Ва ўрочышчы Благаўшчына пад Менскам 29 чэрвеня адбыліся ўрачыстае адкрыцьцё другой чаргі мэмарыяльнага комплексу «Трасьцянец» і мітынг-рэквіем на месцы, дзе ў час Другой усясьветнай вайны нацысты зьнішчылі больш за 200 тысяч чалавек, пераважна габрэяў.
У цырымоніі ўзялі ўдзел Аляксандар Лукашэнка, а таксама дэлегацыі пяці краінаў: Аўстрыі, Ізраілю, Нямеччыны, Польшчы і Чэхіі. Аўстрыйскую дэлегацыю ўзначаліў прэзыдэнт Аляксандар Ван дэр Бэлен (таксама прыехаў экс-прэзыдэнт Гайнц Фішэр), нямецкую — прэзыдэнт Франк-Вальтэр Штайнмаер, польскую — дзяржаўны сакратар канцылярыі прэзыдэнта Кшыштаф Шчэрскі, чэскую — намесьнік старшыні Палаты дэпутатаў Войцех Філіп. Ад Усясьветнага габрэйскага кангрэсу прыбыў намесьнік старшыні выканаўчага дырэктара ў пытаньнях дыпляматыі Марам Штэрн.
Лукашэнка: «Сьвет зноў сутыкаецца з „дэманамі нецярпімасьці“»
На цырымоніі адкрыцьця Лукашэнка заявіў, што захаваць «праўду той вайны» важна, бо «гісторыя жорсткім чынам паказала, што нельга ігнараваць зло, нават існае на стадыі ідэі; яго трансфармацыя ў рэальную пагрозу — пытаньне часу», піша БелТА.
«Сёньня мы бачым, што мінуўшчына нас не пакідае, — казаў Лукашэнка. — Многія не прызнаюць дзяржаўных межаў. Сусьветная супольнасьць зноў сутыкаецца з „дэманамі нецярпімасьці“, якія распальваюць нянавісьць і правакуюць гвалт».
Штайнмаер заклікаў «ісьці і глядзець»
Штайнмаер у сваім выступе згадаў беларускі фільм «Ідзі і глядзі» 1985 году. Ён сказаў, што сьледаваць гэтаму закліку цяжка, бо адчуваецца жах ад колькасьці ахвяраў і іхных пакутаў, але трэба ісьці і глядзець на сьляды злачынстваў, бо «гэта доўг, які ніколі ня можа быць выплачаны».
«Чым бліжэй падыходзіш да гэтага месца, тым цяжэй даецца гэты шлях, — казаў нямецкі прэзыдэнт на мітынгу ў Трасьцянцы. — Веданьне таго, што тут адбылося, кладзецца на плечы шматтонным гнётам. Хто прыходзіць сюды, той чытаў або чуў пра злачынствы, якія немцы ўчынілі адносна беларусаў, сваіх габрэйскіх суседзяў і сваіх жа землякоў, той ведае, які спусташальны сьлед пакінула на гэтай зямлі апошняя, жахлівая вайна. Больш за чвэрць насельніцтва Беларусі не перажыло германскую акупацыю».
Ван дэр Бэлен: «На фоне Асьвенціма на задні плян часта адыходзяць назвы іншых, ня менш жудасных месцаў»
Ван дэр Бэлен расказаў, што адразу па вайне ў Аўстрыі «воля да крытычнага аналізу нацыянал-сацыялізму» была «больш чым асьцярожна-вытрыманая», але некалькі апошніх дзесяцігодзьдзяў адбываецца пераацэнка аўстрыйскай нацысцкай мінуўшчыны, «забыцьцё і выцясьненьне з памяці ў апошнія гады саступіла месца ўзмацненьню волі да ўспрыманьня і асэнсаваньня».
«Людзі ведаюць Асьвенцім, і гэта важна, але на фоне Асьвенціма на задні плян часта адыходзяць назвы іншых, ня менш жудасных месцаў, — казаў у прамове Ван дэр Бэлен. — Існуе небясьпека, што забыцьцё назваў канцэнтрацыйных лягераў і лягераў сьмерці можа прывесьці да страты памяці пра незьлічоныя ахвяры і гіганцкія маштабы зьнішчэньня. Нацыянал-сацыялісты стварылі сетку тэрору, якая накрыла ўсю Эўропу. Веды пра гэта мы павінны ў нашых жа ўласных інтарэсах захаваць у калектыўнай памяці Эўропы як перасьцярогу».
Дуда: «Таталітарныя ідэалёгіі павінны стаць закрытым разьдзелам у гісторыі»
«Сёньня разам з усімі вамі я аддаю даніну павагі памяці забітых мужчын, жанчын і дзяцей, — напісаў у звароце, агучаным падчас мітынгу, польскі прэзыдэнт Анджэй Дуда. — З болем думаю пра пакуты, якія давялося зазнаць на гэтай зямлі польскім грамадзянам. Далучаюся да малітвы ўсіх, хто прыбыў сюды, каб схіліць галовы перад тысячамі нявінных ахвяраў нямецкіх злачынцаў і іх памагатых — людзей, якімі завалодала ідэалёгія нянавісьці і пагарды. У XXI стагодзьдзі ня можа быць прымальным прыніжэньне і перасьлед людзей з прычыны расавай, рэлігійнай прыналежнасьці або сацыяльнага статусу. Аддаючы даніну памяці ахвярам Малога Трасьцянца, Благаўшчыны, Шашкоўкі і іншых месцаў зьнішчэньня, давайце зробім усё магчымае, каб нацызм, шавінізм і таталітарныя ідэалёгіі сталі закрытым разьдзелам у гісторыі чалавецтва».
«Ніхто ня выжыў, ніводных уцёкаў». Благаўшчына была пеклам Галакосту
Чакалася, што жалобную цырымонію наведаюць таксама прэзыдэнты Ізраілю, Польшчы і Чэхіі, але іхныя візыты не былі афіцыйна анансаваныя, гэтыя кіраўнікі маюць на 29 чэрвеня іншыя пляны.
У Лукашэнкі заплянаваныя асобныя сустрэчы з прэзыдэнтамі Аўстрыі і Нямеччыны (у абедзьвюх краінах прэзыдэнцкая пасада збольшага цырыманіяльная). На сустрэчах заплянавана абмеркаваць ушанаваньне ахвяраў нацызму, а таксама двухбаковую супрацу і пэрспэктывы пабудовы шматбаковага ўзаемадзеяньня ў рэгіёне.
Рада БНР выступіла супраць візытаў прэзыдэнтаў Аўстрыі і Нямеччыны ў Беларусь
Штайнмаер у Беларусі заплянаваў таксама сустрэчу зь пісьменьніцай, ляўрэаткай Нобэлеўскай прэміі ў галіне літаратуры Сьвятланай Алексіевіч, піша БелаПАН. На мітынгу ў Трасьцянцы ён мае выступіць з прамовай, разам зь іншымі ўдзельнікамі цырымоніі сустрэнецца з былымі вязьнямі канцлягеру і сваякамі загінулых, пасьля абеду ў Палацы незалежнасьці адкрые канфэрэнцыю «Памяць у імя агульнай эўрапейскай будучыні» ў адукацыйным цэнтры імя Раў, урэшце сустрэнецца з Алексіевіч у рэзыдэнцыі амбасадара Нямеччыны.
У Трасьцянцы нацысты забілі прыблізна 206 500 чалавек з розных краінаў, пераважна габрэяў, у тым ліку мірных жыхароў і ваеннапалонных з СССР, грамадзян Аўстрыі, Нямеччыны і Чэхаславакіі. Перад адкрыцьцём новага мэмарыялу з Трасьцянца вывезьлі крыжы памяці ксяндза Гадлеўскага і ахвяраў сталінскіх рэпрэсій.
Тым часам абаронцы Курапатаў (месца забойства дзясяткаў, калі ня соцень тысяч чалавек у часы сталінскіх рэпрэсій) папрасілі дэлегатаў у Трасьцянцы паўплываць на сытуацыю з канфліктам вакол рэстарацыі «Поедем поедим», збудаванай пад самым мэмарыялам.
Напярэдадні адкрыцьця мэмарыялу ў Трасьцянцы польская дэлегацыя наведала Курапаты, ушанавала памяць ахвяраў сталінскіх рэпрэсій.
