У гэты выходны па нашым доме ходзіць зборшчык подпісаў за дэмакратычнага кандыдата Х. Для насельнікаў кватэраў-карыстальнікаў хатняй інтэрнэт-сеткі зборшчык і яго паход сталі падставай для нечаканай дыскусіі.
Напачатку на ўнутраным сайце ў чаце зьявілася: “піша Sasha”:
“Мая бабуля п’е валяр’янку. Калі дома нікога не было, яна адчыніла дзьверы, і нейкі мужык, не назваўшыся, папрасіў у яе пашпарт і каб дзесьці штосьці падпісала. Цяпер я яе адкачваю. Можа, хто, да каго ён прыйдзе, праверыць у яго дакумэнты”.
Празь некаторы час ў чат уваходзіць іншы наведнік:
“Мужыка праверыў. З каманды аднаго апазыцыйнага. Некалькі дзіўнаваты, аднак не рабаўнік і ня злодзей”.
Калі звоняць у мае дзьверы, бачу на парозе запалоханага дзядзьку. Замест прывітаньня ён лезе ў кішэню, пачынае нэрвова шукаць у ёй свой пашпарт і ніяк не знаходзіць. Такое адчуваньне, што яго пільна правяралі найменей ў 70-ці кватэрах. Спрабую неяк супакоіць чалавека Прапаную прайсьці ў пакой і сесьці
“Не, – баязьліва кажа дзядзька, – лепш пастаю. Ня трэба, каб мы сядзелі. Лепш мы застанемся на волі!”
Ягоная гаворка, паводзіны выдаюць у ім даволі няўпэўненага ў сабе чалавека. Некалькі разоў госьць дае зразумець, што “сядзеў”. Здагадваюся, што гэта “палітычныя” 15 сутак за ўдзел у нейкай акцыі. Да сваіх цяперашніх грамадзкіх абавязкаў у камандзе Х. мужык ставіцца даволі адказна. Ён не агітуе ні за, ні супраць. Толькі намякае. Безумоўна, гэтыя намёкі і напалохалі асобных пажылых ды адзінокіх жыхароў дома, якія значна меней за мяне валодаюць сытуацыяй.
“Ня бойцеся, пішу я ў чаце. Гэта не афэрыст, не крымінальнік. Ён сам несправядліва пацярпеў за свае палітычныя погляды”.
У адказ зьяўляецца:
“Сто пудоў – праваліць Х. выбары з такой камандай пацярпелых”.
“max” піша:
“А ты сам пойдзеш зьбіраць подпісы па кватэрах? Дзе ты набярэш на 100 тысяч подпісаў іншых людзей, якія б да таго ж дакладна аргумэнтавалі, як ашчасьлівіць чалавецтва?”
“ok17” піша:
“А мы хадзілі па хатах вылучаць “свайго” У. падчас парлямэнцкіх выбараў. Калі да гэтага з розумам падыйсьці, то зрабіць можна шмат”.
З дыскусіі высьвятляецца, што толькі “ok17” пойдзе галасаваць на прэзыдэнцкія выбары.
Большасьць чатнікаў мне вядомыя. Яны зь дзяцінства майго сына. Гэта моладзь, народжаная ў 1980-я. У сваім жыцьці яны ніколі не былі ані акцябратамі, ані піянэрамі, ані камсамольцамі, ані маладымі сябрамі КПСС. Адрозна нават ад сваіх папярэднікаў з 1970-х, яны ня проста ня маюць “савецкай гістарычнай памяці”, але ніякай інстытуцыянальнай памяці ўвогуле. На адрас гэтага пакаленьня адмыслоўцамі прыдуманыя самыя розныя азначэньні – пафігісты, канфармісты, геданісты... Хаця, як мне падаецца, гэтыя характарыстыкі справядлівыя і для прадстаўнікоў іншых узроставых катэгорыяў. З чым можна сапраўды, пагадзіцца, дык гэта з тым, што пакаленьню 1980-х або людзям, гэтак мовіць, кампутарнай пісьменнасьці, у бліжэйшыя пяць-сем гадоў належыць стаць найбольш актыўнай групай нашага грамадзтва.
Дзесьці трое зь вядомых мне карыстальнікаў нашай хатняй сеткі – denis, max i sasha паводле сваёй адукацыі зьяўляюцца праграмістамі. Дарэчы, гэта яны ў свой час, аднымі зь першых у горадзе, правялі ў нашым доме левую хатнюю інтэрнэт-сетку. Акрамя выхаду ва ўсясьветнае павуціньне зьявілася магчымасьць абмяркоўваць нейкія навіны і навінкі, спампоўваць той ці іншы фільм ды кампутарныя праграмы. Паколькі кватэра denis’а ў адным са мной пад’езьдзе, я нярэдка зьвяртаюся да яго па розныя кампутарныя парады. У колах менскіх праграмістаў denis лічыцца даволі прасунутым спэцыялістам. Палова ягоных сяброў пасьля сканчэньня ўнівэрсытэту “зьліняла” працаваць на захад. Сам denis таксама некалькі гадоў працаваў у Нямеччыне, аднак, паводле ягоных словаў, застацца там ня змог, бо гэта краіна выклікае ў яго вялікую дэпрэсію.
Падчас чарговага наладжваньня denis’ам майго компа я паказваю яму адну з фотак 20-гадовай даўніны. У пясочніцы нашага двара ён, ужо школьнік, штосьці тлумачыць малодшым дзетсадаўцам, сярод якіх і мой сын. Я ўзгадваю, што тады denis навучыў малых крычаць “Не –Галко” (быў такі альтэрнатыўны ці то Ельцыну ці то Шушкевічу кандыдат у дэпутаты ў Вярхоўны Савет СССР), а таксама правёў сярод малодшых сапраўдную палітгутарку на тэму, хто зь беларускіх і савецкіх палітыкаў добры, хто кепскі і за каго ўсім трэба галасаваць. Зразумела, тады дзеці трансьлявалі тое, што гаварылі дома іх бацькі. Бацькі ж верылі ў перамены, а ў грамадзтве панавала высокае палітычнае напружаньне.
Сёньня denis амаль нічога з таго ня памятае. Узгадвае толькі, што на выбары хадзіў толькі аднойчы ў сваім жыцьці. Гэта было, калі ў Беларусі ўпершыню абіралі прэзыдэнта. Denis тады ня мог галасаваць з прычыны ўзросту, аднак пайшоў на ўчастак за кампанію з бацькамі, якія падтрымлівалі Пазьняка. Паступова грамадзянская актыўнасьць у сям’і неяк зьнікла. Бацькі, гэтак мовіць, “сышлі з-пад улады”, паглынуліся ў прафэсію, у заробкі грошай на прыватнае жыцьцё і набыцьцё кватэры для маладой сям’і сына.
Дарэчы, denis разам з жонкай і дзіцём ужо даўно жыве ў іншым месцы. У двух жа пакоях дастаткова прасторнай бацькоўскай кватэры, месьціцца ягонае “прыватнае прадпрымальніцтва”. Я нярэдка сустракаю denis’а і яго сяброў-калегаў на лесьвічнай пляцоўцы, калі тыя паляць і абмяркоўваюць нешта на невядомай мне кампутарнай мове. Гэтыя ветлівыя, сымпатычныя маладыя людзі з безумоўным вонкавым адбіткам свабоды (цягам 20-ці і болей сэкундаў яны здольныя лёгка і без “напрагу” глядзець суразмоўцам ў вочы) нярэдка шакуюць іншых сваімі незразумелымі выказваньнямі ды паводзінамі. Яны цікавяцца заканадаўствам, аднак зусім не цікавяцца палітычнымі падзеямі, а тым больш акцыямі (у якасьці выключэньня хіба што флэшмобы ці пэрформансы). Яны не глядзяць тэлебачаньня, у іх свая музыка, сваё мастацтва, свае інтарэсы.
“Ты абмяркоўваеш разам зь сябрамі палітычную сытуацыю?” – неяк спыталася я ў denis’а.
“Ніколі”, – кажа ён.
“Як яны ставяцца да таго, што ты ня ходзіш на выбары галасаваць?”
“Мы пра гэта ніколі не гаворым. Хутчэй за ўсё, яны таксама ня ходзяць. Магчыма, некаторыя і ходзяць і галасуюць, аднак гэта машынальнае галасаваньне, ня важна за каго”.
“І як тады жыць?”
“Паралельна”.
“Але ж тады прыйдзецца прыняць недасканаласьць навакольнага сьвету, якая, напэўна ж, уплывае і на якасьць паралельнага жыцьця. Няўжо няма жаданьня ўсё ж палепшыць сьвет?”
“Пачынаць паляпшаць сьвет трэба зь сябе. Бо сыстэма, зь якой усе змагаюцца, яна не на вуліцах, не у дзяржаўных будынках, не на тэлебачаньні і ня ў тых, каго фанабэрліва называюць “шэрай масай”. Яна – унутры кожнага, і толькі там яе можна перамагчы”.
“Як?”
“Калі заб’еш у сабе ляноту, абыякавасьць, страх, дзяржаву, гонар, пагарду да іншых. Толькі так можна выжыць і жыць паралельна. Дзеля сябе, сваіх блізкіх”.
“Мы ніколі не галасуем”
Напачатку на ўнутраным сайце ў чаце зьявілася: “піша Sasha”:
“Мая бабуля п’е валяр’янку. Калі дома нікога не было, яна адчыніла дзьверы, і нейкі мужык, не назваўшыся, папрасіў у яе пашпарт і каб дзесьці штосьці падпісала. Цяпер я яе адкачваю. Можа, хто, да каго ён прыйдзе, праверыць у яго дакумэнты”.
Празь некаторы час ў чат уваходзіць іншы наведнік:
“Мужыка праверыў. З каманды аднаго апазыцыйнага. Некалькі дзіўнаваты, аднак не рабаўнік і ня злодзей”.
Калі звоняць у мае дзьверы, бачу на парозе запалоханага дзядзьку. Замест прывітаньня ён лезе ў кішэню, пачынае нэрвова шукаць у ёй свой пашпарт і ніяк не знаходзіць. Такое адчуваньне, што яго пільна правяралі найменей ў 70-ці кватэрах. Спрабую неяк супакоіць чалавека Прапаную прайсьці ў пакой і сесьці
“Не, – баязьліва кажа дзядзька, – лепш пастаю. Ня трэба, каб мы сядзелі. Лепш мы застанемся на волі!”
Ягоная гаворка, паводзіны выдаюць у ім даволі няўпэўненага ў сабе чалавека. Некалькі разоў госьць дае зразумець, што “сядзеў”. Здагадваюся, што гэта “палітычныя” 15 сутак за ўдзел у нейкай акцыі. Да сваіх цяперашніх грамадзкіх абавязкаў у камандзе Х. мужык ставіцца даволі адказна. Ён не агітуе ні за, ні супраць. Толькі намякае. Безумоўна, гэтыя намёкі і напалохалі асобных пажылых ды адзінокіх жыхароў дома, якія значна меней за мяне валодаюць сытуацыяй.
“Ня бойцеся, пішу я ў чаце. Гэта не афэрыст, не крымінальнік. Ён сам несправядліва пацярпеў за свае палітычныя погляды”.
У адказ зьяўляецца:
“Сто пудоў – праваліць Х. выбары з такой камандай пацярпелых”.
“max” піша:
“А ты сам пойдзеш зьбіраць подпісы па кватэрах? Дзе ты набярэш на 100 тысяч подпісаў іншых людзей, якія б да таго ж дакладна аргумэнтавалі, як ашчасьлівіць чалавецтва?”
“ok17” піша:
“А мы хадзілі па хатах вылучаць “свайго” У. падчас парлямэнцкіх выбараў. Калі да гэтага з розумам падыйсьці, то зрабіць можна шмат”.
З дыскусіі высьвятляецца, што толькі “ok17” пойдзе галасаваць на прэзыдэнцкія выбары.
Пафігізм як стыль жыцьця
Большасьць чатнікаў мне вядомыя. Яны зь дзяцінства майго сына. Гэта моладзь, народжаная ў 1980-я. У сваім жыцьці яны ніколі не былі ані акцябратамі, ані піянэрамі, ані камсамольцамі, ані маладымі сябрамі КПСС. Адрозна нават ад сваіх папярэднікаў з 1970-х, яны ня проста ня маюць “савецкай гістарычнай памяці”, але ніякай інстытуцыянальнай памяці ўвогуле. На адрас гэтага пакаленьня адмыслоўцамі прыдуманыя самыя розныя азначэньні – пафігісты, канфармісты, геданісты... Хаця, як мне падаецца, гэтыя характарыстыкі справядлівыя і для прадстаўнікоў іншых узроставых катэгорыяў. З чым можна сапраўды, пагадзіцца, дык гэта з тым, што пакаленьню 1980-х або людзям, гэтак мовіць, кампутарнай пісьменнасьці, у бліжэйшыя пяць-сем гадоў належыць стаць найбольш актыўнай групай нашага грамадзтва.
Дзесьці трое зь вядомых мне карыстальнікаў нашай хатняй сеткі – denis, max i sasha паводле сваёй адукацыі зьяўляюцца праграмістамі. Дарэчы, гэта яны ў свой час, аднымі зь першых у горадзе, правялі ў нашым доме левую хатнюю інтэрнэт-сетку. Акрамя выхаду ва ўсясьветнае павуціньне зьявілася магчымасьць абмяркоўваць нейкія навіны і навінкі, спампоўваць той ці іншы фільм ды кампутарныя праграмы. Паколькі кватэра denis’а ў адным са мной пад’езьдзе, я нярэдка зьвяртаюся да яго па розныя кампутарныя парады. У колах менскіх праграмістаў denis лічыцца даволі прасунутым спэцыялістам. Палова ягоных сяброў пасьля сканчэньня ўнівэрсытэту “зьліняла” працаваць на захад. Сам denis таксама некалькі гадоў працаваў у Нямеччыне, аднак, паводле ягоных словаў, застацца там ня змог, бо гэта краіна выклікае ў яго вялікую дэпрэсію.
Падчас чарговага наладжваньня denis’ам майго компа я паказваю яму адну з фотак 20-гадовай даўніны. У пясочніцы нашага двара ён, ужо школьнік, штосьці тлумачыць малодшым дзетсадаўцам, сярод якіх і мой сын. Я ўзгадваю, што тады denis навучыў малых крычаць “Не –Галко” (быў такі альтэрнатыўны ці то Ельцыну ці то Шушкевічу кандыдат у дэпутаты ў Вярхоўны Савет СССР), а таксама правёў сярод малодшых сапраўдную палітгутарку на тэму, хто зь беларускіх і савецкіх палітыкаў добры, хто кепскі і за каго ўсім трэба галасаваць. Зразумела, тады дзеці трансьлявалі тое, што гаварылі дома іх бацькі. Бацькі ж верылі ў перамены, а ў грамадзтве панавала высокае палітычнае напружаньне.
Пачынаць паляпшаць сьвет трэба зь сябе
Сёньня denis амаль нічога з таго ня памятае. Узгадвае толькі, што на выбары хадзіў толькі аднойчы ў сваім жыцьці. Гэта было, калі ў Беларусі ўпершыню абіралі прэзыдэнта. Denis тады ня мог галасаваць з прычыны ўзросту, аднак пайшоў на ўчастак за кампанію з бацькамі, якія падтрымлівалі Пазьняка. Паступова грамадзянская актыўнасьць у сям’і неяк зьнікла. Бацькі, гэтак мовіць, “сышлі з-пад улады”, паглынуліся ў прафэсію, у заробкі грошай на прыватнае жыцьцё і набыцьцё кватэры для маладой сям’і сына.
Дарэчы, denis разам з жонкай і дзіцём ужо даўно жыве ў іншым месцы. У двух жа пакоях дастаткова прасторнай бацькоўскай кватэры, месьціцца ягонае “прыватнае прадпрымальніцтва”. Я нярэдка сустракаю denis’а і яго сяброў-калегаў на лесьвічнай пляцоўцы, калі тыя паляць і абмяркоўваюць нешта на невядомай мне кампутарнай мове. Гэтыя ветлівыя, сымпатычныя маладыя людзі з безумоўным вонкавым адбіткам свабоды (цягам 20-ці і болей сэкундаў яны здольныя лёгка і без “напрагу” глядзець суразмоўцам ў вочы) нярэдка шакуюць іншых сваімі незразумелымі выказваньнямі ды паводзінамі. Яны цікавяцца заканадаўствам, аднак зусім не цікавяцца палітычнымі падзеямі, а тым больш акцыямі (у якасьці выключэньня хіба што флэшмобы ці пэрформансы). Яны не глядзяць тэлебачаньня, у іх свая музыка, сваё мастацтва, свае інтарэсы.
“Ты абмяркоўваеш разам зь сябрамі палітычную сытуацыю?” – неяк спыталася я ў denis’а.
“Ніколі”, – кажа ён.
“Як яны ставяцца да таго, што ты ня ходзіш на выбары галасаваць?”
“Мы пра гэта ніколі не гаворым. Хутчэй за ўсё, яны таксама ня ходзяць. Магчыма, некаторыя і ходзяць і галасуюць, аднак гэта машынальнае галасаваньне, ня важна за каго”.
“І як тады жыць?”
“Паралельна”.
“Але ж тады прыйдзецца прыняць недасканаласьць навакольнага сьвету, якая, напэўна ж, уплывае і на якасьць паралельнага жыцьця. Няўжо няма жаданьня ўсё ж палепшыць сьвет?”
“Пачынаць паляпшаць сьвет трэба зь сябе. Бо сыстэма, зь якой усе змагаюцца, яна не на вуліцах, не у дзяржаўных будынках, не на тэлебачаньні і ня ў тых, каго фанабэрліва называюць “шэрай масай”. Яна – унутры кожнага, і толькі там яе можна перамагчы”.
“Як?”
“Калі заб’еш у сабе ляноту, абыякавасьць, страх, дзяржаву, гонар, пагарду да іншых. Толькі так можна выжыць і жыць паралельна. Дзеля сябе, сваіх блізкіх”.
