ځانګړی راپور

" کله چې د ښوونځي زده کوونکی وم ماسره دا ذهنیت موجود و، او دا یو سرتاسري ستونزه او لویه ننګونه ده. "

دې ذهنیت په حبیب الله نجفي زاده کې وده وکړه او د وخت اړتیا هم په خبره یې همدا وه، ځکه دی وايي چې د افغانستان په ډیری سیمو کې دا مهال غرني ځنګلونه او او څرخایونه له منځه تللي دي" ټولو ته ضرور ده چې دې برخه ته پاملرنه وکړي، ځکه د افغانستان په ډیریو غرنیو سیمو کې غرني ځنګلونه او څرځایونه له منځه تللي او یا د لمنځه تللو په حال کې دي، د غرنيو ځنګلونو او څرځایونو نه شتون د دې لامل ګرځي چې ځمکو کې رېښې نه وي، د واورې او باران اوبه جذب نشي او د ځمکې لاندې اوبه تقویه نشي او دغه شان کاریزونه او چینې هم وچې شي."

نجفي زاده دغه شان زیاتوي چې د غرنيو ځنګلونو او څرځایونو نه شتون دغه شان د کلیو ډیر کمزوری اقتصاد نور هم زیانموي، ځکه په خبره یې خلک د کافي څارویو د ساتلو او لبنیاتو ترلاسه کولو توان له لاس ورکوي.

د دایکندي ولایت دا اشترلي ولسوالۍ دا ۳۴ کلن ځوان وايي، که څه هم په لومړیو کې یې په شخصي او ډیرو کمو امکاناتو دا کار پیل کړ خو د خلکو له تود او پراخ هرکلي سره مخ شو" په لومړیو کې مې په خپلو شخصي امکاناتو، شا اوخوا اته نیم کلیو ګرامه د غرنیو ونو او بوټو زړي او تخمونه وپیرل، او دا مې په بیلابیلو ولایتونو لکه وردګ، بامیان او دایکندي کې وویشل چې د خلکو له پراخ هرکلي سره مخ شو. "

حبیب الله نجفي زاده وايي، اوس د یو شمیر نورو رضا کارانو په مرسته د افغانستان په اوو ولایتونو میدان وردګو وردګ، غزني، ارزګان، دایکنډي، غور، بامیان او پروان کې دا کار کوي، دې ولایتونو کې ځکه چې په خبره یې لارې یې تر منځ لنډې او د ورته اقلیم درلودونکي دي.

د ده په خبره دوه میاشتې د دوې د دې رضاکارانه فعالیتونو له پیل تېرېږي.

نوموړی زیاتوي چې په راتلونکي کې به دوی خپل دا رضاکارانه فعالیتونه نورو ولایتونو ته هم وغځوي.

خو د حبیب الله په خبره تر اوسه دوی سره هیڅ کوم دولتي یا نادولتي بنسټ مرسته نه ده کړې" د رسمي دولتي او نا دولتي ادرسونو او نړیوالو بنسټونو له خوا تر اوسه کومه همکاري نه ده شوې، د خلکو په همکارۍ مخته ځو، د غرنیو ونو او څرځایونو تخمونه او زړي په رضاکارانه ډول همغږي کوو او چیرې چې خلک اړتیا ولري رسوو یې. "

د لسانس تر کچې د سیاسي علومو لوستی دا ځوان چې په تېر جمهوري نظام کې یې د انتخاباتو په خپلواک کمیسیون کې کار کوو وايي، دا سمه ده چې دا رضاکارانه کار یې له هغې برخې سره چې ده په کې زده کړې کړي دير واټن لري خو په خبره یې د ځنګلونو، څرځایونو او په ټوله کې د کرنې په برخې له متخصصینو سره د سلا مشور له لارې یې دا فاصله تر ډېره له منځه وړې او اوس د چاپیرال ساتنې په برخه کې په یو فعاله رضاکار بدل شوی دی.

د طبعي سرچینو او ځنګل پوهنې برخې متخصص ساحل دوران چې د ښاغلي نجفي زاده فعالیتونه یې تعقیب کړي د هغه دا رضاکارانه هڅې ستايي او د پراختیا پر اړتیا یې ټینګار کوي.

ښاغلي دوران ازادي راډیو ته وویل" ښاغلي حبیب الله نجفي زاده د خاوري د تخریب، د اوبو د ضایعاتو او د وچکالۍ د مخنیوی لپاره یو اغیزناک ګام اخیستی دی، هغه د ستاینې وړ دی او داشان هڅې باید په ټول هیواد کې ترویج شي. "

دا یادونې ده چې د غرنیو ځنګلونو او څرځایونو د بیا رغونې او په ترڅ کې یې د ورښتونو د اوبو د زېرمه کولو او د ځمکې لاندې اوبو د تقویې لپاره دا رضاکارانه هڅې داسې مهال دي چې افغانستان د اقلیمي بدلون له زیانونو سره مخ هغه هیواد دی چې د اوږدې کلونو وچکالیو ځپلی دی.

د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر اوچا له دې وړاندې میاشت مخکې ویلي و چې افغانستان سږ کال د اقلیمي ناورین له زیاتېدونکو پایلو؛ وچکالیو، بې‌سارې ګرمۍ، د سېلابونو ګواښ او د کرنیزو حاصلاتو او حیواني محصولاتو په تولیداتو کې د پام وړ کمښت سره مخ دی.

دوی وايي، د طالبانو حکومت تر کنترول لاندې افغانستان بانک باید زاړه بانک نوټونه له بازار ټول او نوي وړاندې کړي.

د کابل ښار د پکتیا کوټ سیمې یوه اوسېدونکې شکایت کوي، چې دوکانداران ورنه د سودا د اخیستلو پر مهال زړې پیسې نه اخلي. خو په خبره یې نوې پیسې په بازار کې ډېرې کمې دي او ان د طالبانو حکومت د دوی د کورنۍ نارینه غړو ته چې کار کوي هم، تنخوا په همدې زړو پیسو ورکوي.

دې چې د موضوع د حساسیت له امله ونه غوښتل په راپور کې یې نوم خپور شي ازادي راډیو ته وویل" کله مو چې نارینه کور ته معاش راوړي ډېرې زړې پیسې راوړي چې هیڅ د کار نه دي، خصوصاً، سلګون او پنځوس ګون، هره میاشت یې چې تنخوا راوړي دوه، درې زره یې سلګون او پنځوس ګون نوټونه وي، خوړېنې او شلېدلې وي، چې دوکاندارنو ته یې وړو، رانه یې نه اخلي وایې دا نه چلېږي. "

د کابل د احمد شاه بابا مینې ( ارزان قیمت ) سیمې اوسېدونکی احمد جان هم ورته اندېښنه څرګندوي.

دې چې وزګاره دی، خو ورور یې له بهر ورته د کور د خرڅ پیسې ورلېږي، وايي صرافان هر وخت زاړه بانک نوټونه ورکوي، چې بیا ورسره ستونزه کې وي" نه پوهېږم چې دولت ولې دې ته توجه نه کوي، صرافانو سره زړې پیسې وي، هغه پیسې تاته درکوي چې هیڅ د استعمال وړ نه وي، چې کله یې مونږ جیب ته اچوو یو بل ځای ځو ورنه ګټه اخلو او دکاندار ته یې ورکوو هغه یې نه اخلي، وايي چې پیسې زړې دي سودا نه شم درکولای، یا ماتې نه شم درکولای. "

پلورونکي او دوکانداران هم دا ستونزه تایدوي.

د کابل په کارته نو سیمه کې یو خوراکه پلورونکي مصطفی ازادي راډیو ته وویل" پېرودنکي دیر وخت زمونږ دوکان ته زړې پیسې راوړي مونږ یې له مجبوریته اخلو، خو مونږ یې چې کله بل مشتري ته ورکوو هغه یې نه اخلي. بله ستونزه هم ده، مونږ چې کله له تجار څخه مال اخلم، هغه هم زړې پیسې نه اخلي او نوې غواړي، دولت څو ځلې اعلان وکړ چې زرې پیسې یې سوځولوي او له منځته یې وړي خو بازار له زړو پیسو ډک دی، له دولت څخه مو هیله ده چې دې برخې ته جدي پاملرنه وکړي او د خلکو ستونزې حل کړي. "

دوی د طالبانو حکومت تر کنترول لاندې له افغانستان بانکه غواړي، چې زاړه بانک نوټونه له بازار ټول او پر ځای یې نوي وړاندې کړي.

د افغانستان بانک ویاند حسیب نوري په دې اړه د ازادي راډیو پوښتنې ځواب نه کړې، خو په تېره سرطان میاشت کې د دغه بانک مرستیال صدیق الله خالد ملت ته د حساب ورکونې په نوم غونډه کې ویلي وو، چې دوی تیر کال له شپږو زونونو څخه د ۵ ملیارده افغانیو په ارزښت زاړه بانک نوټونه راټول کړي او له پولي جریان څخه یې ایستي دي.

خو پر ځای یې بازار ته د نویو بانکنوټونو د وړاندې کولو په اړه څه نه دي ویلي.

د ټولنیزو چارو کارپوهان له دې ډلې مجیب لحاظ بیا د خلکو له خوا د دغه بانک نوټونو په سمه ساتنه هم ټینګار کوي.

ښاغلی لحاظ وايي خپله د پیسو د ساتلو لپاره په جیب کې بټوه ګرځوي او له نورو هم تمه لري، چې ساتلو ته یې جدي توجه وکړي" لکه څنګه چې د پیسو ګټل او درلودل ارزښتمن دي، د پیسو ساتل همدومره یې ساتل هم ارزښتمن دي، متاسفانه زمونږ په هیواد کې په دې برخه کې هم ستونزې شته، د پیسو د ساتلو فرهنګ اصلاً دلته عام نه دی، په دې اړه تر ډیره خلک عامه پوهاوی هم نه لری، چارواکو ته پکار ده چې په دې برخه کې خلکو ته عامه پوهاوی ورکړي او د دې ساتنه ورباندې په یو ډول جبري کړي. "

ښاغلی لحاظ دغه شان وايي، بله لاره دا ده چې د معاملو پر مهال د پیسو نه د استفادې پر ځای لکه په نورو ډیری هیوادونو کې له بانکي کارتونو استفاده وشي، چې دا په خبره یې هم د پیسو انتقال اسانه کوي او هم یو خوندي سیستم دي.

په راپور کې مرکه شوي کسان وايي، د افغانۍ ټول بانک نوټونه زاړه شوي خو سلګون، پنځوس ګون، شل ګون او لس ګون چې په ورځنیو معاملو کې ترې زیاته استفاده کېږي، بیا ډېر زاړه او وارسته شوي دي.