Вольная студыя

Улдыс Бэрзыньш: Я на баку тых, хто са «Свабодай»

У Менск паэт Улдыс Бэрзыньш прыехаў, каб прэзэнтаваць сваю новую паэтычную кнігу ў перакладах Алеся Разанава і Андрэя Гуцава. Што зьвязвае паэта зь Беларусьсю?

Анатоль Вярцінскі: Курапаты і Лінія Сталіна несумяшчальныя

Дваццаць пяць гадоў таму — 3 чэрвеня 1988 году — у тыднёвіку «Літаратура і мастацтва» быў надрукаваны артыкул Зянона Пазьняка і Яўгена Шмыгалёва «Курапаты — дарога сьмерці».

Наталка Бабіна: Каб сустрэцца з чытачамі, я мусіла ехаць за мяжу

Сёлета традыцыйныя Беларуска-швэдзкія літаратурныя дні прайшлі ў Львове. Каму яны прыйшліся недаспадобы ў Беларусі? І ці сталіся таму прычынай плюшавыя мядзьведзікі, што дэсантаваліся ў Беларусь са швэдзкага самалёту? Сваімі львоўскімі ўражаньнямі з намі падзеліцца пісьменьніца Наталка Бабіна.

Аляксей Марачкін: Я знаходжуся пад прыцэлам

Знакаміты мастак і паэт Аляксей Марачкін даў інтэрвію Свабодзе ў перадачы «Вольная студыя».

Інак Мікалай: Няма дзе галавы прытуліць Госпаду і Беларушчыне

На тэрмомэтры +25, а ў старажытных мурах Жыровіцкага Сьвята-Усьпенскага манастыра зусім не адчуваецца сьпёка. Наадварот, праз паўгадзіны робіцца зябкавата. Але час у гутарцы зь інакам Мікалаем — паэтам Зьнічом — ня здоўжваецца. Для яго ўсе тэмы цікавыя, усе пытаньні пажаданыя.

Уладзімер Кіслы: У храмах я на каленях пастаяў — за работай

Камэрная літаратура: пісьменьнікі і турма

Турма зь беларускай літаратурай заўсёды ішлі побач. І ў XIX, і ў XX, і ў XXI стагодзьдзі на турэмных нарах пісаліся хрэстаматыйныя творы. Пішуцца яны і сёньня.

Разбуры турмы муры: выйшла анталёгія перакладаў Андрэя Хадановіча

Сорак два замежныя паэты прадстаўленыя ў анталёгіі «Разам з пылам», якая нядаўна пабачыла сьвет у сэрыі «Кнігарня пісьменьніка». Ад старажытнага Катула да Яцака Качмарскага, чый верш «Разбуры турмы муры!» гучаў на Плошчы 19 сьнежня 2010 году.

Паліна Качаткова: Быць праваабаронцам для пісьменьніка карысна

Імя Паліны Качатковай многія звыклі атаясамліваць з праваабарончай дзейнасьцю, з цэнтрам «Вясна», дзе яна шмат гадоў працавала.

Алесь Смалянчук: Беларусь ня мае ўласнай гістарычнай палітыкі

Толькі апошнім часам з Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы з ідэалягічных прычынаў былі звольненыя трое гісторыкаў. Але чаму і зь недзяржаўнага Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту пазьнікалі праграмы па беларускай гісторыі? Сваё разуменьне сытуацыі выказвае доктар гістарычных навук Алесь Смалянчук.

Алесь Смалянчук: Беларусь ня мае ўласнай гістарычнай палітыкі

Толькі апошнім часам з Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы з ідэалягічных прычынаў былі звольненыя трое гісторыкаў. Але чаму і зь недзяржаўнага Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту пазьнікалі праграмы па беларускай гісторыі? Сваё разуменьне сытуацыі выказвае доктар гістарычных навук Алесь Смалянчук.

Ларысу Геніюш хавалі тысячы людзей

Трыццаць гадоў таму, 7 красавіка 1983 году, пайшла з жыцьця Ларыса Геніюш. Разьвітаньне ў Зэльве з апальнай паэткай, сакратаром Рады БНР, былым вязьнем сталінскага Гулагу сталася нечуванай па тым часе дэманстрацыяй беларускай еднасьці. Тысячы людзей праводзілі сваю знакамітую суайчыньніцу ў апошні шлях.

Віктар Скорабагатаў: Паўстаньне Каліноўскага прынесла беларусам вясну

29 сакавіка на Малой сцэне сталічнай Белдзяржфілярмоніі адбудзецца музычны спэктакль «Ужо птушкі пяюць ўсюды», прысьвечаны 175-м угодкам Кастуся Каліноўскага і 150-м угодкам ачоленага ім паўстаньня. У чым была параза паўстанцаў, а ў чым — перамога?

Уладзімер Падгол: Перапісваньне Бібліі — гэта нацыянальнае сьвята

У Беларусі распачалася грамадзкая акцыя «Перапішам ад рукі Біблію!». Што гэта — мастацкі пэрформанс ці «ланцуг нацыянальнай еднасьці», гэтак неабходны сёньня беларускаму грамадзтву?

Павал Баркоўскі: Пераклад — гэта ўзбагачэньне

Днямі ў Менску адкрыўся пяцідзённы літаратурны фэстываль «Шэнгенка», арганізаваны Лябараторыяй навуковага і мастацкага перакладу і культурніцкай кампаніяй «Будзьма беларусамі».

Валянцін Дубатоўка: Царква стаіць на месцы масавых расстрэлаў

«Збудавалі царкву разам!» — гэты саракамэтровы надпіс на агароджы новазбудаванай сьвятыні немагчыма не заўважыць пры ўезьдзе ў Горадню.

Андрэй Мельнікаў: Я песьнямі разбураю ілюзіі

Плошча-2010 натхніла барда Андрэя Мельнікава на стварэньне песеннага альбому пад назвай «Зубы на далоні», які днямі быў прэзэнтаваны ў Менску.

Уладзімер Някляеў: Мне не хапала легенды пра Менск

Антысавецкія сходкі ў Менску ў пачатку 60-х, несанкцыяваныя ўладай паэтычныя чытаньні на прыступках Тэатру юнага гледача, паседжаньні «Палітбюро ЦК КПСС» у вар’ятні — усё гэта адбываецца ў новым рамане «Аўтамат з газіроўкай з сыропам і без» Уладзімера Някляева, які сёньня госьцем «Вольнай студыі».

Гэнік Лойка: У Беларусі ня стала беларускамоўных школаў

Паводле афіцыйнай статыстыкі ў Беларусі 51% беларускамоўных школаў. Але якая рэальнасьць схаваная за лічбай 51%? Cкульптар Гэнік Лойка, які адстойвае права сваіх дзяцей вучыцца па-беларуску.

Інак Мікалай: Малюся за вяртаньне бел-чырвона-белага сьцяга

Сямнаццаць гадоў інак Мікалай жыве ў Жыровіцкім Сьвята-Ўсьпенскім манастыры. За гэты час ён выпусьціў у сьвет пяць паэтычных зборнікаў (як паэт Зьніч), арганізаваў рэгулярнае выданьне багаслоўска-літаратурнага лістка «Жыровіцкая абіцель». У «Вольнай студыі» мы гаворым зь ім пра нацыянальных герояў і антыгерояў Беларусі, пра манархічны лад і пра вяртаньне бел-чырвона-белага сьцяга на дзяржаўныя флягштокі.

Тварам да шыбеніцы: выйшла ў сьвет паэтычная Калінаўскіяна

«Тварам ды шыбеніцы» — пад такой назвай днямі выйшла ў сьвет паэтычная анталёгія, прысьвечаная Кастусю Каліноўскаму. Уклаў анталёгію і напісаў да яе прадмову літаратуразнаўца Язэп Янушкевіч — сёньняшні госьць «Вольнай студыі».

Чалавек пад нумарам СШ-785

У лёсе гэтай жанчыны шмат што ўражвае. За два гады сяброўства ў Саюзе беларускай моладзі яна сем гадоў адпакутавала ў Гулагу, дзе была сьведкай славутага Кенгірскага паўстаньня вязьняў.

Пра беларусаў, якіх загубіў алькаголь

На прэзэнтацыі «Сіняй кнігі беларускага алькаголіка» (Логвінаў, 2012) яе аўтар змушаны быў называцца ягонай даверанай асобай. На гэта былі дастаткова важкія прычыны. У кнізе дзейнічаюць рэальныя асобы, і не заўсёды пэўная інтэрпрэтацыя тых ці іншых падзеяў магла ім ці іхным нашчадкам спадабацца. Запрашаючы засакрэчанага аўтара ў студыю, я ня быў упэўнены, што ён пагодзіцца рассакрэціцца.

Кшыштаф Занусі: Сіла беларусаў праяўляецца ў супраціўленьні

Гутарка са славутым рэжысэрам пра кіно польскае і беларускае, пра супернічаньне культураў і адносіны паміж мастаком і ўладай.

Эдуард Акулін: Мы адракліся ад свайго прарока

7 студзеня адзначае сваё 50-годзьдзе Эдуард Акулін — паэт і бард, намесьнік старшыні Саюзу беларускіх пісьменьнікаў, рэдактар літаратурнага квартальніка «Верасень».

Алесь Пушкін: Плошча павінна быць з галавой

Плошча ці прошча — барыкадны ці духоўны супраціў? Госьцем «Вольнай студыі» — мастак Алесь Пушкін, які днямі выйшаў на волю пасьля 12 сутак у спэцізалятары на Акрэсьціна.

Хведар Нюнька: Беларусы ў Літве сваёй дзяржавай кінутыя

Заплянаваны на наступнае лета чарговы зьезд беларусаў сьвету ў Менску можа і не адбыцца. Зь незразумелых прычынаў беларускія амбасады перасталі даваць візы найбольш актыўным прадстаўнікам беларускай дыяспары.

Данута Бічэль: Ад улады мне ўзнагародаў ня трэба

3 сьнежня — юбілей у паэткі, эсэісткі і грамадзкай дзеячкі Дануты Бічэль.

Валерыя Навадворская: Не аддавайце Беларусь!

У почаце клясыкаў — герояў кнігі Валерыі Навадворскай «Паэты і цары» — фігуруюць Васіль Быкаў і Ўладзімер Караткевіч. Чым іх творчасьць блізкая аўтарцы, якая лёгка цытуе беларускіх майстроў слова ў арыгінале? Чаму дыктатары не сябруюць між сабой, і ў якой краіны — Беларусі ці Расеі — больш сьветлая будучыня?

Шушкевіч: На першае месца стаўлю Ельцына

У маскоўскім выдавецтве «Росспэн» выйшлі ў сьвет успаміны Станіслава Шушкевіча «Маё жыцьцё, крах і ўваскрошаньне СССР».

Алесь Краўцэвіч: «Напалеон у адносінах да ВКЛ быў цынікам»

Сёлета адзначаюцца 200-я ўгодкі ад часу вайны 1812 году. Перад пачаткам расейскай кампаніі Напалеон сустракаўся з Тадэвушам Касьцюшкам, спадзеючыся залучыць яго ў хаўрусьнікі. Чаму два ваенныя геніі не прыйшлі да паразуменьня? Якія пляны ў Напалеона былі адносна Вялікага Княства? І чаму ўрад ВКЛ не выканаў сваіх абяцаньняў, дадзеных францускаму імпэратару? На гэтыя пытаньні адказвае доктар гістарычных навук Алесь Краўцэвіч.

Мая Яніцкая: «Слуцкія паясы ня мецьмуць попыту»

Паводле распараджэньня кіраўніка краіны да канца гэтага году ў Беларусі павінен быць наладжаны масавы выпуск слуцкіх паясоў. Ці магчыма за такі кароткі тэрмін аднавіць страчаную ткацкую тэхналёгію? І ці будзе на фабрычных вырабах выява Пагоні — як на паясах XVII–XVIII стагодзьдзяў? Пра гэта ды іншае — у гутарцы з мастацтвазнаўцай Маяй Яніцкай.

Барыс Пятровіч: Не да сьвята, калі ў суседзяў — бяда

Пакуль справа ў дачыненьні «Архэ» ня спыненая, наша сьвяткаваньне выглядала б блюзьнерствам, а гэта не па-дзеяслоўску...

Язэп Янушкевіч: «Гісторыя крыўскай кнігі» — подзьвіг Ластоўскага

2012 год можна з поўным правам назваць Годам Вацлава Ластоўскага — у верасьні ў Глыбокім быў адкрыты яму помнік, а нядаўна выдавецтва «Мастацкая літаратура» ажыцьцявіла факсымільнае выданьне «Гісторыі беларускай (крыўскай) кнігі» — самай значнай працы расстралянага ў 1938-м акадэміка. Пра вернутага Ластоўскага і пастаўленага пад сумнеў Паўлюка Багрыма, чые 200-я ўгодкі будуць адзначацца неўзабаве, мы сёньня гутарым з гісторыкам літаратуры Язэпам Янушкевічам.

Іван Драч: «Пасьля Чачні Крэмль павярнуўся да Ўкраіны і Беларусі»

Вобразнае вызначэньне сучаснай украінскай сытуацыі даў паэт Іван Драч: «Мячом Дняпра расьсечана Ўкраіна».

«Гродназнаўства» стала самай запатрабаванай кнігай у Горадні

Падручнік «Гродназнаўства» стаў самай запатрабаванай кнігай у Горадні. А ўсё праз дзеяньні ўладаў, якія прызналі кнігу крамольнай і распачалі перасьлед яе аўтараў. Адзін зь іх — дацэнт Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы Андрэй Чарнякевіч — нават быў тэрмінова звольнены з працы. Хоць навідавоку былі парушэньні працоўнага заканадаўства.

Генадзь Драздоў: «Міліцыянты гатовыя страляць — гледзячы па абставінах»

Тры мільёны штрафу атрымаў у Смаргонскім судзе мастак Генадзь Драздоў. Так скончылася для яго ўшанаваньне памяці арганізатара мясцовага антыкамуністычнага падпольля Расьціслава Лапіцкага, прыгаворанага да найвышэйшай меры пакараньня ў 1950 годзе.

«Дуліна ад Барадуліна» — для маральна ўстойлівых

Гэтай кнігі я ня бачыў на паліцах бібліятэк. Я не сустракаў яе на букіністычным кірмашы ў Ждановічах, дзе можна знайсьці ўсё — ад пагрызеных мышамі савецкіх клясыкаў да юнацкіх вершаў Карла Маркса. На паліцах кнігарні «Ў», адведзеных пад модны апошнім часам бук-кросінг, яе таксама дарэмна шукаць. Кніга чытаецца, не збываецца і не прадаецца.

Барадулін-Дамавік і Бураўкін-Бай

Саюз беларускіх пісьменьнікаў сумесна з грамадзкай кампаніяй «Будзьма беларусамі!» рыхтуе да выданьня незвычайны паэтычна-міталягічны каляндар, дзе ў фотавобразах розных міталягічных істотаў выступяць знакамітыя беларускія паэты.

Дмытро Паўлычка: «Я вазьму ў рукі зброю»

Каб выступіць на Майдане Незалежнасьці, Дмытру Паўлычку ня трэба выходзіць з уласнай кватэры, дастаткова выйсьці на гаўбец. Што ён і рабіў падчас «аранжавай» рэвалюцыі.

Леанід Лыч: «Сталінобусы — гэта зьдзек са Сталіна»

Над кнігай «Нацыянальна-культурнае жыцьцё Беларусі на тэрыторыі функцыяваньня нямецкага акупацыйнага рэжыму» Леанід Лыч працаваў некалькі гадоў. Летась яна выйшла ў львоўскім выдавецтве «Воля».

Аляксей Каўка: Галоўнае — наша здольнасьць да супраціву

Два першыя выпускі літаратурна-навуковага гадавіка маскоўскіх беларусаў «Скарыніч» пабачылі сьвет у дзяржаўным выдавецтве «Мастацкая літаратура». А наступныя сем дзе толькі ні выдаваліся — у Смаленску, у Маскве...

Алесь Краўцэвіч: «Гедымін у Беларусі заслугоўвае культу»

Яшчэ сем гадоў таму дзяржаўнае выдавецтва «Мастацкая літаратура» кнігай пра Міндаўга запачаткавала сэрыю «Жыцьцяпісы вялікіх князёў літоўскіх». Тады ж аўтар сэрыі доктар гістарычных навук Алесь Краўцэвіч падрыхтаваў наступны нарыс. Але з тае пары адносіны да ВКЛ ва ўладных структурах РБ зьмяніліся, і кнігу пра Гедыміна гісторык вымушаны быў выдаваць у Польшчы. Чым прыцягальная постаць Гедыміна для нас і чаму дзяржаўныя ідэолягі адмаўляюцца ад спадчыны ВКЛ? Пра гэта Алесь Краўцэвіч раскажа ў «Вольнай студыі».

Леанід Галубовіч: «Каб сіла красу не пакасіла»

12 гадоў таму ў перадачы «Вольная студыя» на Радыё Свабода паэт Леанід Галубовіч абвесьціў, што пакідае паэтычную творчасьць. Выдадзеная тады ж кніга пад назвай «Апошнія вершы» пацьвярджала ягоны намер.

Што здарылася з «Беларускай энцыкляпэдыяй»?

Беларуская энцыкляпэдычная школа ў свой час славілася на ўвесь Савецкі Саюз. Пераймаць досьвед беларусаў ехалі з блізкага і далёкага замежжа. Чаму ж сёньняшняя прадукцыя выдавецтва «Беларуская энцыкляпэдыя» выклікае так шмат нараканьняў? І чаму ў найноўшым энцыкляпэдычным даведніку не знайшлося месца для народнай артысткі Беларусі Зінаіды Бандарэнкі?

Іван Лепешаў: «Горай было толькі пры царызме»

Падчас падрыхтоўкі да друку «Слоўніка фразэалягізмаў» Івана Лепешава ў выдавецтве «Беларуская энцыкляпэдыя» пільнымі рэдактарамі з яго было выкінута больш за 500 устойлівых выразаў. У «крамольныя» яны трапілі найперш таму, што ў слоўнікавых артыкулах падаваліся са спасылкай на творы «нядобранадзейных» з гледзішча ўлады пісьменьнікаў.

Эрнст Сабіла: «Ад сьмерці мяне ратавала рука Божая»

На пачатку 1950-х за антысавеччыну ён быў асуджаны Менскім абласным судом да найвышэйшай меры пакараньня.

Выдадзены «Гарадзенскі архіў» Васіля Быкава

Сорак гадоў гэты архіў чакаў свайго часу, свайго дасьледчыка і свайго выдаўца. І вось у кніжнай сэрыі «Гарадзенская бібліятэка» пабачыў сьвет ёмісты том Васіля Быкава, куды ўвайшлі раней не публікаваныя аповесьць, сцэнар, запісы з нататнікаў, малюнкі... Чым працягвае зьдзіўляць Быкаў сваіх прыхільнікаў — гутарка з дасьледчыкам літаратуры Сяргеем Шапранам.

Натальля Сьліж: «У Беларусі надыходзіць час жанчынаў»

«Жанчыны ў гісторыі Беларусі» — пад такой назвай нядаўна пабачыў сьвет тэматычны нумар часопісу «АRCHE».