Летась у сваёй рэзалюцыі 46/20 Рада правоў чалавека прасіла Высокага камісара ААН у правах чалавека адсочваць і паведамляць зьвесткі пра сытуацыю з правамі чалавека ў Беларусі перад прэзыдэнцкімі выбарамі 2020 году і пасьля іх, а таксама правесьці ўсебаковае расьсьледаваньне ўсіх меркаваных парушэньняў правоў чалавека, учыненых у Беларусі з 1 траўня 2020 году.
Высокі камісар рэкамэндавала ўраду Беларусі, апроч іншага:
- неадкладна вызваліць усіх зьняволеных, асуджаных паводле палітычных матываў, і спыніць усе іншыя парушэньні правоў чалавека, якія надалей адбываюцца;
- Неадкладна ініцыяваць эфэктыўныя, празрыстыя і незалежныя расьсьледаваньні ўсіх дапушчаных у мінулым парушэньняў правоў чалавека, якія могуць быць кваліфікаваныя як злачынствы паводле нацыянальнага ці міжнароднага права, уключаючы масавыя адвольныя арышты і затрыманьні, катаваньні ды іншыя віды жорсткага абыходжаньня, а таксама гендэрны аспэкт любых такіх злачынстваў і забясьпечыць, каб расьсьледаваньні маглі ахопліваць увесь ланцужок інстанцыяў, якія могуць несьці індывідуальную крымінальную адказнасьць;
- Надаць поўнае пакрыцьцё, уключаючы кампэнсацыю, рэстытуцыю, рэабілітацыю, належныя формы сатысфакцыі і гарантыі непаўтарэньня ўсім ахвярам парушэньняў правоў чалавека ў адпаведнасьці зь міжнародным і ўнутрыдзяржаўным заканадаўствам;
- Правесьці структурныя рэформы, якія могуць забясьпечыць поўную рэалізацыю права на ўдзел у дзяржаўных справах і іншых адпаведных грамадзянскіх і палітычных правоў, уключаючы свабоду выказваньня думак, мірных сходаў і асацыяцыяў, для ўсіх беларусаў.
Ліквідацыя недзяржаўных арганізацый у Беларусі
У красавіку 2021 міністар замежных спраў Беларусі Ўладзімер Макей заявіў, што ў адказ на заходнія санкцыі ў Беларусі можа быць зьнішчана грамадзянская супольнасьць.
«Любое далейшае ўзмацненьне жорсткасьці санкцый прывядзе да таго, што грамадзянская супольнасьць, пра якую яны клапоцяцца, перастане існаваць. І гэта будзе, я лічу, абсалютна абгрунтавана ў дадзенай сытуацыі», — сказаў Макей.
22 ліпеня Аляксандар Лукашэнка заявіў пра зачыстку недзяржаўных арганізацый.
«Так і ўрад, і МЗС пабеглі за „дэмакратыяй“ і пастваралі ў нас (хай Макей ізноў ня прыме на свой рахунак, гэта і да яго яшчэ было, яму гэта ў спадчыну дасталася, трэба цяпер разграбаць), і мы атрымалі пад 2 тысячы на невялікую краіну НДА, НКА, бандытаў і замежных агентаў. Ну і што, дэмакратыю атрымалі?»
«Ідзе зачыстка. Вы думаеце, гэта проста? Там ужо тысячы людзей працуюць, нашых людзей, і ў асноўным з павернутымі, прамытымі за чужыя грошы мазгамі», — сказаў Лукашэнка.
30 ліпеня Лукашэнка заявіў, што «пад выглядам дабрачыннасьці некамэрцыйныя арганізацыі адпрацоўваюць чужую палітычную замову». Ён сказаў, што розных недзяржаўных фондаў, прыватных установаў, праваабарончых арганізацый у Беларусі было паўтары тысячы.
«У выніку праведзеных мерапрыемстваў выдзелена 185 дэструкцыйных структураў, якія нясуць патэнцыйную пагрозу нацыянальнай бясьпецы, у тым ліку прадстаўніцтва замежнай некамэрцыйнай арганізацыі, 71 рэспубліканскае і мясцовае грамадзкае аб’яднаньне, 113 установаў», — сказаў Лукашэнка на нарадзе з чыноўнікамі.
Зь сярэдзіны ліпеня адбываецца масавая ліквідацыя недзяржаўных арганізацыяў па ўсёй краіне. Пад пагрозай існаваньне дзясяткаў асьветніцкіх, праваабарончых, дабрачынных, спажывецкіх, дасьледчых і іншых арганізацыяў. Прадстаўнікоў установаў затрымліваюць, праводзяць у іх дома і ў офісах ператрусы, арыштоўваюць рахункі.
Па стане на канец 2021 году ўлады ліквідавалі як найменей 275 НДА, яшчэ шэраг — у працэсе ліквідацыі ці пад яе пагрозай.
Праз год пасьля пачатку масавага ціску, у ліпені 2022 году, стала вядома, што ўлады ліквідавалі або давялі да самаліквідацыі 857 недзяржаўных арганізацый. А маніторынг Lawtrend на канец 2022 году паказаў, што за два гады грамадзкі сэктар Беларусі пазбавіўся ня менш як 1102 некамэрцыйных арганізацый.
Адной з галоўных падзей стала ліквідацыя незалежных прафсаюзаў у краіне. Лідэрам арганізацый прысудзілі вялікія турэмныя тэрміны.
Сярод зьліквідаваных арганізацый
- • Human Constanta
- • Беларуская асацыяцыя журналістаў
- • Беларускі Хэльсынскі камітэт
- • Гродна Лайф Медыя
- • Згуртаваньне беларусаў сьвету «Бацькаўшчына»
- • Зьвяно
- • Имена
- • Мова нанова
- • Офіс па правах людзей з інваліднасьцю
- • ПЭН-цэнтар
- • Прававая ініцыятыва
- • Саюз беларускіх пісьменьнікаў
- • Тэрыторыя правоў
- • Цэнтар прававой трансфармацыі
- • Экадом
- Таварыства беларускай мовы
- Дзіцячыя госьпісы ў Горадні і Віцебску
- Беларускі прафсаюз работнікаў радыёэлектроннай прамысловасьці (РЭП)
- Свабодны прафсаюз Беларускі (СПБ)
- Беларускі незалежны прафсаюз (БНП)
- Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў (БКДП)
2024 год. У апублікаваным 7 траўня аглядзе праваабарончай арганізацыі Lawtrend гаворыцца, што за пэрыяд пасьля прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году і да канца красавіка 2024-га ўлады Беларусі зьліквідавалі ня менш за 1622 некамэрцыйныя арганізацыі. У працэсе прымусовай ліквідацыі знаходзілася ня менш за 1003 НКА, рашэньне аб самастойнай ліквідацыі прынялі сама меней 619.
