Қазақстанда бір жылға берілген оралман куәлігінің мерзімі аяқталуына байланысты азаматтық ала алмай жүрген мыңдаған адам бар. Олардың көбі –Қытайдан қоныс аударған этникалық қазақтар.
Қазақстанға Қытайдан көшіп келген немесе ата-анасы Қытайға барып, кері қайта алмай қалған этникалық қазақтардың кейбірінің балаларында жеке басын куәландыратын құжаты жоқ. Кейбірінің мерзімі аяқталған. Ал әке-шешесі жанында жоқ кей балалар құжат мерзімін ұзарта алмай жүр.
«Туыстарымыз Қытайда заңсыз қамалды» деген бір топ қазақстандық азамат Алматыда баспасөз жиынын өткізді. Олардың айтуынша, Шыңжаңға барған туыстарының кейбірі сегіз ай бойы қамауда отыр.
Қытайдан келген қазақ отбасына азаматтық алу мұң болды. Көші-қон полициясы олардың оралман куәлігінің мерзімі өтіп кеткенін алға тартады. Оралман отбасы ықтиярхат рәсімдеуді созып жіберді деп полицияны кінәлайды.
Алматыдағы «Арман» кинотеатрында Түркияда тұратын қазақтардың екі ұрпағының тағдыры жайлы баяндайтын «Стамбулдан шыққан қазақ» деректі фильмінің премьерасы болды. Кейіпкерлердің бірі - Қазақстанға көшкенге дейін көп жыл Түркияда тұрған ақсақал. Екіншісі - тарихи отанына оралуды енді ғана жоспарлап жүрген жігіт.
Биыл жазда Қытайдың Алтай аймағынан Қазақстанның Павлодарына трактормен бес отбасыны көшіріп әкелген оралман атамекендегі алғашқы жылын қалай өткергені жайлы ой бөліседі.
Маңғыстау облысы әкімдігі «Әлеуметтік жатақханада» тұрып жатқан оралмандарды шығаруды, олардан материалдық шығын өндіруді келесі жылдың сәуіріне дейін тоқтатты. Әкімдік мұны «аймақтағы қоғамдық- саяси тұрақтылықты сақтау мақсатында» деп түсіндірді. Жатақхана директоры оралмандарға оларды баспанадан шығару соты көктемде қайта жалғасатынын ескертті.
Маңғыстау облысы әкімдігі Ақтаудағы оралмандар орталығында 2011 жылдан тұрып жатқан 139 отбасын сотқа беріп, баспанадан шығарғалы жатыр. Жергілікті билік уәжі – «оралман алты айдан кейін өз күнін өзі көруі керек». Ал баспанадан шығуы тиіс оралмандар «Нұрлы көш» бағдарламасымен келсек те қолымызға тигені - тек осы үй. Басқа барар жер, басар тауымыз жоқ» дейді.
Қытай қазақтарының көріп отырған қысымына қатысты Қытайдың Қазақстандағы төтенше және өкілетті елшісі Чжан Хань Хуей алғаш рет жауап берді. Қытайда қамалған қазақтардың Қазақстандағы туыстары енді елшінің уәдесінен кейін жағдай түзелер деп үміттенеді.
Қытайдың батысында тұратын этникалық қазақтардың түрлі себеппен қамауға алыну себебі не? Си Цзиньпиннің екінші мерзімінде Пекиннің Шыңжаңдағы ұлттық саясаты қандай болмақ? Азаттық чехиялық белгілі қытайтанушымен сұхбаттасты.
Қытайдан көшіп келген оралмандар тобы Қазақстан сыртқы істер министрлігінен Шыңжаңда бірнеше айдан бері қамауда отырған туыстарының дерегін білуге жәрдем сұрайды. Министр Қайрат Әбдірахманов "шетелдегі қазақ диаспорасының мүддесі мен құқығын қорғауға" уәде етті. Қытай консулдығы бұл мәселе жөнінде комментарий беруден бас тартты.
Тағы
