паэтычна-міталягічны каляндар, дзе ў фотавобразах розных міталягічных істотаў выступяць знакамітыя беларускія паэты.

Дмытро Паўлычка: «Я вазьму ў рукі зброю»

Каб выступіць на Майдане Незалежнасьці, Дмытру Паўлычку ня трэба выходзіць з уласнай кватэры, дастаткова выйсьці на гаўбец. Што ён і рабіў падчас «аранжавай» рэвалюцыі.

Леанід Лыч: «Сталінобусы — гэта зьдзек са Сталіна»

Над кнігай «Нацыянальна-культурнае жыцьцё Беларусі на тэрыторыі функцыяваньня нямецкага акупацыйнага рэжыму» Леанід Лыч працаваў некалькі гадоў. Летась яна выйшла ў львоўскім выдавецтве «Воля».

Аляксей Каўка: Галоўнае — наша здольнасьць да супраціву

Два першыя выпускі літаратурна-навуковага гадавіка маскоўскіх беларусаў «Скарыніч» пабачылі сьвет у дзяржаўным выдавецтве «Мастацкая літаратура». А наступныя сем дзе толькі ні выдаваліся — у Смаленску, у Маскве...

Алесь Краўцэвіч: «Гедымін у Беларусі заслугоўвае культу»

Яшчэ сем гадоў таму дзяржаўнае выдавецтва «Мастацкая літаратура» кнігай пра Міндаўга запачаткавала сэрыю «Жыцьцяпісы вялікіх князёў літоўскіх». Тады ж аўтар сэрыі доктар гістарычных навук Алесь Краўцэвіч падрыхтаваў наступны нарыс. Але з тае пары адносіны да ВКЛ ва ўладных структурах РБ зьмяніліся, і кнігу пра Гедыміна гісторык вымушаны быў выдаваць у Польшчы. Чым прыцягальная постаць Гедыміна для нас і чаму дзяржаўныя ідэолягі адмаўляюцца ад спадчыны ВКЛ? Пра гэта Алесь Краўцэвіч раскажа ў «Вольнай студыі».

Леанід Галубовіч: «Каб сіла красу не пакасіла»

12 гадоў таму ў перадачы «Вольная студыя» на Радыё Свабода паэт Леанід Галубовіч абвесьціў, што пакідае паэтычную творчасьць. Выдадзеная тады ж кніга пад назвай «Апошнія вершы» пацьвярджала ягоны намер.

Што здарылася з «Беларускай энцыкляпэдыяй»?

Беларуская энцыкляпэдычная школа ў свой час славілася на ўвесь Савецкі Саюз. Пераймаць досьвед беларусаў ехалі з блізкага і далёкага замежжа. Чаму ж сёньняшняя прадукцыя выдавецтва «Беларуская энцыкляпэдыя» выклікае так шмат нараканьняў? І чаму ў найноўшым энцыкляпэдычным даведніку не знайшлося месца для народнай артысткі Беларусі Зінаіды Бандарэнкі?

Іван Лепешаў: «Горай было толькі пры царызме»

Падчас падрыхтоўкі да друку «Слоўніка фразэалягізмаў» Івана Лепешава ў выдавецтве «Беларуская энцыкляпэдыя» пільнымі рэдактарамі з яго было выкінута больш за 500 устойлівых выразаў. У «крамольныя» яны трапілі найперш таму, што ў слоўнікавых артыкулах падаваліся са спасылкай на творы «нядобранадзейных» з гледзішча ўлады пісьменьнікаў.

Эрнст Сабіла: «Ад сьмерці мяне ратавала рука Божая»

На пачатку 1950-х за антысавеччыну ён быў асуджаны Менскім абласным судом да найвышэйшай меры пакараньня.

Выдадзены «Гарадзенскі архіў» Васіля Быкава

Сорак гадоў гэты архіў чакаў свайго часу, свайго дасьледчыка і свайго выдаўца. І вось у кніжнай сэрыі «Гарадзенская бібліятэка» пабачыў сьвет ёмісты том Васіля Быкава, куды ўвайшлі раней не публікаваныя аповесьць, сцэнар, запісы з нататнікаў, малюнкі... Чым працягвае зьдзіўляць Быкаў сваіх прыхільнікаў — гутарка з дасьледчыкам літаратуры Сяргеем Шапранам.

Натальля Сьліж: «У Беларусі надыходзіць час жанчынаў»

«Жанчыны ў гісторыі Беларусі» — пад такой назвай нядаўна пабачыў сьвет тэматычны нумар часопісу «АRCHE».

Славамір Адамовіч: «Канкурэнтаў сабе я ня бачу»

Народжаны на сьвет 8 сакавіка, ён вызначаецца акурат мужчынскім характарам. У незалежнай Беларусі ён быў першым пісьменьнікам, асуджаным за літаратурны твор. У Нарвэгіі, дзе пражыў амаль дзевяць гадоў, ён стаў адным зь першых беларускіх перакладчыкаў Нобэлеўскага ляўрэата Кнута Гамсуна. А сам сябе ён лічыць паэтам № 1 у Беларусі. Славамір Адамовіч напярэдадні свайго 50-годзьдзя — госьць «Вольнай студыі».

Асуджаны як «шпіён Ватыкану і Японіі»

11 лютага 1952 году ў адным з лягероў пад Тайшэтам закончыўся зямны шлях грэка-каталіцкага архімандрыта Андрэя Цікоты. Савецкія ўлады прапаноўвалі яму прыняць сан праваслаўнага япіскапа і ўзначаліць праваслаўную царкву ў Беларусі. Катэгарычная адмова прысьпешыла сьмерць былога генэрала Ордэну марыянаў... Да 60-х угодкаў ягонай пакутніцкай сьмерці — гутарка з дасьледчыкам беларускага хрысьціянскага руху Юрасём Гарбінскім.

Аляксандар Фядута: «Холад турмы і холад краіны — жудасныя рэчы»

Гэтай кнігі ў вокладцы з абгортачнай паперы вы ня знойдзеце ні ў кнігарнях, ні на Міжнародным кніжным кірмашы, які гэтымі днямі праходзіць у Менску. Пісалася яна ў СІЗА КДБ, гэтай званай турме-амэрыканцы ўзімку 2011 году.

Ігар Шклярэўскі: «Мова — гэта самастойнасьць дзяржавы»

На Прыпяці расьце і шуміць кронамі яго лес. Найлепшых беларускіх паэтаў — Рыгора Барадуліна і Ўладзімера Някляева — расейскія чытачы ведаюць па яго перакладах. Ён адшукаў беларускія сэнсы ў агульнаславянскім помніку — «Слове пра паход Ігара»… Ігар Шклярэўскі — расейскі паэт родам з Магілёўшчыны — сёньня госьцем «Вольнай студыі».

Уладзімер Халіп: «Літаратурай кіруе Бог, а не начальнік»

Нядаўні зьезд незалежнага Саюзу беларускіх пісьменьнікаў паказаў, што ў шэрагах ягоных няма ранейшага адзінства. Хтосьці з чальцоў даслаў на пісьменьніцкі форум зварот-ультыматум, хтосьці дэманстратыўна не зьявіўся ў Палац мастацтва, хтосьці намерыўся выйсьці з СБП сам, кагосьці выключылі калегі. Якой у сёньняшніх умовах павінна быць пісьменьніцкая арганізацыя, і ці пагражае беларускай літаратуры зьнікненьне? Гэтыя ды іншыя пытаньні я адрасую драматургу і сцэнарысту Ўладзімеру Халіпу.

Рыгор Сітніца: «Нацыянальнае хунвэйбінства трэба спыняць»

Ці ня самы яскравы нацыянальны тып беларуса вывеў у сваёй «Ладзьдзі роспачы» Ўладзімер Караткевіч. Гервасій Выліваха — хоць ён хобаль, залётнік ды піяка, але ж і адважны, гожы і пяшчотны беларус, неверагодны жыцьцялюб, і аўтар ім відавочна любуецца. Наўрад ці чытаў «Ладзьдю роспачы» расейскі тэлежурналіст Сяргей Дарэнка, які ў інтэрвію тэлеканалу «РТР-Беларусь» назваў нашу краіну «глухменьню Эўропы», а беларусаў — хобітамі. І адбылося гэта акурат у дзень народзінаў Караткевіча — 26 лістапада. Пр

Лявон Баршчэўскі: «Мілаш наказваў нам шукаць свабоду»

Цягам 2011 году — Году Чэслава Мілаша — у розных краінах сьвету ладзіліся імпрэзы памяці паэта, ажыцьцяўляліся разнастайныя выдавецкія праекты. Беларускія інтэлектуалы не стаялі ўбаку — пабачыў сьвет шыкоўны чатырохтомавік паэта, ладзіліся навуковыя канфэрэнцыі і літаратурныя сустрэчы па ўсёй краіне. У чым актуальнасьць Мілаша для сёньняшняй Беларусі? Госьцем «Вольнай студыі» — перакладчык Лявон Баршчэўскі.

Анатоль Вярцінскі: “Ня першую зіму воўк зімуе – перазімуем і мы”

Вітаўт Мартыненка: “Ляпісы” мне як беларусу нічога не даюць”

Тры інтэгратары над пустэчай?

Уладзімер Някляеў: «Дзень і гадзіну рэвалюцыі вылічыць немагчыма»

У беларускага абываталя можа скласьціся ўражаньне, што Ўладзімер Някляеў хоча вярнуцца ў турму. За мяжу яму выяжджаць нельга, а ён выяжджае, у масавых акцыях удзельнічаць забаронена, а ён удзельнічае. За што і атрымлівае афіцыйныя папярэджаньні ад улады. Тактыку свах паводзінаў палітык і паэт патлумачыў у «Вольнай студыі».

Лявон Вольскі: “Мне так і карціць запісацца ліцьвінам”

Цягам апошняга месяца Лявон Вольскі сустракаецца з публікай не як музыка, а як літаратар. У сэрыі "Кнігарня пісьменьніка" пры ўдзеле Згуртаваньня беларусаў сьвету "Бацькаўшчына" выйшла ў сьвет ягоная кніга "Міларусь". Знакамітага творцу ў новым – пісьменьніцкім – амплюа мы і запрасілі ў "Вольную студыю".

Алег Трусаў: «Камуністы хацелі на Пагоню начапіць чырвоную зорку»

Генадзь Бураўкін: «У дыктатараў прафэсіі няма»

28 жніўня спаўняецца 75 гадоў паэту і грамадзкаму дзеячу Генадзю Бураўкіну, чыё слова, па вобразным вызначэньні Рыгора Барадуліна, ня ведае дэвальвацый, заўсёды мае цьвёрдую цану.

Сьвятло Купальля ці прошукі цемры: вайна помнікаў у Маладэчне

Алесь Краўцэвіч: “Праваслаўная царква прыкрываецца рэканструкцыяй Каложы”

Вітаўт Мартыненка: «У аўтазаку я зразумеў: амапаўцы — не беларусы»

Музычны крытык Вітаўт Мартыненка мае II групу інваліднасьці і апошнім часам ня ўдзельнічае ў акцыях пратэсту. І сапраўды, што рабіць на акцыі з цукровым дыябэтам, калі чалавек мусіць прымаць лекі па некалькі разоў на дзень? І ўсё ж у лік пратэстоўцаў Вітаўт трапіў, а пасьля — у аўтазак і РАУС.

Галерэю «Вольныя мысьлі» прыкрылі пад маўчаньне мастакоў

Менск, Магілёўская, 12 — гэты адрас ведала ўся сталічная інтэлігенцыя. Цягам 10 гадоў тут дзейнічала мастацкая галерэя «Вольныя мысьлі», дзе адбываліся выставы, прэзэнтацыі новых карцінаў, сустрэчы з беларускімі творцамі. І вось у юбілейны для галерэі год яна раптоўна спыніла сваё існаваньне. Прычыны ў перадачы «Вольная студыя» тлумачыць адна з заснавальнікаў і куратараў «Добрых мысьляў» мастацтвазнаўца Тацяна Гара

Васіль Быкаў: «Я даў сабе слова завязаць з кіно»

23 мастацкія фільмы зьнятыя паводле твораў Васіля Быкава, які, бясспрэчна, зьяўляецца самым экранізаваным беларускім пісьменьнікам. Як ставіўся Быкаў да свайго супрацоўніцтва з кінарэжысэрамі, якімі фільмамі быў задаволены, а якія лічыў дарэмна патрачаным часам? Чаго ў фільме «Альпійская баляда» бракавала італьянскаму рэжысэру дэ Санцісу? Пра ўсё гэты мы гутарым з даследчыкам творчасьці Васіля Быкава Сяргеем Шапранам.

Сьвятлана Явар у перадачы "Вольная студыя". 31.05.2011

Уладзімер Конан: "Урэшце перамагаюць прарокі"

Беларусь разьвіталася з Уладзімерам Конанам – мысьляром, доктарам філязофіі, дасьведчаным дасьледчыкам клясычнай беларускай літаратуры і фальклёру. Ён памёр на 78 годзе жыцьця, не пасьпеўшы падрыхтаваць да друку галоўную сваю працу – трохтомавую "Гісторыю эстэтычнай думкі Беларусі". Пра Конана – навукоўца і чалавека – мы сёньня гаворым з доктарам гуманістыкі Юрасём Гарбінскім.

Т.Процька: "Мітрапаліт Мелхісэдэк прамаўляў у царкве па-беларуску"

Нядаўна ў Менску на будынку Інстытуту тэалёгіі БДУ была адкрытая і асьвечаная мэмарыяльная шыльда ў памяць мітрапаліта Мелхіседэка, які ачольваў праваслаўную царкву ў Беларусі ў 20-я гады мінулага стагодзьдзя. Многія дасьледчыкі лічаць Мелхісэдэка актыўным прыхільнікам Беларускай аўтакефальнай царквы, пацярпелым за свае перакананьні ў часы сталінскага тэрору. Ва ўрачыстасьці ўдзельнічала і гісторык Тацьцяна Процька.

Кругавая абарона на Ўправе БНФ

Фядута: «Псыхалягічна я быў падрыхтаваны да турмы, фізычна — значна горш»

Прайшло чатыры месяцы пасьля падзеяў на Плошчы Незалежнасьці 19 сьнежня. 10 удзельнікаў акцыі пратэсту асуджаныя на працяглыя тэрміны, астатнія — чакаюць суду. Хто ў сьледчым ізалятары КДБ, хто пад хатнім арыштам, хто пад падпіскай пра нявыезд. Сярод апошніх — палітоляг Аляксандар Фядута.

Прышэсьце барбараў у Маладэчне

Рыгор Сітніца: “Я не зьбіраюся хадзіць з навешаным на мяне мэдалём “цэнзара”