АКШнын Ички коопсуздук министрлиги 400 мигрантты өлкөгө мыйзамсыз киргизген аткезчилер тобунун "Ислам мамлекети" (ИМ) радикал уюму менен ыктымал байланышын иликтеп жатат.
CNN каналынын билдиришинче, акыркы айларда АКШда Борбор Азиядан барган мигранттарды текшерүү күчөдү.
Министрликтин маалыматында аткезчилердин максаты террорчуларды эмес, мигранттарды киргизүү болгон.
Бирок алар өткөн жайда Өзбекстандын жарандарына АКШнын түштүк чек арасын кесип өтүүгө жардам берген, ИМ менен мамилеси бар топ менен байланышы бар деп шек саналууда.
ИМ менен байланышы бар деген топтун Кошмо Штаттарга 400дөй адамды алып киргени иликтөөнүн жүрүшүндө аныкталган. Мигранттардын көбү Борбор Азиянын, айрыкча Өзбекстандын тургундары болгон.
АКШнын ички коопсуздук министри Алехандро Майоркас тааныштырган мекеменин отчетунда булардын ИМ менен байланышы тууралуу далил жок экени айтылат. Иликтөө уланууда.
Акыркы айда АКШда Борбор Азиядан, айрыкча Өзбекстан, Тажикстандан барган мигранттарды текшерүү күч алды. Ай башында эле Тажикстандын сегиз жараны террордук топко катышы бар деген шек менен кармалды.
Америкалык бийликтер Өзбекстандан барган топко ИМге катышы бар ортомчу чек арадан өтүүгө жардам бергени өткөн жылы билингенден бери өзгөчө көңүл буруп жатат.
"Мен ИМди эске алганда, Өзбекстандын жарандарына байланыштуу өткөн жайдагы инцидент Борбор Азиянын тургундагы калктын көйгөй жаратуучу топтору экенин көрсөттү", - деп билдирди америкалык жогорку даражалуу чиновник.
АКШ тажик жарандарынан эмнеге чочулайт?
Буга чейин New York Post президент Жо Байдендин тушунда Мексикадан АКШга “Ислам мамлекети” террордук уюмунун согушкерлерди жалдоо чордонуна айланган өлкөдөн агылган мигранттардын саны эселеп өскөнүн жазган.
Женни Таер чек ара кызматынын ачыкка чыгып кеткен маалыматына таянып жазгандай, 2020-жылдын октябрынан быйылкы майга чейин Тажикстандын 1,5 миңден ашуун жараны Мексика-АКШ чек арасын кесип өткөнү белгилүү болгон. Быйыл бери дегенде 500 тажикстандык мыйзамсыз мигрант кармалган. Буга чейинки 14 жылда чек аранын ал тилкесинен 26 тажик жараны гана өткөн.
Журналист чек арада кармалган мигранттардын көбү башпаанек сураганын, алардын иши сотто каралмайынча, өлкөдө калууга уруксат берилерин эске салат.
Андан ары Тажикстан “Ислам мамлекети” террордук уюмуна жана анын канаты “Ислам мамлекети-Хорасанга” жоочуларды жалдаган чордон болуп калганына, Москвадагы терактка тажикстандыктар айыпталганына токтолуп, эксперттердин пикирлерине кызыккан.
Алардын бири - Мичиган университетинин кызматкери, терроризмге каршы күрөш боюнча адис Жавед Али тажик жарандарынын агымын террордук уюм АКШда кол салуу даярдап жатышы ыктымал деп чечмелесе болорун айтат.
Жакында бул басылма “Ислам мамлекети” менен байланышы болушу мүмкүн деген тажикстандык мигранттар камакка алынганын кабарлаган. Алар Мексика тараптан кирип, кийин Нью-Йорк, Лос-Анжелес жана Филаделфияда отурукташкан.
Техас университетинин профессору Эдвард Лемондун көз карашында, акыркы жылдарда тажиктер “Ислам мамлекети” жана башка террордук уюмдарга башка кошуна өлкөлөрдүн өкүлдөрүнө караганда көбүрөөк тартылып, чоңураак роль ойноп калган. Изилдөөчү Тажикстандагы экстремизм менен катаал күрөш радикалдашууга алып келип, тескерисинче, бийлик ооздуктоого аракет көргөн терроризмдин чырагына май тамызышы ыктымал деп белгилейт.
Лемон борборазиялык бул өлкө миграциядан көз каранды экенин, Орусия Украинага согуш ачкандан кийин тажикстандыктар башка багыттарды издеп, Европа, Перс булуңуна жана АКШга барууга аракеттенгенин кошумчалайт.
Журналисттин дагы бир маалыматына ылайык, июнь айында Байдендин администрациясы Борбор Азияда жана Түркияда жайгашкан төрт кишиге санкция салган. Алар “Ислам мамлекети” террордук уюмунун мигранттарга АКШга жетүүгө жардам берген аткезчилик операциясына катышкан деп болжолдонууда.
Басылма жазгандай, “Ислам мамлекети” террордук уюму согушкерлерди жалдоо географиясын кеңейтүүгө, дүйнөнүн ар кайсы жеринде чабуулдарды ишке ашырууга аракеттенүүдө. Жана бул максатта тажиктерди, борборазиялыктардын Европа, Америкада жашаган диаспораларын өз катарына азгырып жатат.
АКШга жакшы жашоо издеп агылгандар
2023-жылдын 1-октябрынан ушул жылдын май айына чейин АКШнын түштүк чек арасын 57 200 мигрант кесип өтүүгө аракет кылган. Алардын 2900ү Өзбекстандын жарандары. Бул тууралуу Fox News АКШнын Чек арадагы бажы кызматына таянып кабарлады.
Америкалык мекеменин маалыматында камалгандардын 27,5 миңи Кытайдын, 8,9 миңи Индиянын, 7,8 миңи Түркиянын, 4,4 миңи Мавританиянын, 3 миңге жакыны Вьетнам жана 5,6 миңи Гвинеянын жарандары.
Айрым мигранттар Fox News каналына АКШга жакшы жашоо издеп келгенин айтышкан.
"Менин англисчем анча жакшы эмес жана мен Кошмо Штаттар тууралуу эч нерсе деле билбейм. Мен АКШга келгенден кийин баарын кайра баштоо керектигин түшүнөм. Бирок мен келечегим жакшы болушун, балдарым жакшы билим алышын каалайм. АКШда тез эле орун-очок алгым келет", - деген мыйзамсыз мигранттардын бири.
2023-жылы АКШнын түштүк-батыш чек арасын 2,5 миллион кесип өткөн. Алардын айрымдары өлкөгө кирген.
Буга чейин өткөн жылы Борбор Азиядан АКШга барган мигранттардын саны көбөйгөнү, 50 миңдейи мыйзамсыз киргени айтылган. Алардын 17 миңдейи Өзбекстандын, 7 миңдейи Кыргызстандын, 3 миңдейи Тажикстандын, 2700ү Казакстандын жана 2 миңи Түркмөнстандын жарандары болгон.
АКШнын статистикасы мыйзамсыз мигранттардын, айрыкча Борбор Азиядан баргандардын агымы азайбай турганын көргөзүүдө.
2021-жылдын октябрынан 2023-жылдын октябрына чейин АКШнын чек арасын кесип өткөн 13 миңдей өзбекстандык кармалган.
2023-жылдын декабрында АКШга мыйзамсыз барган 119 өзбекстандык мекенине депортация болгон.
Быйыл 4-июнда АКШ президенти Жо Байден Американын аймагына Мексика аркылуу мыйзамсыз киргендер АКШ бийлигинен башпаанек сурай албайт деген буйрукка кол койгон.
