د لاسرسۍ وړ لېنکونه

تازه خبر
سه شنبه ۶ لیندۍ ۱۴۰۳ کابل ۱۲:۲۲

ځانګړی راپور

ارشيف
ارشيف

د یوې مجازی نړۍ تصور وکړئ چې خلک پکې ژوند کوي، کار کوي، سودا ته ځي، ګرځي راګرځي او له نورو خلکو سره راکړه ورکړه او اړیکې لري - دا هر څه په فزیکي نړۍ کې له خپله کوره په یوه مجازي نړۍ کې امکان لري. دا مجازي نړۍ ميټاورس بلل کیږي.

میټاورس وروسته له هغه مشهور شو چې د ۲۰۲۱م کال په اکتوبر میاشت کې فېسبوک شرکت خپل رسمي نوم میټا ته بدل کړ.

د میټاورس مفکوره نوې نه ده. دا لفظ لومړی ځل په ۱۹۹۲م کال کې په سنو کریش ناول کې کارول شوی وو. ګڼو شرکتونو وروسته د دې مفکورې پر اساس انلاین مجازي نړۍ یا هم ټولنې رامنځته کړې. په دغو انلاین ټولنو کې د پام وړ (دوهم ژوند) انلاین ټولنه ده چې په ۲۰۰۳م کال کې معرفي شوه.

په میټاورس کې هر څوک د ځان لپاره یو کمپیوټري کرکټر انتخابوي، له نورو خلکو سره چې هغوی هم د کمپیوټري کرکټرونو په توګه راڅرګندیږي، خبرې کولای شي او انلاین په مجازي توګه یوه ټولنه رامنځته کولای شي.

په میټاورس کې د سودا لکه کالي یا هم نورو شیانو لپاره ډجیټال پیسې کاریږي. که څوک غواړي ګیم وکړي، د ګیم مجازي ټوپک هم رانیولای شي. کاروونکي کولای شي په مجازي توګه انلاین په میټاورس کې له یوه ځایه بل ته سفر وکړي.

د میټاورس کارولو لپاره یوه اله پکار ده چې د خولۍ غوندې په سر اغوستل کیږي او عینکې یې پر سترګو برابریږي او دوه لاسي کنترولره لري.

پوښتنه دا ده چې میټاورس له انترنیت سره څه توپیر لري؟

انترنیت د ملیاردونو کمپیوټرونو، سرورونو او نورو الکترونیکي الو یوه شبکه ده. د انترنیت کاروونکي انلاین له یو بل سره تماس نیولای شي، ویب پاڼې کتلای شي او انلاین پېر او پلور کولای شي.

میټاورس پر انترنیت جوړیږي. په میټاورس کې کاروونکي په یوه مجازي نړۍ ننوځي، هلته د کمپیوټري کرکټر په بڼه بیلابیل ځایونه او شیان تجربه کولای شي.

حکومتونه هم ښايي په ميټاورس کې خپل فعالیتونه پیل کړي. د بېلګې په توګه بارباډوس پلان لري چې په میټاورس کې خپل سفارت پرانیزي.

میټاورس پراپرټیز د نړۍ لومړی داسي شرکت دی چې په مجازي نړۍ کې د مځکو او جایداد د پېر او پلور خدمات وړاندي کوي.

دغه شرکت په بېلابېلو میټاورس مجازي نړیو کې د ودانیو په کرایه کولو کې هم مرسته کوي. په دغو ودانیو کې تجارتي سیمې، د نندارتون لپاره ځایونه، کورونه او د ساعت تیري ځایونه شامل دي.

متخصصین وايي، که څه هم د میټاورس انلان نړۍ مفکوره څو کاله کېږي چې د فعالېدو په حال کې ده، د یوه داسي میټاورس چې پکې خلک په بشپړه توګه د اصلي ژوند غوندي فعالیت ولري، کلونو لېرې ښکاري. د مایکروسافټ بنسټ ايښودونکي بیل ګېټس په خپله کلنۍ مقاله کې لیکلي چې اګثریت خلک وي ار عینکې نه لري چې د میټاورس کارولو لپاره لازمي دي. خو د سوداګرۍ لپاره ګېټس په دې باور دی چې ډېری انلاین غونډې ښايي له دوه بعدي څخه درې بعدي ته واوړي او ګډون کوونکي به د کمپیوټري کرکټرونو په توګه پکې څرګندیږي.

ارشیف، کابل کې یو شمېر وسله‌وال طالبان
ارشیف، کابل کې یو شمېر وسله‌وال طالبان

پر افغانستان د طالبانو د نږدې اته میاشتنۍ واکمنۍ پر مهال د طالبانو حکومت د امر بالمعروف او نهی عن‌المنکر وزارت تر نورو ادارو ډېر خبر جوړوونکی و.

یاد وزارت تر ډېره د خلکو پر کړنو د محدودیتونو د لګولو له امله مشهور دی او تر اوسه‌یې ډېر محدودیت پر ښځو لګولی دی.

د رسنیو پر فعالیت په ځانګړې توګه په رسنیو کې د ښځو په فعالیت محدودیتونه، له شرعي محرم پرته پر لیرې سفر ته د ښځو پر تلو محدودیت، د ږیرې نه‌خرېیل او پر جماعت د پنځه وخته لمونځونو کول، په ښاري موټرونو کې د موسیقۍ نه‌غږول، د شرعي حجاب د دودېدو لپاره په ښار کې د اعلانونو لګول، په رسنیو کې د ځینو تفریحي خپرونو بندېدل، تفریحي پارکونو ته د ښځو او نارینه‌وو د ورتګ د ورځو جلا کول او ځیني نور هغه شرایط دي چې د طالبانو حکومت د امر بالمعروف وزارت په نږدې اتو میاشتو کې وضع کړي.

د یاد وزارت د فعالیت په باب بېلابېل باورونه موجود دي. ځیني د امر بالمعروف وزارت د طالبانو حکومت مهم وزارت بولي.

د طالبانو حکومت د امر بالمعروف او نهی عن‌المنکر وزارت
د طالبانو حکومت د امر بالمعروف او نهی عن‌المنکر وزارت

پخوانی طالب چارواکی سید اکبر اغا وایي، د قرانکریم د ایاتونو پر بنسټ، امر بالمعروف وزارت د طالبانو حکومت کې ځانګړی ځای لري او په هر اسلامي نظام کې یې موجودیت مهم دی.

د سید اکبر اغا په باور، اوسنیو شرایطو او د وخت اړتیا ته په کتو، هغه کسان چې د طالبانو حکومت د امر بالمعروف وزارت په چوکاټ کې کار کوي، باید فرضیاتو ته لومړیتوب ورکړي او د عادي مسایلو له امله د خلکو ترمنځ نفرت ونه‌زېږوي.

سید اکبر اغا زیاتوي: "پر مستحباتو باید ډېر ټینګار ونه‌شي او هغه موارد چې ډېر مهم دي او باید فرضیت او واجباتو ته پام وشي او هغه هم حکمت ته‌یې په کتو. په دې ډول به د بدنامیو دا سلسله ختمه شي."

د سید اکبر اغا په خبره، د طالبانو د لومړي ځل واکمنۍ پر مهال امر بالمعروف اغېزناکه کړنې نه‌درلودې، ځکه شرایط جنګي و او اوس چې وضعیت عادي شوی، نو یاد وزارت باید په ټولنه کې خپل چلند بدل کړي.

سید اکبر اغا
سید اکبر اغا

په ځینو مواردو کې د طالبانو حکومت د امر بالمعروف وزارت د مبلغانو عکسونه لاس په لاس کېږی او په دې عکسونو کې لیدل کېږي چې دوی د سپینو چپنو په اغوستو سره په ښار کې تګ راتګ کوي. ان په ځینو وېډیوګانو کې لیدل کېږي چې یاد مبلغین په پوځي رنجرو کې چې د پخواني نظام د امنیتي او دفاعي ځواکونو اړوند وې، په ښار کې ګرځي او د لوډسپیکرونو له لارې خلک په جماعت لمانځه ته وربولي.

داسې راپورونه هم خپاره شوي چې امر بالمعروف وزارت په کابل او ځینو نورو ولایتونو کې په جوماتونو کې د لمونځ کوونکو لپاره حاضري جوړه کړې.

که څه هم چې په ډېری مواردو کې د طالبانو د حکومت ویاندویانو ویلي چې دا راز کړنې د سپارښتنې بڼه لري، خو یو شمېر افغانان وایي چې دا پرېکړې او کړنې الزامي دي.

تر ټولو تازه پېښه کې په بدخشان کې د محصلینو عکسونه خپاره شول او ادعا وشوه چې دوی د طالبانو پورې اړوندو کسانو له لوري وهل ډبل شوي.

وروسته بیا د طالبانو د امر بالمعروف او نهی عن‌المنکر وزارت ویاند صادق عاکف وویل، دې پېښې سره په تړاو څلور وسله‌وال طالبان نیول شوي.

سیاسي او د ټولنیزو چارو فعال ویس ناصري ازادي راډیو ته وویل، له دین څخه د طالبانو د افراطي تعریف له امله، په ډېری مواردو کې د دوی د امر بالمعروف او نهی عن‌المنکر وزارت کړنې خبر جوړوونکې کېږي.

د ښاغلي ناصري په خبره، امر بالمعروف او نهی عن‌المنکر په هر اسلامي هېواد کې د اسلام له بنسټیزو اصولو څخه دی او ډېری اسلامي هېوادونه د خپل نظام په جوړښت کې ورته ادارې لري، خو کړنې یې توپیر لري.

دی وايي: "په دواړو اسلامي هېوادونو، هم سعودي عربستان او هم ایران کې چې د اسلامي نړۍ د مشرۍ ادعا لري او دا راز ځینو نورو اسلامي هېوادونو کې ورته ادارې شته، خو په داسې جدیت سره چې طالبان مخ ته ځي او داسې تیاره تعریف چې طالبان له دین نه لري، د نورو هېوادونو د امر بالمعروف ادارې ورته چلند نه‌کوي."

د ښاغلي ناصري په خبره، د شرعیت او سیاست په ګډون، په ګڼو برخو کې د طالبانو کړنې واقعیتونو ته په کتو او په عمومي توګه نه‌ترسره کېږي.

د امر بالمعروف او نهی عن‌المنکر وزارت په ګډون، د طالبانو حکومت ویاندویان په دې اړه له ازادي راډیو سره خبرو کولو ته حاضر نه‌شول.

خو وړاندې تر دې چې کله هم د امر بالمعروف وزارت پر کړنو نیوکه شوې، د طالبانو حکومت ټینګار کړی چې د یاد وزارت کړنې تر ډېره د سپارښتنې بڼه لري.

نور راوښيه

XS
SM
MD
LG