Якія сапраўдныя маштабы цяперашніх беларуска-расейскіх вучэньняў? Ці ёсьць яшчэ выбар у Аляксандра Лукашэнкі? Якія меры прыме Захад адносна Беларусі пры розных ступенях яе ангажаванасьці ў вайскова-палітычны крызіс? Ці слушнае ўяўленьне, што ад вайскова-палітычнага сувэрэнітэту Беларусі ўжо нічога не засталося?
Па гэтых пытаньнях Юрыя Дракахруста на канале Свабода Premium дыскутуюць дырэктар Цэнтру стратэгічных і замежнапалітычных дасьледаваньняў Арсень Сівіцкі і экспэрт Эўрапейскай рады міжнародных адносінаў, былы беларускі дыплямат Павал Сьлюнькін.
Сьлюнькін
- Выбар у Лукашэнкі па-ранейшаму застаецца. Я нязгодны з думкай, што ён стаў цалкам несамастойны. Цэнтар прыняцьця рашэньняў пакуль ня быў цалкам перанесены ў Маскву. Гэта было бачна і па зьмесьце інтэграцыйных дакумэнтаў, падпісаных летась.
- У вайсковай сфэры паглыбленьне залежнасьці найбольшае. Лукашэнка спрабуе прадаваць сваю антызаходнюю палітыку і рыторыку. Але я ня думаю, што ён гатовы ваяваць за інтарэсы Расеі з Украінай. Я нават ня ўпэўнены, што ён гатовы даць для гэтага тэрыторыю Беларусі.
- Магчыма, мэта беларуска-расейскіх вучэньняў — адцягнуць украінскія сілы з галоўнага кірунку магчымага ўдару.
- Ваяўнічая рыторыка Лукашэнкі мае двух адрасатаў — унутраную публіку, якой трэба тлумачыць, чаму працягваюцца рэпрэсіі і чаму з Захадам такія кепскія адносіны, і Маскву, якой ён прадае сваю геапалітычную ляяльнасьць.
- Наколькі далёка гатовы пайсьці Лукашэнка — невядома. Да таго ж, хутчэй за ўсё, Уладзімір Пуцін ня дзеліцца зь ім усімі сваімі плянамі стварэньня напружанасьці. У гэтым максымальная небясьпека і для Лукашэнкі асабіста, і для беларускай дзяржавы ў цэлым.
Сівіцкі
- Пасьля 2017 году на фоне дыскусіяў пра колькасьць вагонаў, якія перавозілі расейскія войскі на вучэньні ў Беларусь, Міністэрства абароны РФ засакрэціла інфармацыю пра тэндэры на замову вагонаў для транспартаваньня войскаў і вайсковых грузаў. Таму мы ня маем прамых зьвестак, колькі вайсковае ведамства Расеі зафрахтавала вагонаў на беларускі кірунак на 2022 год.
- Калі глядзець зьвесткі па тэндэрах на 2021 год (тады праводзіліся вучэньні «Захад-2021»), тады на ўсе кірункі Расея патраціла 910 мільёнаў расейскіх рублёў (прыкладна 11 мільёнаў даляраў).
- Ёсьць зьвесткі на гэты год на ўсе кірункі — гэта 860 мільёнаў расейскіх рублёў. Гэта менш, чым летась. Расея не плянуе ніякіх вучэньняў за мяжой, акрамя вучэньняў у Беларусі. З гэтага я раблю выснову, што колькасьць расейскіх войскаў, якія будуць браць у іх удзел у лютым, будзе прыкладна такая ж, як і на леташніх вучэньнях «Захад-2021».
- Міністэрства абароны Беларусі зрабіла тлумачэньне, што парамэтры вучэньняў не патрабуюць інфармаваньня АБСЭ. Гэта значыць, што ў вучэньнях будуць браць удзел ня больш за 12,5 тысячы вайскоўцаў, зь іх расейскіх — каля 3 тысячаў.
- Я лічу, што дадзеныя, зьлітыя праз ТГ-канал «Супольнасьць беларускіх чыгуначнікаў», не зусім адпавядаюць рэчаіснасьці.
- Расеі зараз і ня трэба шмат войскаў уласна ў Беларусі. Яна канцэнтруе значныя сілы ня толькі на заходняй мяжы з Украінай, але на паўночна-заходняй, у Смаленскай вобласьці, на сутыку межаў Беларусі, Украіны і Расеі.
- Туды зараз перакінутыя сілы дзьвюх арміяў. Расея зможа іх вельмі хутка перакінуць на тэрыторыю Беларусі нават не па чыгунцы.
- Украінцы цяпер зыходзяць з думкі, што ў выпадку, калі пачнецца вайна, беларускае войска выступіць на баку Расеі. Таму ў апошнія тыдні Ўкраіна ўзмацняе паўночную мяжу. У выпадку вайны Расея наўрад ці будзе выкарыстоўваць тэрыторыю Беларусі для ўдару сухапутнымі сіламі, а вось для авіяўдараў, ракетна-бомбавых удараў — будзе. Празь Беларусь Украіну бамбаваць зручна, бо ва Ўкраіны на поўначы мала сілаў СПА.
- Расейскія войскі ў Беларусі — гэта пагроза ня толькі Ўкраіне, але і Польшчы і краінам Балтыі. І цяперашняя палітыка Лукашэнкі — гэта, апроч іншага, запрашэньне Злучаным Штатам да дыялёгу праз эскаляцыю напружанасьці.
Сьлюнькін
- У дыпляматычных дыскусіях не разглядаюцца надта канкрэтныя сытуацыі разьвіцьця падзеяў, яны ідуць у больш шырокім кантэксьце. Ня думаю, што амэрыканскія дыпляматы агучвалі беларускім калегам, што канкрэтна будзе Беларусі за той ці іншы сцэнар удзелу ў расейскім уварваньні.
- Мяркую, што ў агульных рысах было сказана, што будзе Беларусі за прамы ўдзел у расейскай агрэсіі. Лукашэнку, нягледзячы на саюзьніцкія адносіны з Расеяй, складана супрацьстаяць такой дзяржаве, як ЗША. У яго няма ніякіх гарантыяў, што Масква кампэнсуе яму ўсе магчымыя страты ад амэрыканскай рэакцыі.
- Лукашэнка і МЗС Беларусі і самі разумеюць, чаго Беларусі будзе каштаваць удзел у агрэсіі. Ён ня ведае, што будзе рабіць Пуцін. Магчыма, і сам Пуцін гэтага ня ведае, наколькі далёка ён пойдзе. Ён гэтым і гуляе. Але гэта і пастка. Ён падымае стаўкі, але і Захад іх падымае ў адказ.
- Павялічыліся вайсковыя пастаўкі Ўкраіне, Джо Байдэн разважае над магчымасьцю паслаць дадатковыя войскі ва Ўсходнюю Эўропу.
- Байдэн ужо трапіў у скандал, калі сказаў, што адказ ня будзе вельмі жорсткі на «невялікае ўварваньне». Яго скрытыкавалі, і ён узяў свае словы назад, сказаўшы, што жорсткія меры будуць у адказ на любое ўварваньне.
- Калі Пуцін цьвёрда ўпэўнены, што пры сучасным сьветапарадку Расея не захаваецца як вялікая дзяржава і што гэты сьветапарадак трэба памяняць, баюся, што яго не стрымаюць ніякія санкцыі.
- Нікому ня выгаднае ўяўленьне пра тое, што Беларусь ні на што не ўплывае. Гэта пазбаўляе яе суб’ектнасьці — і народ, і Лукашэнку, і яго чынавенства. Гэтае ўяўленьне — вельмі кепскі вынік, да якога Лукашэнка прывёў краіну за 27 гадоў свайго кіраваньня.
Сівіцкі
- Успрыняцьцё Беларусі на Захадзе заўсёды было вынікам каньюнктуры двухбаковых адносінаў. У 2014–2019 гадах Беларусь успрымалася як краіна, якая робіць унёсак у падтрыманьне рэгіянальнай бясьпекі.
- Цяпер Беларусь у вачах Захаду страчвае субʼектнасьць, і гэта вынік рыторыкі, якою сёньня карыстаецца афіцыйны Менск. Але фактычна нічога ж не зьмянілася. Менск захоўвае стратэгічную аўтаномію. Расейскія войскі, якія прыбываюць у Беларусь, будуць падпарадкоўвацца кіраўніку Генштабу Ўзброеных сілаў Беларусі.
- Калі Беларусь стане пляцоўкай ціску на Ўкраіну, тым больш калі зь яе тэрыторыі будуць нанесеныя ўдары па Ўкраіне, а тым больш калі беларускае войска будзе ўдзельнічаць у гэтым нападзе, — ЗША будуць трактаваць Беларусь як краіну-агрэсара.
- Я ня ведаю, ці будуць уведзеныя «пякельныя» санкцыі адносна Расеі, а вось адносна Беларусі яны могуць быць уведзеныя без істотных наступстваў для ЗША.
- Расея можа пайсьці на прызнаньне незалежнасьці ДНР і ЛНР і ўвесьці на іх тэрыторыю свой вайсковы кантынгент. Калі гэта адбудзецца падчас вучэньняў «Саюзная рашучасьць» у Беларусі, у Беларусі могуць узьнікнуць вялікія праблемы.
- Расея і ЗША працуюць над тым, каб прымусіць Уладзіміра Зяленскага выконваць Менскія пагадненьні. Гэта вынікае з заяваў дзяржсакратара ЗША Энтані Блінкена.
- Гэта можа быць падобна да расейска-грузінскага канфлікту 2008 году, які ня меў колькі-небудзь істотных наступстваў для Расеі. Тады ў Менск прыяжджалі прадстаўнікі Захаду і казалі, што калі Беларусь прызнае незалежнасьць Паўднёвай Асэтыі і Абхазіі, яна будзе адключаная ад банкаўскай сыстэмы SWIFT.
Сьлюнькін
- Магчымыя дыпляматычныя наступствы былі сфармуляваныя ва ўказе Байдэна. Лёгіка будзе падштурхоўваць да яшчэ больш жорсткіх санкцыяў адносна найбуйнейшых беларускіх прадпрыемстваў і дзяржаўных ведамстваў.
- Але ў выпадку ваеннага канфлікту наўрад ці найбольш за яго пакараюць Лукашэнку. Беларусь там зараз не ўспрымаюць як самастойны субʼект палітыкі. Які сэнс караць такі несамастойны абʼект?
- Ад Байдэна будуць патрабаваць пакараньня Расеі і Пуціна.
Пагроза нападу Расеі на Ўкраіну
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
