Нагодай для размовы сталі некалькі яе апошніх заяваў — пра тое, што Кацярына сустракаецца зь дзяўчынай Надзяй, зь якой пазнаёмілася ў Лёндане, а таксама пра тое, што завяршае прафэсійную кар’еру і цяперашні сэзон у камандзе London Lions стане для яе апошнім. Паводле Кацярыны, у «беларускім маратоне» грамадзтва пакуль яшчэ знаходзіцца недзе на 20-м кілямэтры. Баскетбалістка лічыць, што, пакуль ідзе вайна, нельга дапускаць беларускіх спартоўцаў на Алімпіяду нават пад нэўтральным сьцягам.
Сьцісла
- Для мяне быць у адносінах з жанчынай — гэта свабода. Гэта мой выбар; гэта ня тое, што мне дыктуюць нейкія правілы, грамадзтва і гэтак далей. А дыктатуры такі варыянт не пасуе. Але так грамадзтва не разьвіваецца, бо мы ўсе вельмі розныя.
- Гэтым летам я пайшла на прайд у Вільні зь бел-чырвона-белым сьцягам. Мне пісалі: «Навошта ты прынесла бчб-сьцяг на прайд, так ня трэба». Прычым мне пісалі гэта «свабодныя спартоўцы», зь якімі, як я лічыла, мы бачым новую Беларусь даволі аднолькава.
- У кожнай камандзе ёсьць прадстаўнікі ЛГБТ-супольнасьці. Гэта ня нешта надзвычайнае, проста пра гэта не прынята гаварыць. Мужчыны больш саромеюцца і хаваюць гэта ў сваёй камандзе.
- Спартоўцы — таксама вялікая частка гэтай дыктатарскай машыны. Не люблю казаць, што мяне ў свой час выкарыстоўвалі, але так, я прадстаўляла дыктатуру ў Эўропе.
«Я разумею, што гэта ня ўся Беларусь, але для мяне было істотна, што столькі людзей прынялі мяне»
— Кацярына, чаму вырашылі зрабіць камінгаўт менавіта цяпер?
— Напэўна, так усё супала. Некалькі месяцаў таму Мікалай Халезін (арт-дырэктар «Свабоднага тэатру». — РС) прапанаваў мне паўдзельнічаць у ягоным шоў «Перетрём с Халезиным». Мы абмяркоўвалі, пра што гаварыць, і менавіта гэтая тэма ўсплывала найчасьцей. Мне сапраўды хацелася расказаць людзям пра гэтую частку свайго жыцьця. Я не ўяўляю, каб яшчэ тры гады таму расказвала пра гэта так адкрыта ў сацсетках. Тры гады я кантактую зь велізарнай колькасьцю беларусаў, і заўсёды маю толькі падтрымку і цяпло ад іх. А гэта вялікая частка майго жыцьця, і я падумала, а чаму б не цяпер? Мікалай дапамог з гэтым. Нібы вячэра зь сябрамі, і мы за сталом абмяркоўвалі нейкія свае моманты, і я вырашыла адкрыта пра гэта гаварыць.
— Я бачыла, як шмат было камэнтароў са словамі падтрымкі, і практычна не заўважала хейту. Як вам падаецца, ці стала беларускае грамадзтва больш талерантным за апошнія гады?
— Цяпер трэці дзень (гэтае інтэрвію запісвалася 2 кастрычніка. — РС), і я дагэтуль не атрымала ніводнага нэгатыўнага паведамленьня. Я спадзявалася, што пазытыў пераважыць нэгатыў, але каб было зусім па нулях, такога не чакала. Яшчэ ёсьць прычына, чаму я зрабіла гэта цяпер, а не да 2020 году ці нават у 2020 годзе. Я перакананая, што мы як грамадзтва, якое хоча ісьці ў дэмакратычным кірунку, павінны гэта абмяркоўваць, прымаць, жыць у гэтым ужо цяпер, а не тады, калі вернемся ў «новую Беларусь».
Я атрымала шмат паведамленьняў ад людзей з удзячнасьцю за тое, што падзялілася зь імі гэтым; за тое, што я як публічная асоба сказала пра гэты ўголас. Многія хлопцы і дзяўчаты пісалі, што знаходзяцца ў такой жа сытуацыі, але ня маюць такой жа магчымасьці ўголас абмеркаваць гэта ня толькі ў грамадзтве, але і са сваімі сем’ямі. Гэта была супэрпадтрымка ад беларусаў, якія знаходзяцца вакол мяне. Я разумею, што гэта ня ўся Беларусь, ня ўсё наша насельніцтва, але для мяне было вельмі істотна, што столькі людзей прынялі мяне і паслалі сваю любоў і энэргію нашай сям’і. Я ўдзячная кожнаму.
— Я шмат гадоў была вядоўцай перадачы «Толькі жанчыны», і ў адным з выпускаў гутарыла з трыма лесьбіянкамі, і ўсе яны казалі пра тое, што сямʼя спачатку катэгарычна не прыняла іхнага выбару і гэта было вельмі балюча. Як было ў вас? Ці прынялі ваш выбар вашы бацькі?
— Мне пашанцавала. Людзі мне якраз пісалі пра тое, што калі яны зрабілі камінгаўт унутры сямʼі, бацькі ад іх адвярнуліся. Мае бацькі ніколі адкрыта гэтага не абмяркоўвалі. Напэўна, яшчэ і таму, што з 17 гадоў я не жыву зь імі. Калі я вярталася ў Менск і нейкі месяц мы праводзілі разам, то нейкіх асабістых момантаў я ня згадвала і не абмяркоўвала. Гэта не было табу, але я шмат інфармацыі ім не давала ніколі.
А тут (у Лёндане. — РС), калі сустрэла Надзю (Надзея Бродзкая — выканаўчая дырэктарка Беларускага свабоднага тэатру. — РС), я зразумела, што хачу бацькам пра гэта расказаць, таму што гэта ўжо больш чым проста нейкія адносіны для мяне. Яна ўжо частка маёй сямʼі. Я расказала бацькам і атрымала словы падтрымкі. Уся мая сямʼя была радая і шчасьлівая. Цяпер я не дачакаюся, калі мы зможам сабрацца адной вялікай сямʼёй, павячэраць усе разам і проста быць як адна сямʼя за адным сталом.
— Раскажыце пра вашу Надзю, як вы пазнаёміліся, як разьвіваліся адносіны?
— Ва ўсім вінаваты Халезін. Крыху перадгісторыі. Я пазнаёмілася зь Мікалаем Халезіным і Натальляй Калядой у Вільні ў 2021 годзе. Калі летась я прыехала ў Лёндан, я запрасіла іх на сваю гульню. Яны прыйшлі з Надзяй. Пасьля гульні такі хаос звычайна. Я бягу на трыбуны, абдымаю сваіх сяброў і бягу назад, на нараду. І пасьля гэтай гульні мы нарэшце дамовіліся сустрэцца на вячэры. Коля напісаў: «З намі яшчэ Надзя будзе». — «Супэр, выдатна». І з 25 лістапада, з таго вечара, з той вячэры мы ўжо з Надзяй не разьвітваліся. Як ён тлумачыў, ён усё ведаў і ўсё разьлічыў, бо ведаў і мяне, і Надзю, і зразумеў, што мы пасуем адна адной.
— Як часта вам даводзілася сутыкацца з гамафобіяй у Беларусі, у спартовым асяродзьдзі?
— Мне асабіста не даводзілася. Я чалавек, які стараецца ад сябе нэгатыў прыбіраць, не зьвяртаць на яго ўвагі і не знаходзіцца побач зь ім. Гамафобіі ў Беларусі ў дачыненьні да сябе я не сустракала. Я ведаю, што ёсьць такія выпадкі, што людзі розныя. Ня ведаю, ці гэта зьвязана з маёй асобай, ці мне пашанцавала.
«Забараніць чайлдфры? Гэта варʼятня. Нічога новага ад нашай дыктатуры»
— У Беларусі цяпер сфэра прыватнага жыцьця моцна ідэалягізуецца — толькі адна традыцыйная форма сям’і, нават чайлдфры спрабуюць зрабіць па-за законам, ня кажучы ўжо пра жорсткае непрыманьне ЛГБТ-супольнасьці. Як вам здаецца, наколькі дыктатура і рэпрэсіі ўзаемазьвязаныя з такім жорсткім патрыярхальным падыходам?
— Для мяне быць у адносінах з жанчынай — гэта свабода. Я свабодная. Гэта мой выбар; гэта ня тое, што мне дыктуюць нейкія правілы, грамадзтва і гэтак далей. Гэта тое, што выбрала я, што для мяне лепей. Але дыктатуры такі варыянт не пасуе. Дыктатура ідзе просталінейна. Сказалі так — і ўсе павінны быць на адзін капыл. Але так грамадзтва не разьвіваецца, бо мы ўсе вельмі розныя. Ёсьць унутраная свабода ў людзей ЛГБТ, якія прынялі тое, якімі яны ёсьць, і ідуць у гэтым кірунку. І гэта іхная свабода. А дыктатура змагаецца супраць свабоды. Вядома, у іх толькі мужчына і жанчына. Забараніць чайлдфры? Як гэта? Гэта варʼятня. Нічога новага ад нашай дыктатуры.
— У 2020 годзе, калі сотні тысяч людзей былі на вуліцах, былі і людзі зь вясёлкавымі сьцягамі. Ці гэта таксама пэўная прыкмета сталасьці беларускага грамадзтва, якое тады было на вуліцах?
— У 2020 годзе мяне не было ў краіне. Я сачыла за ўсімі падзеямі онлайн. Я бачыла гэта на некаторых фотках. Мне пашчасьціла пазнаёміцца з Настай Базар, якая была на гэтых маршах з ЛГБТ-сьцягам. Гэта свабода. Свабода людзей, якія хочуць прыйсьці на марш і быць з тым сьцягам, які ў іх асацыюецца. Гэта клясна.
На жаль, здараюцца моманты. Гэтым летам я пайшла на прайд у Вільні зь бел-чырвона-белым сьцягам. Беларусы прынесьці велізарны бчб-сьцяг, і мы ў калёне прайду ў свабоднай краіне ішлі з нашым сьцягам. Мне пісалі: «Навошта ты прынесла бчб-сьцяг на прайд, так ня трэба». Прычым мне пісалі гэта «свабодныя спартоўцы», людзі, зь якімі, я лічыла, мы рухаемся, мы хочам, мы бачым новую Беларусь даволі аднолькава. Аказваецца, гэта яшчэ вялікі шлях да таго прыняцьця, якога мне б хацелася, каб у нас было ў Беларусі. Прынесьці бчб-сьцяг на прайд — я ня бачу ў гэтым праблемы зусім. Гэта мой выбар. Куды хачу, туды хаджу з тым сьцягам, зь якім я хачу. Гэта, праўда, праца і доўгі шлях.
«У кожнай камандзе ёсьць прадстаўнікі ЛГБТ-супольнасьці, проста пра гэта не прынята гаварыць»
— Як шмат беларускіх спартовак і спартоўцаў вымушаныя хаваць сваю арыентацыю, якое стаўленьне да гэтага ў спартовых чыноўнікаў? І наколькі сытуацыя адрозьніваецца ў эўрапейскіх клюбах?
— Я ўсё жыцьцё грала ў Эўропе, у Турэччыне. У кожнай камандзе былі пары. Можа, ня разам, але былі дзяўчаты, якія сустракаліся зь дзяўчатамі. Гэта як мінімум 30% гульцоў. У Беларусі гэтая лічба можа быць вышэйшая ці ніжэйшая, ня ведаю, бо ў Беларусі не гуляла ў прафэсійнай камандзе. Для мяне гэтая лічба адэкватная. 70% грамадзтва — мужчыны і жанчыны, 30% — мужчына і мужчына ці жанчына і жанчына. Мне здаецца, наша краіна ня так моцна адрозьніваецца, каб гэты працэнт быў 0% ці 1%. У кожнай камандзе ёсьць прадстаўнікі ЛГБТ-супольнасьці. Гэта ня нешта звышнадзвычайнае, гэта звычайная зьява. Проста пра гэта не прынята гаварыць. Мужчыны больш гэтага саромеюцца і хаваюць гэта ў сваёй камандзе. Я перакананая, што практычна ў кожнай камандзе можна знайсьці чалавека такой арыентацыі.
— А калі вы былі капітанам беларускай жаночай баскетбольнай зборнай, ці таксама была такая прапорцыя? Не відавочная, але, можа, схаваная?
— Ха! Зараз палічу... Жартую. Гэта плюс-мінус. Побач са мной былі дзяўчаты, якія гуляюць у Эўропе, якія бачаць гэтую свабоду. Можа, у самой Беларусі і ў нацыянальнай камандзе гэта не было прынята абмяркоўваць адкрыта. Вядома, ёсьць.
— Як зьмянілася ваша жыцьцё пасьля публічнага прызнаньня на шоў у Халезіна?
— Ніяк. Гэта маё першае інтэрвію на камэру. У мяне ўжо заплянаваныя іншыя інтэрвію, але так, каб я «прачнулася знакамітай», такога няма. Я ўсё тая ж Каця Сныціна, былы капітан нацыянальнай каманды, беларуска. Усё тое самае. Проста я расказала, падзялілася з вамі часткай свайго асабістага жыцьця.
«Я прыняла рашэньне заканчваць з баскетболам, бо адчуваньне, што ўжо нагулялася»
— У сваім звароце з нагоды заканчэньня прафэсійнай кар’еры і апошняга сэзону вы сказалі, што будзе весела, бо гэта жаночы баскетбол. Можаце патлумачыць?
— Мы адгулялі дзьве гульні. Усе былі перакананыя, і я таксама, што мы спакойна выйграем гэтыя гульні і пройдзем у Эўралігу (гэта найвышэйшы эўрапейскі турнір). Але мы лажануліся. І мы ня будзем гуляць у Эўралізе, будзем гуляць у Эўракубку. Гэта другі па сіле эўрапейскі баскетбол цяпер. Ты ніколі ня ведаеш, як згуляе каманда. Здавалася, што мы супэрпадрыхтаваныя, матываваныя, сфакусаваныя толькі на дзьвюх гульнях. А выйшлі на пляцоўку — і як рукі адняліся, нічога не маглі зрабіць дзьве гульні.
Я прыняла рашэньне заканчваць з баскетболам, бо адчуваньне, што я ўжо нагулялася. У мяне даўно ўжо ідзе вельмі роўна па эмоцыях — прайгралі ці выйгралі... Напэўна, проста стомленасьць, што назапасілася за 21 год толькі прафэсійнай карʼеры. Я яшчэ з 5-6 клясы трэнуюся па два разы на дзень. У жніўні быў трэнавальны збор, і ў суме было 7-гадзіннае трэнаваньне. Я падумала: «Божа мой, ці трэба мне гэта яшчэ, ці не?». І зразумела, што яшчэ адзін сэзон я адгуляю з задавальненьнем... Мне гэта ў кайф, і вось ужо варта заканчваць. Таму запрашаю ўсіх беларусаў — мы будзем граць у Эўракубку, будзем езьдзіць па Эўропе, я буду выстаўляць расклад гульняў і вельмі спадзяюся, што многім з вас удасца прыйсьці на мае гульні і паглядзець на мяне ў заключным сэзоне.
«Гэтую каманду рабілі для таго, каб зрабіць баскетбол у Англіі больш папулярным»
— Вы другі год запар гуляеце за каманду London Lions. Раскажыце пра каманду, пра вашу ролю ў ёй, пра посьпехі каманды.
— У мінулым сэзоне мы выйгралі ўсё, што толькі магчыма было ў самой Англіі, прайшлі далёка ў Эўракубку. Гэтую каманду рабілі для таго, каб зрабіць баскетбол у Англіі больш папулярным. Вельмі вялікая мэдыяпадтрымка ёсьць у каманды. Нас увесь час здымаюць, фоткаюць, з намі робяць калябарацыі розныя крамы, з намі івэнты ў горадзе праводзяць, каб прывесьці як мага болей людзей на баскетбол, каб паказаць ім, што ў краіне ёсьць ня толькі футбол. Футбол клясны, нічога ня маю супраць, але ёсьць яшчэ і баскетбол.
Я тут жыву каля залі, выходжу ў звычайнай вопратцы, не ў London Lions, і мяне на вуліцы пазнаюць. Прыемна. Я для сябе зразумела, што мне цікава знаходзіцца ў камандзе, якая хоча ня толькі выйграць гульні, але хоча зрабіць баскетбол ва ўласнай краіне больш папулярным. Я рада, што ў нас гэта атрымліваецца.
— Што такое 7-гадзінная трэніроўка? Цяжка ўявіць.
— Гэта былі ранішняя трэніроўка 4 гадзіны і вечаровая 3 гадзіны. Каманда новая. Спрабуюць разам сумясьціць, каб мы гулялі як адно цэлае. Гэта вымотвае, калі шчыра. Нават я, якой 38 гадоў, але і дзяўчаты, якія нашмат маладзейшыя, былі вельмі стомленыя. Большую частку жыцьця я праводжу ў залі, і мне ўжо хочацца пажыць крыху іншым, простым жыцьцём.
«Я спадзяюся, што мы дзесьці на 20-м кілямэтры»
— Мы запісвалі некалькі інтэрвію, у якіх вы казалі пра беларускую рэвалюцыю як маратон. На якім кілямэтры мы цяпер?
— Не магу дакладна сказаць, бо я ніколі ня бегала маратон. І ня думаю, што прабягу 42 кілямэтры, гэта не для мяне. За тры гады прайшоў парыў паскорыцца, які быў напачатку. Цяпер людзі на тым этапе маратону, калі пачалі разьмяркоўваць энэргію і сілу па ўсёй дыстанцыі. Нам цяжэй, чым тым, хто бегае маратоны, бо яны ведаюць, дзе ў іх канец. Мы ня ведаем. Я мяркую па самой сабе і па маім атачэньні, што мы пачалі разьмяркоўваць гэтую энэргію не на кароткі пэрыяд, а на больш доўгую дыстанцыю. Людзі, мае сябры пачалі пра сябе больш клапаціцца, займацца спортам, атрымліваць псыхалягічную дапамогу. Мы зразумелі, што гэта ня так лёгка, што трэба сябе берагчы на гэтую доўгую дыстанцыю. Я спадзяюся, што мы дзесьці на 20-м кілямэтры.
— Чым вы будзеце займацца па завяршэньні прафэсійнай спартовай карʼеры?
— Ня ведаю. Прыйдзе з часам. Яшчэ цэлы сэзон, 8 месяцаў буду гуляць у баскетбол. Цягам гэтага часу я нешта прыдумаю, нешта ўсплыве, у мяне так вельмі часта ў жыцьці бывае, што калі я адпускаю сытуацыю, то да мяне прыходзіць вельмі шмат варыянтаў. Я перакананая, што наступным летам я нечым буду займацца дакладна. Я адыду ад спорту, і гэта будзе нешта простае, чалавечае. Паглядзім.
— У 38 гадоў можна пачынаць нешта новае зь вялікай радасьцю і сіламі. Так?
— Так. Мне вельмі цікава. Я завяршаю вялікую частку жыцьця, прысьвечаную спорту. Што будзе далей, ня ведаю. Але скажу, што трэнэрам ніколі не хацела быць, бо ведаю, якая гэта цяжкая праца.
«Пакуль вайна ня скончылася, беларускія спартоўцы ня могуць выступаць, асабліва на Алімпійскіх гульнях»
— Як вы ставіцеся да допуску беларускіх спартоўцаў на міжнародныя спаборніцтвы?
— Я бачыла, што дапусьцілі беларускіх і расейскіх паралімпійцаў да Алімпіяды. Не глядзела, на якіх умовах. Я спадзяюся, што праз гэта ўкраінскія спартоўцы не адмовяцца ўдзельнічаць у Алімпіядзе... Трэба працягваць ціснуць сваю лінію, працягваць нагадваць людзям, што вайна ня проста нейкая падзея, а яна прыносіць сьмерць. І спартоўцы — таксама вялікая частка гэтай дыктатарскай машыны.
Я разумею, што я ў свой час была... Не люблю казаць, што мяне выкарыстоўвалі, але так, я прадстаўляла дыктатуру ў Эўропе. Я была капітанам нацыянальнай каманды, гульцом нацыянальнай каманды. Нават калі ў іх забяруць сьцягі і пад нэўтральным сьцягам і бяз гімна яны змогуць выступаць, мне здаецца, што гэта недапрацоўка сілаў, якія змагаюцца супраць такіх допускаў.
Мне здаецца, што, пакуль вайна ня скончылася, яны ня могуць гуляць, выступаць, асабліва на Алімпійскіх гульнях з усімі правіламі Алімпіяды. Навошта Алімпіяда была створаная? Мне думаецца, што гэта вельмі дрэнная падзея для сусьветнага спорту ў тым пляне, што калі дапусьцілі на Алімпіяду, то будуць пачынаць дапускаць і на іншыя віды спаборніцтваў.
