Старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі Лідзія Ярмошына расказала ў інтэрвію дзяржаўнаму тэлеканалу «Беларусь-24», што зьменаў у выбарчае заканадаўства перад бліжэйшымі выбарамі не плянуецца.
Галасаваць праз інтэрнэт — хіба за мяжой
Але ў пэрспэктыве, кажа Ярмошына, папраўкі будуць уносіцца. У прыватнасьці, яна хоча прапанаваць не ствараць замежных выбарчых участкаў пры амбасадах, а дапусьціць беларусаў за мяжой да галасаваньня праз інтэрнэт.
У Беларусі галасаваньня праз інтэрнэт або пошту пакуль не плянуецца. Ярмошына мяркуе, што цяпер «увесь сьвет адмаўляецца» ад такога — у тым ліку праз скандал з расейскім умяшаньнем у замежныя выбары праз хакерскія атакі (Ярмошына лічыць, што скандал «абсалютна надуманы»). Затое выбарнікам прапануюць, магчыма, мабільную праграму з інфармацыяй пра выбары.
Выбарчае заканадаўства Беларусі — «самае міласэрнае»
Што да зьменаў у выбарчае заканадаўства і рэкамэндацыі ЦВК, дадала Ярмошына, то Беларусь прыслухоўваецца да рэкамэндацыяў міжнародных структураў, і ня толькі АБСЭ.
«Вы ведаеце, мае паездкі на выбары ў тыя ці іншыя дзяржавы наштурхоўваюць мяне на думку, што нашае выбарчае заканадаўства, практыка стасаваньня права найбольш міласэрныя адносна выбарнікаў, — сьцьвярджае Ярмошына. — Бо вельмі многія дзяржавы змагаюцца за тое, каб было добра тым, хто ўдзельнічае ў выбарах на правах кандыдатаў».
Партыйныя сьпісы і жаночыя квоты
Бліжэй за ўсё да ідэалу выбарчай сыстэмы падышлі ў краінах старой дэмакратыі, адзначыла Ярмошына. Як прыклад яна назвала дзяржавы Скандынавіі, але пазытыўна ацаніла і краіны Балтыі, у прыватнасьці згадала галасаваньне за адкрытыя партыйныя сьпісы.
Таксама Ярмошынай спадабалася малдоўская ідэя: кандыдатцы-жанчыне трэба сабраць удвая менш подпісаў, чым кандыдату-мужчыну. Але ёй не да канца спадабалася, як у Малдове рэалізавалі квоту колькасьці жанчын, ня меншай як 40%, — там іх паставілі ў канцы партыйных сьпісаў, а ў Швэцыі мужчыны і жанчыны маюць чаргавацца ў партыйных сьпісах.
Раней Ярмошына адхіліла прапановы праўладных Лібэральна-дэмакратычнай партыі і арганізацыі «Белая Русь» наконт зьмяшанай сыстэмы з партыйнымі сьпісамі і мажарытарнымі акругамі.
Слабыя партыі і цяжкая праца прэзыдэнта
«Дэпутатам быць вельмі добра: прывілеяў шмат і ні за што не адказваеш. А прэзыдэнтам быць вельмі цяжка. Ёсьць прывілеі, але адказнасьць якая, рызыка якая!» — заявіла Ярмошына, камэнтуючы колькасьць кандыдатаў у прэзыдэнты на выбарах ва Ўкраіне.
Палітычныя партыі Беларусі дэградуюць, адзначыла яна: зь 15 зарэгістраваных актыўнымі яна лічыць толькі 8. У першыя гады незалежнасьці Беларусі партыі былі больш актыўнымі. Актыўнымі палітыкамі Ярмошына лічыць толькі некалькі дзясяткаў чалавек, якія ўдзельнічаюць у ток-шоў на дзяржаўнай тэлевізіі. Тое, што новых палітычных партыяў у Беларусі не рэгістравалі амаль 20 гадоў, яна ня згадвала.
Пра рэфэрэндум
Рэфэрэндум аб выхадзе Вялікай Брытаніі з Эўразьвязу Ярмошына палічыла няўдалым рашэньнем і «гісторыяй безадказнасьці палітыкаў, якія выцягнулі гэта на народнае абмеркаваньне»: такое пытаньне трэба было вырашаць без рэфэрэндумаў.
Ярмошына мяркуе, што «ня трэба злоўжываць гэтай дубінай» — рэфэрэндумамі. У Беларусі, лічыць яна, трэба адыходзіць ад правіла, што ўсе разьдзелы Канстытуцыі могуць мяняцца толькі праз рэфэрэндум.
«Разумееце, цяпер і трэба нешта мадэрнізаваць у Канстытуцыі, як кажа кіраўнік дзяржавы, — разважае яна. — Але ж паспрабуй правядзі рэфэрэндум, паспрабуй закрані Канстытуцыю! Наступствы могуць быць самымі нечаканымі і вельмі складанымі. Таму, я думаю, ужываць гэты інструмэнт трэба, але ў якасьці кансультацыйнага рэфэрэндуму».
Рашэньні аб зьменах у Канстытуцыі, дадала яна, мусіць прымаць «нейкі паўнамоцны орган», але не сказала, ці гэта мае быць Нацыянальны сход, ці нейкі іншы орган.
Цяперашняя Канстытуцыя дазваляе рабіць зьмены ў некаторых разьдзелах і без рэфэрэндуму (іх павінны ўхваліць дзьве траціны кожнай з палатаў Нацыянальнага сходу). Але выключна праз рэфэрэндум можна мяняць разьдзелы I (Асновы канстытуцыйнага ладу), II (Асоба, грамадзтва, дзяржава), IV (Прэзыдэнт, парлямэнт, урад, суд) і VIII (Дзеяньне Канстытуцыі і парадак яе зьмяненьня). І гэта замацавана ў VIII разьдзеле, які нельга мяняць без рэфэрэндуму — то значыць, каб рэалізаваць ідэю Ярмошынай, спатрэбіцца «рэфэрэндум аб рэфэрэндумах».
