Ҳодиса
Нигарониҳо аз ҳамлаи Исроил ба охирин паноҳгоҳи фаластиниён
Кишварҳои ҳамсояи Исроил ва калидӣ дар гуфтугӯҳои миёни "Ҳамос" ва Исроил аз паёмадҳои фалокатбори ҳамла ба ҷануби шаҳри наздимарзии Ғазза – Рафаҳ ҳушдор дода, аз Исроил хостанд, дар ин макон амалиёти низомӣ анҷом надиҳад.
Садҳо ҳазор фаластинӣ дар ин макон паноҳанда шудаанд ва ин ҷо шаҳраке аз хаймаҳои паноҳандагон бунёд шудааст.
Исроил иддао дорад, ки раҳбарони "Ҳамос" дар ин макон пинҳон шудаанд. Рӯзи 10-уми феврал Исроил ҳамлаҳои ҳавоиро ба шаҳри сераҳолии Рафаҳ сар кард. Ҳарчанд Бенямин Нетаняҳу, сарвазири Исроил гуфта буд, ки аз низомиён хостааст, қабл аз ҳамла ба ин минтақа садҳо ҳазор нафарро ба ҷойи амнтар кӯч диҳанд, аммо бино ба хабарҳо дар ҳамлаҳои ахир, даҳҳо фаластинӣ, аз ҷумла чандин кӯдак кушта шудаанд.
Нетаняҳу дар бораи нақшаи амалиёт дар Рафаҳ тафсилот надодааст. Аммо изҳороти ӯ дар ин бора нигарониҳои зиёд ба бор овард.
Беш аз нисфи аҳолии 2,3 миллионии Ғазза дар Рафаҳ паноҳанда шудаанд. Аксаран пас аз ҳамлаи Исроил ба Ғазза ва дастури Исроил ба ин ҷо кӯчидаанд. Ин охирин паноҳгоҳи онҳо дар марзи Ғазза бо Миср аст ва мардум дигар ҷойи амне барои рафтан надоранд.
Самеҳ Шукрӣ, вазири корҳои хориҷии Миср гуфтааст, ки амалиёти Исроил дар Рафаҳ, барои мардуми фаластин бо “фалокат пешгӯинашаванда” анҷом хоҳад ёфт. Дар сурати идомаи ҳамаи Исроил ба ин минтақа Фаластиниён маҷбуранд, вориди хоки Миср шаванд. Миср ҳушдор дод, ки вуруди иҷбории фаластиниҳо ба хоки ин кишвар созишномаи Сулҳ бо Исроилро халалдор мекунад.
Яке аз кишварҳои дигари калидии минтақа - Қатар ҳам аз паёмади фоҷеабори ин тасмими Исроил ҳушдор додааст. Арабистони Саудӣ ҳам аз эҳтимоли “фалокати ҷуброннопазир” нигаронӣ кард. Амрико аз Исроил хост, бидуни кафолати амнияти ғайринизомиён дар Рафаҳ амалиёти низомӣ анҷом надиҳад. Анналена Бербок, вазири корҳои хориҷии Олмон низ дар саҳфааш дар шабакаи X аз оқибатҳои бади ин тасмими Исроил гуфт.
Бо ин ҳама Бенямин Нетаняҳу, сарвазири Исроил гуфт, барои нобуд кардани 4 бахши низомии “Ҳамос” бояд ба Рафаҳ ҳамла кунад. Вай таъкид кардааст, ки агар Исроил ба Рафаҳ ворид нашавад, “ҷангро бой медиҳад”
Бо вуҷуди интиқоду нигарониҳои шадид Исроил ҳамлаҳои ҳавоӣ ба Рафаҳро идома медиҳад. Бино бар иттилои мақомоти тандурустӣ, шаби шанбе дар пайи се ҳамлаи ҳавоии Исроил ба Рафаҳ 28 нафар, аз ҷумла даҳ кӯдак кушта шудааст.
Аз оғози ҷанги охир миёни "Ҳамос" ва Исроил дар Навори Ғазза, ки рӯзи 7-уми октябри соли гузашта оғоз шуд, то кунун 1200 исроилӣ ва наздик ба 30 ҳазор фаластинӣ кушта шудаанд. Аксари кушташудаҳо занону кӯдакон ҳастанд.
"Фарзандонам дар зери вайрона, пеши чашмам ҷон доданд" ВИДЕО
Як сол пеш заминларзаи маргбортарин дар таърихи муосири Туркия зиндагии Абдуалим Муайниро зеру забар кард. Тақрибан се рӯз зери вайрона буд ва ҳамонҷо ҳамсару фарзандонаш пеши чашмаш ҷон доданд. Онҳо аз ҷанг дар Сурия гурехта буданд.
Абдуалим Муайнӣ аз як пой маҳрум шуд. Ҳоло хонаашро ба ёд меорад, ки бо оилааш дар шаҳри Ҳатай, ҷануби Туркия, бунёд карданд. Пеш аз фавти азизонаш зери вайронаҳо, бо ҳамсараш Эзро, писари 10-солааш Муҳсин ва духтари 7-солааш Басира дувоздаҳ соат гап зад.
"Рӯҳашон шод бод, зану фарзандонам рафтанд. Бародарам Абдураҳим, бародарзодаи занам низ ҷон доданд. Ҳамаи онҳоро аз даст додам, як хонавода будем. Мо аз кор ба хона бармегаштем ва ё аз хона ба кор, ё ба дидани ҳам мерафтем. Хушҳолӣ мекардем. Ҳама аз байн рафт," – нақл кард ӯ.
Заминларзае бо нерӯи 7.8 дараҷа бахшҳои бузурге аз шаҳракҳоро дар ҷанубушарқи Туркия ва Сурияи ҳамсоякишвар ба хок яксон кард.
Панҷоҳ ҳазор касро дар Туркия ва тақрибан 6 ҳазор нафарро дар Сурия кушту миллионҳо нафарро бехонумон кард. Вилояти Ҳатай бештар аз ҳама осеб дид. Як пойи Муайниро буриданд, дигарӣ аз зону поён фалаҷ шуд, чунки зери сементу хишт монда буданд.
Муайнӣ ба шаҳри Бурса дар шимолуғарби Туркия рафт ва онҷо бо модараш ва хоҳару се фарзандаш зиндагӣ мекунанд. Дастёрашон ҳаминҳо ҳастанд.
“Дар инҷо нишаста, андак Қуръон мехонам, тасбеҳ мегардонам, ниёиш мекунам. Бо модарам, хоҳарам, фарзандони бародару хоҳарам суҳбат мекунам. Рӯзҳоям чунин мегузаранд,” – мегӯяд ӯ.
Муайнӣ чанде пеш рафтан давраҳои офиятбахширо оғоз кард. Умед дорад, ки пойи пластикӣ мегираду ба кор идома медиҳад. Пули хонаро мепардозад ва рӯзе ба ватанаш бармегардад. Дар Бурса қимати иҷора панҷ баробар бештар Ҳатай аст. Пули иҷораву ғизоро бародараш мепардозад. Харҷи муолиҷа ҳам боло меравад.
“Мо бима надорем. Агар поям дуруст шавад, корҳое ҳаст, ки карда метавонам. Ҳар як инсон бояд кор кунад, то тавонад, ки пули худу дигар хароҷотро пардозад,” – гуфт Абдуалим Муайнӣ.
Муайнӣ бо зану фарзандонаш соли 2016 аз ҷанг дар Сурия гурехт ва аз ҳисоби фурӯши меваву сабзавот дар Туркия рӯз мегузаронд. Дар умум Туркия миллионҳо паноҳҷӯро мизбонӣ мекунад, ки аз ҷанги 13-солаи Сурия гурехтаанд.
Видеоро дар инҷо бинед:
Ҷасади як сарбози тоҷикро ба наздиконаш додаанд
Ҷасади як сарбози Вазорати дифои Тоҷикистонро ба наздиконаш дар ноҳияи Абдураҳмони Ҷомӣ додаанд.
Умед Бекназарзодаи 18-сола тирамоҳи соли 2023 ба артиш бурда шуда, дар шаҳри Исфара хидмат мекард. Ӯро як ҳафта пеш дар зодгоҳаш гӯрондаанд.
Масъулони қисми низомии “02267” ба таври расмӣ сабаби марги сарбозро нагуфтаанд. Сайфуллоҳ Қурбонзода, муовини фармондеҳи ин қисми ҳарбӣ дар мавриди таълиму тарбия, рӯзи 31-уми январ бо шунидани суоли Радиои Озодӣ аз суҳбат худдорӣ кард.
Мақомот ҳангоми додани ҷасад ба волидонаш гуфтаанд, ки “Умедҷон бо як сарбози дигар барои нос ҷанг кард ва дар натиҷа ба ҳалокат расид”.
Пайвандонаш мегӯянд, ба ин фарзия бовар надоранд. Ба қавли падараш, Тоҷиддин Бекназарзода, “вақте ҷасадро оварданд, аз пушти сараш хун мерафт.”
“Бародараш ҷасади Умедҷонро шуст. Дар пушти сараш шикофи калонро дидааст. Писари ман ҳеч гоҳ нос намекашид. Агар бо сарбози дигар ҷанҷол мекарду мефавтид, ҳатман падару модари ӯ барои узрхоҳӣ ба хонаи мо меомаданд. Аз маргаш як ҳафта мегузарад, дараки касе нест,” – нақл кард ӯ рӯзи 31-уми январ.
“Бовар надорам, ки писарам ҷанҷол кардааст. Масъулони қисми ҳарбӣ сабаби асосии ба марг расидани фарзандамро бояд фаҳмонанд. Шикоф дар пушти сари ӯ аз куҷо буд?” – афзуд ӯ.
Дар ҳоле ки, ба нақли Тоҷиддин Бекназарзода, писараш ду ҳафта дар рухсатӣ дар хонаашон буд ва рӯзи 22-юми январ январ ба хидмат баргашт: “Аз сарбозон шикоят надошт. Шабе, ки ба Исфара рафт, то расидан ба қисми ҳарбӣ ба зангҳо ҷавоб медод. Рӯзи дигар телефонаш дастнорас шуд. Пас аз чор рӯз хабари маргаш расид.”
Волидони Умедҷон Бекназарзода мегӯянд, ӯ фарзанди нахустини хонавода буд ва пас аз як соли муҳоҷирати корӣ аз Русия ронда шуду ба хидмат рафт.
Қисми ҳарбии “02267”-и қӯшунҳои хушкигарди Вазорати дифоъ, тавре дар сомонаи вазорат зикр шудааст, дар моҳи ноябри соли 2021 дар вилояти Суғд таъсис дода шудааст.
Ҳар сол дар воҳидҳои низомии Тоҷикистон марги сарбозон сабт мешавад. Дар бештари ҳолат, наздикони сарбозон даъво мекунанд, ки онҳо бар асари латукӯб фавтидаанд. Мақомот дар баъзе маврид вуҷуди латукӯбро тасдиқ мекунанд, вале дар аксар ҳолат марги сарбозонро ба беморӣ ё ҳолатҳои дигар рабт медиҳанд.
Ҳукумати Тоҷикистон дар моҳи октябри соли 2023 ба Созмони Милал гуфтааст, аз соли 2019 то 2022 ва сабаби "риоят нашудани оинномаи низомӣ" бештар аз 100 сарбоз ба ҳалокат расидаанд. Омори нав ҳанӯз дастрас нест.
Айқизи 23-сола дар пеши чашми духтараш кушта шуд. ВИДЕО
Як сокини вилояти Бодканди Қирғизистон дар пеши чашми духтараш, ҳамсари худро буғӣ карда, ба қатл расонидааст. Ба иддаои наздикони зан, вай ҳамеша аз сӯйи шавҳараш латтукӯб ва азият мешуд.
Дар пайи ин қазия, раиси Кумитаи амнияти миллии Қиррғизистон бо муроҷиат ба занони қурбонии хушунат хост, хомӯш намонанд ва ба ниҳодҳои қудратӣ муроҷиат кунанд.
Кудакии Айқиз Қалмурза Қизии 23 сола, яке қурбониёни хушунат, дар деҳаи Қарабоғи Бодканд, гузаштааст. Пайвандонаш шаш сол пеш ӯро аз ин ҷо ба хонаи шавҳар гусел кардан. Ҳоло онҳо дар мотами ӯ нишастаанд. Айқизро шавҳараш нафасгир карда, кушт.
“Дар пушти ӯ ягон ҷойи сиҳат намондааст. Сару рӯяш сиёҳу кабуд аст. Зоҳиран ба шатта задааст. Ӯро дар пеши чашми духтараш шиканҷа кардааст. Мо мехоҳем қазия одилона таҳқиқ шавад ва мард тибқи қонун ҷазо гирад.” - нақл кард, Хадиҷа Мамадҷонова, бибии Айқиз.
Айқиз лолу ношунаво буд. Шавҳараш айни мушкилро дорад. Ба гуфтаи муфаттишон, рӯзи дуюми январ, ҳангоми ҷанҷол шавҳараш Айқизро буғӣ карда куштааст. Ба гуфтаи наздиконаш, Айқиз аз пеш ҳам ҷабру ситами шавҳарро мекашид. Соли гузашта, баъди зарбу лат 10 рӯз дар беморхона бистарӣ будааст.
Нургази Пирҷонов, бародари Айқиз гуфт: “Ӯро сахт зада буд. Аз мӯйи сараш кашида, дандонашро шикаст. Ҷоғ ва сараш зарб хурда буд. Агар ҳамон вақт чора меандешиданд, шояд кор то ин ҷо намерасид.”
Вақте Айқиз аз шифохона ҷавоб шуд, мехост, аз шавҳараш ҷудо шавад. Вале мард қасам хӯрд, ки дигар ба ӯ даст намебардорад. Моҳи декабр ба хонаи шавҳар баргашт ва баъди се рӯз ба қатл расонида шуд. Ҳоло шавҳари Айқиз дар боздошт аст. Ду фарзандашон ятим монд.
Дар ҷомеаи Қирғизистон ҳоло ин баҳс бархостааст, ки оё мумкин буд аз ин фоҷиа пешгирӣ кард? Ҳомии ҳуқуқ Индира Саутова бовар дорад, ки агар ҳама ниҳодҳои масъул вазифаи худро дуруст иҷро мекарданд, кор бо фоҷеа анҷом намеёфт.
“Агар касе бо чунин аҳвол ба беморхона меояд, ҳатман бояд милиса даъват шавад. Новобаста аз он, ки ӯ ариза навиштааст ё не. Ҳатто агар ӯ шикоят накунад ҳам, милисаҳо бояд аз чораҳои пешгирикунанда кор бигаранд. Ин талаби қонун аст. Вале ин корро намекунанд.” - афзуд, Индира Саутова.
Саутова, вакили дифои Асел Ногойбоева, ҳамон зане аст, ки соли гузашта, шавҳараш гушу биниашро бурид. Тафтиш маълум кард, ки шавҳараш ба он зан ҳам солҳо зулму ситам мекардааст. Асел чандин бор ба милисаҳо муроҷиат кард, вале мард боздошт нашуд. Ин қазия далели дигари беҳимоя будани занон дар Қирғизистон аст.
Ба қазияи ахир, раиси Кумитаи амнияти Қирғизистон вокуниш кард. Ӯ аз занони ситамдида хост, ба ин ниҳод муроҷиат кунанд. Ин даъват дар шабакаҳо вокунишҳои мухталифро ба миён овард. Бархе гуфтаанд, "ушунати занон дар Қирғизистон ба ҳадде расидааст, ки ба амнияти давлат хатар эҷод мекунад?"
Се тоҷики истисморшуда дар Мянмарро ба Душанбе баргардонданд
Вазорати умури хориҷӣ мегӯяд, се шаҳрванди Тоҷикистонро, ки гурӯҳҳои ҷиноӣ аз роҳи фиреб ба Мянмар, як кишвари дур ва ноором дар ҷанубушарқи Осиё бурда истисмор кардаанд, ба кишвар баргардонданд.
Дар баёнияи расмии вазорат, омадааст, 20-уми январи соли 2024 зимни ҳамоҳангии сафорати Тоҷикистон дар Малайзия ва дар ҳамкорӣ бо мақомоти Таиланд, сафорати Мянмар дар Малайзия, Созмони Байналмилалии Муҳоҷират ва Миссияи Байналмилалии Адлия, се шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар Мянмар қурбонии қочоқи инсон шуда буданд, ба ватан баргардонида шуданд.”
Дар баёния омадааст, ки мақомот ба ин афрод кумакҳои равонӣ ва офиятбахшӣ мерасонанд ва саъй доранд, ки дигар чунин ҳолатҳо пеш наоянд. Бино ба гузоришҳо, кадом як гуруҳи ҷиноӣ дар Телеграм ба ин афрод дар Таиланд кору музди хуб ваъда дода, вале бар хилофи ваъда ба Мянмар бурда, истисмор кардааст.
Маълум нест, онҳоро ба иҷрои кадом кор маҷбур кардаанд. Аз Тоҷикистон, ки сатҳи бекорӣ дар он баланд аст, солона даҳҳо нафар дар Русия ва кишварҳои арабӣ рафта, ба доми қочоқбарони инсон меафтанд ва сӯистифодаву истисмор мешаванд, вале бори аввал аст, ки дар бораи ба дасти қочоқбарони инсон афтодани тоҷикон дар Мянмар гузориш мешавад. Бар асоси муқаррарот, ному насаби ҷабрдидагон бе ризояти онҳо ошкор намешавад.
Парвандаи Холиқзода ва Абдуқодири Рустам ба додгоҳ рафтааст
Парвандаҳои пурсарусадои мудири беморхонаи "Ибни Сино" Абдухалил Холиқзода, муаллифи китоби "Ҳаводиси рӯзгори ман" ва Абдуқодири Рустам - нависанда ва муҳаққиқ, масъули шӯъбаи кадрҳои бемористони "Ибни Сино" ба додгоҳ рафтааст. Мақомот расман дар ин бора чизе намегӯянд.
Ду манбаи мустақил, рӯзи 17-уми январ ба Радиои Озодӣ гуфтанд, Додситонии кулли Тоҷикистон тафтиши парвандаро ба поён расонида, барои баррасӣ ба Додгоҳи шаҳри Душанбе равон кардааст.
Ба гуфти яке аз манбаъҳо, парванда рӯзи 8-уми январ ба додгоҳ рафтааст. Манбаъи дигари Радиои Озодӣ мегӯяд, қарор аст ҳафтаи дигар додгоҳ тасмим дар бораи баррасии парвандаро бигирад ва рӯзи баргузории нахустин мурофиаи додгоҳӣ низ маълум шавад. Манобеи Радиои Озодӣ гуфтанд, ки ҷузъияти дигари парвандаро дар даст надоранд ва намедонанд, ки ин парвандаҳо дар доираи кадом моддаҳои Кодекси ҷиноии Ҷумҳурии Тоҷикистон банду баст шудааст.
Дафтари матбуоти Додситонии кулли Тоҷикистон ба Радиои Озодӣ аз шарҳи бештар дар бораи анҷоми тафтиши парванда худдорӣ ва мактуби расмӣ дархост намуданд.
Наздикони Абдуқодири Рустам ва Суҳроб Раҷабзода дар суҳбат ба хабарнигори Радиои Озодӣ гуфтанд, дар бораи татфтиши қазия маълумоте надоранд. Вакилони мудофеи ин парвандаҳо ҳам барои расонаҳо ва хабарнигорон дастрас нестанд.
Дар ҳамин ҳол, Асомиддин Бобохонзода, муовини раиси Додгоҳи шаҳри Душанбе дар як суҳбати кӯтоҳи телефонӣ ба хабарнигори Радиои Озодӣ гуфт, ки “дар суди шаҳр ин гуна парванда нест”.
Муаллифи "Ҳаводиси рӯзгори ман" Абдухалил Холиқзода 7 августи 2023 боздошт шуда буд. Мақомот дар ин бора танҳо 15 август дар нишасти матбуотӣ хабар доданд. Холиқзода, бо иттиҳоми “барангехтани адовати милливу динӣ ва маҳалгароӣ” дастгир шуда буд.
Охири моҳи август нависанда ва адабиётшиноси шинохта Абдуқодири Рустам низ боздошт шуд. Додситонии кулли Тоҷикистон ба хабаргузории “Азия-Плюс” хабар додааст, ки алайҳи Абдуқодири Рустам бар асоси қисми 2-и моддаи 189-и Кодекси ҷиноӣ парванда кушоданд. Ҳоло маълум нест, ки тафтиши парвандаҳо дар доираи ҳамин моддаҳо ба поён расидааст ё моддаҳои дигаре низ ба парвандаҳо илова шудааст.
Ҳамчунин, дар ин қазия алайҳи мудири чопхонаи “Эр-Граф” Суҳроб Раҷабзода низ парванда боз шудааст. Китоби “Ҳаводиси рӯзгори ман” дар ҳамин чопхона нашр шуда буд.
13-уми октябри 2023 бархе манбаъҳои Радиои Озодӣ гуфта буданд, ки мақомоти тафтишотии Додситони кулли Тоҷикистон муҳлати таҳқиқи ин парвандаҳоро то ду моҳи дигар тамдид кардааст ва қарор буд 10-уми декабр поён ёбад. Он замон манобеъ тамдиди муҳлати парвандаро ба рӯйхат кардани амволи ғайриманқули Холиқзода дар хориҷи Тоҷикистон рабт медоданд.
Мунаққидони боздошти Холиқзода ва Рустам ин қазияро як намунаи барҷастаи саркӯби озодии баён ва андеша дар Тоҷикистони имрӯза меноманд.
Чанде пеш чор ниҳоди давлатӣ: Вазорати фарҳанг, Кумитаи дин, Академияи илмҳо ва Донишгоҳи миллии Тоҷикистон муҳтавои китоби “Ҳаводиси рӯзгори ман”-ро, санҷида буданд. Додситонии кулли Тоҷикистон низ, рӯзи 1-уми декабр дар номае ба Радиои Озод тасдиқ кард, ки "китоб аз ташхиси комютерӣ, динӣ, адабӣ-сиёсӣ ва равоншиносӣ гузашт", вале дар бораи натиҷаи он ва ниҳодҳои санҷишгар чизе нагуфт.
То ин дам баъзе аз мақомдорони тоҷик муҳтавои китоби “Ҳаводиси рӯзгори ман”-ро танқид кардаанд. Ба ин қатор Эмомалӣ Насриддинзода, ёвари акнун собиқи раиси ҷумҳурӣ; Фарҳод Раҳимӣ, президенти пешини Академияи улум; Хайриннисо Юсуфӣ, муовини раиси Ҳизби ҳокими халқӣ-демократӣ ва Абдуҷаббор Раҳмонзода, сафири Тоҷикистон дар Узбекистон дохиланд. Ахиран яке аз шогирдони Раҳмонзода дар шабакаҳои иҷтимоӣ навишт, ки дар матлаби сафир ва адабиётшинос амдан ё иштибоҳан яке аз нукоти муҳими китоби Холиқзода таҳриф шудааст.
Ёддоштҳои соҳибкори тоҷик Абдухалил Холиқзода бо номи "Ҳаводиси рӯзгори ман" моҳи марти имсол рӯнамоӣ шуд. Муаллиф дар он аз фазои соҳибкорӣ, фасод, сатҳи пасти фарҳангу таълим дар Тоҷикистон изҳори нигаронӣ карда, ҳамчунон бардошту таҷрибаашро аз ҳамкорӣ бо намояндагони маҳалҳои гуногуни Тоҷикистон баён доштааст.
Баъзе аз корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла масъули бахши табъу нашри Вазорати фарҳанг иддао карданд, ки муаллифи китоб намояндагони бархе маҳалҳоро паст задааст. Абдухалил Холиқзода пеш аз боздошт ин ҳамаро рад кард ва дар саҳифааш дар Фейсбук навишт, ки барои ӯ на маҳал, балки "тақдири миллат ва амнияту рушди кишвар муҳим аст".
Мақомот моҳи август ин китобро аз фурӯшгоҳҳо бардошта, дар робита ба нашри китоб муаллиф Абдухалил Холиқзода, нависандаи шинохта Абдуқодири Рустам ва мудири нашриёти “Эр-граф” Суҳроб Раҷабзодаро боздошт карданд. Ҳарсеи онҳо ба барангехтани кинаю адовати милливу мазҳабӣ аз ҷониби гуруҳи шахсон (қисми 2-и моддаи 189-и Кодекси ҷиноӣ) гумонбар ҳастанд.
Даъвои Африқо ба зидди Исроил. Қарор ва пайомади он чӣ хоҳад буд?
Дар назар аст, ҳафтаи равон, Додгоҳи байнулмилалии СММ дар Лоҳа ё Гаага қарори пешакии худро дар мавриди шикояти Африқои ҷанубӣ алайҳи Исроил эълон кунад. Муҳокимаи ин масъала рӯзҳои 11-12 уми январ дар додгоҳ оғоз шуд.
Ҷумҳурии Африқои Ҷанубӣ Исроилро ба нақзи Эъломияи оид ба пешгирӣ ва муҷозот барои наслкушӣ муттаҳам кардааст. Ин санади байналмилалӣ, баъд аз ҷанги дуюми ҷаҳон қабул шуда, Исроилу Африқои Ҷанубӣ ҳам онро пазируфтаанд. Эҳтимол муҳокимаи парванда алайҳи Исроил чанд сол идома хоҳад кард ва қарори ниҳоӣ ба ин зудиҳо қабул нашавад, аммо ба сифати чораи феълӣ додгоҳ метавонад, қарори қатъи ҷангро дар Ғазза содир кунад.
Ҳадафи Африқои Ҷанубӣ ҳам ҳамин аст. Талош дорад, то додгоҳ бо эълони тадобири муваққатӣ Исроилро ба қатъи ҷанг маҷбур кунад. Намояндагони Африқои Ҷанубӣ дар шикояти худ ҳамчунин талаб кардаанд, ки додгоҳ зимни қабули қарор масъалаи кӯчонидани иҷбории фаластиниҳо аз хонаҳояшон, таъмини онҳо бо маводи ниёзи аввал ва обу ғизо ва пешгирӣ аз бадтар шудани вазъ дар Ғаззаро ба назар бигирад.
Ҳомиёни ҳуқуқи башари байналмилалӣ бар инанд, ки на ҳамаи ин дархостҳо чун чораҳои муваққатӣ ба назар гирифта мешаванд. Гап сари он аст, ки ба иддаои намояндагони ҷониби Исроил, шикояти Африқои Ҷанубӣ метавонад ба далели иҷрои нопурраи тартиби пешниҳоди даъво ба Додгоҳи байналмилалӣ рад карда шавад.
Тибқи қоида ҷониби даъвогар бояд дар марҳилаҳои то расидан ба додгоҳ, ба ҳалли мусолиҳаомези ҷанг талош карда бошад. Қазия танҳо баъди он то Додгоҳи Байналмилалӣ мерасад, ки агар як ҷониб аз муҳокимаи даъвоҳои ҷониби дигарро саркашӣ кунад. Исроил иддао дорад, ки намояндагони он омодаи баррасии тамоми иддаову шубҳаҳои Африқои Ҷанубӣ буданд.
Африқои Ҷанубӣ рӯзи 29- уми декабр зидди Исроил шикоят буд. Бар асоси он, рӯзҳои 11-12 уми январ Додгоҳи байналмилалии СММ воқеъ дар Гаага, муҳокимаро шурӯъ карда, додрасҳо далелҳои ду ҷонибро шуниданд. Ҳуқуқшиноси африқоӣ, Адила Ҳассим, дар муҳокима Исроилро ба он айбдор кард, ки даҳсолаҳо боз алайҳи фаластиниҳо сиёсати генотсид ё наслкуширо пеш мебарад.
"Шурӯъ аз солҳои 60-и асри 20 Исроил Ғаззаро бомборон мекунад. Фаластиниҳо дар Ғазза бар асари тирандозӣ ва ҳамлаҳои ҳавоӣ ва ҳам аз замину баҳр мефавтанд. Онҳо ҳамчунин зери хатари марг аз гуруснагӣ ва бемориҳоянд. Муҳосираи идомадори Ғазза аз сӯйи Исроил, тахриби шаҳрҳои фаластиниҳо, бастани роҳи кӯмакҳои башарӣ барои мардуми азиятдида ба як шеваи маъмулии рафтори онҳо табдил шудааст”
Намояндагони Исроил дар нахустин суханронии худ дар додгоҳ, аз ҳодисаи рӯзи 7-уми октябри соли гузашта ва ҷиноятҳои дигари ҷангҷӯёни гурӯҳҳои исломӣ ёдовар шуданд. Ҳуқуқшиносони Исроилӣ таъкид карданд, ки ин гурӯҳҳо мавҷудияти Исроилро чун як давлат намехоҳанд. Ба андешаи онҳо Африқои Ҷанубӣ бо ин шикояташ мехоҳад, ки талошҳо барои ҳимоя аз ҳуқуқи Исроилиҳо қатъ шавад.
Так Бекер, мушовири ҳуқуқии Вазорати корҳои хориҷии Исроил, изҳор дошт, ки даъвогарон, далелҳоро дидаву дониста таҳриф мекунанд ва бе ягон асос истилоҳи "наслкушӣ"- ро истифода мебаранд:
"Даъвогар ин истилоҳро дар заминаи ҷанге истифода бурдааст, ки Исроил онро сар накард ва намехост чунин шавад. Дар ин ҷанг, Исроил худро аз ҲАМОС, “Ҷиҳоди исломии Фаластин” ва созмонҳои дигари терористӣ (ИМА, Иттиҳоди Аврупо ва чанд кишвари дигар онҳоро терористӣ медонад) дифоъ мекунад, ки бераҳмии даҳшатнокашон ҳудуд надорад. Мутаасифона, даъвогар далелу манзараҳое таҳрифшударо пешниҳод кардааст. Африқои Ҷанубӣ бо баҳонаи гӯё ҳимоят аз ҳуқуқи одамон ба Додгоҳ муроҷиат кардааст. Вале 75 соли мавҷудияти Исроилро ғайриқонунӣ хонда, бо ин ҳадафҳои инсондӯстона доштани худро зери шубҳа гузоштааст. Овардани далелҳои таҳрифшуда, дар бораи ҷанги Исроилу Фаластин, касро водор ба ин фикр мекунад, ки даъвогарон мехоҳанд, таърихи яҳудиёнро пок ва фаластиниҳоро аз масъулият дар баробари амалҳои иҷро кардаашон озод кунанд”
Додгоҳи байналмилалии Гаага баландтарин зинаи додгоҳӣ дар сохтори Созмони Милали Муттаҳид аст. Ин додгоҳ пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, дар соли 1945 дар асоси Оинномаи СММ дар Сан-Франсиско таъсис ёфт. Ҳадафи он баррасӣ ва ҳалли осоиштаи баҳсҳои байналмилалӣ миёни кишварҳои узви СММ ва додани баҳои ҳуқуқӣ ба чунин муноқишаҳост. Он аз Додгоҳи байналмилалии ҷиноятӣ фарқ дорад.
Даъвои ахирро дар Додгоҳи байналмилалии Гаага ҳайате иборат аз 17 додрас баррасӣ мекунад. Дар миёни онҳо намояндагони Лубнон ва Сомалӣ, ду кишваре ҳам ҳастанд, ки Исроилро чун давлат эътироф намекунанд ва бо он муносибатҳои дипломатӣ надоранд. Ба бовари нозирон мансубияти додрасҳо ба қарору тасмими додгоҳ таъсир нахоҳад кард ва онҳо ба ҳарфи қонун итоат мекунанд.
Эъломияи пешгирӣ ва муҷозот барои наслкушӣ, пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳон ва куштори дастаҷамъонаи яҳудиён қабул шудааст. Аммо то ҳанӯз аз сӯйи Додгоҳи байналмилалии СММ ягон давлат ба наслкушӣ гунаҳкор ва ҳукме содир нашудааст.
Бахши Балкании Радиои Озодӣ аз Марк Алис, мудири иҷроияи Иттиҳодияи байналмилалии адвокатҳо хост, даъвои ахир ба Додгоҳи ҷаҳонӣ ва пайёмади қарореро, ки дар ин бора қабул мешавад, шарҳ диҳад.
– Муҳокимаи ин қазия дар Додгоҳи байналмилалии СММ ба итмом расид ва интизор меравад, ки дар асоси шикояти Африқои Ҷанубӣ алайҳи Исроил, қарори пешакӣ содир шавад. Марҳилаи аввалро Шумо чӣ гуна баҳо медиҳед?
– Ман фикр мекунам, ки ин муҳокимаи ниҳоят муҳим аст. Зеро таваҷҷӯҳи ҷомеаи ҷаҳонӣ ба он равона шудаву ҳама вазъ дар Ғаза ва ҳамчунин Исроилро баъди ҳамлаи даҳшатноки ҲАМОС пайгирӣ доранд. Ҳамзамон, ба фикри ман, ҷомеаи ҷаҳонӣ бо таваҷҷӯҳ ба вазъи мардуми осоишта аз он нигаронанд, ки оё посухи Исроил ба ҳамлаи ҲАМОС аз ҳад нагузашт? Ҳарчанд, аз лиҳози ҳуқуқӣ, барои дифоъ аз худ чунин вокуниш имконпазир аст.
Ба ин тартиб дар мурофиа ба уҳдадориҳои Исроил дар робита ба риояи қонун ва ҳимояи мардуми ғайринизомӣ диққати ҷиддӣ дода шуд. Африқои Ҷанубӣ иддао дорад, ки амали Исроил дар Ғазза наслкушӣ аст ва мегӯяд, барои ин далелҳо вуҷуд доранд. Ба андешаи ман, ин иддаои Африқои Ҷанубӣ хеле ҷиддӣ аст. Он ба даҳшатноктарин амали ҳуқуқӣ дар ҷаҳон — наслкушӣ, нигаронида шудааст. Маҳз барои ин ба назарам таваҷҷуҳи аслӣ ба тасмими додгоҳ равона шудааст, ки чӣ чораҳои муваққатиро пешбинӣ хоҳад кард.
– Фикр мекунед, чораҳои муваққатӣ қабул мешаванд?
– Бале, ба эҳтимоли зиёд чораҳои муваққатӣ қабул мешаванд. Африқои Ҷанубӣ дар муроҷиати худ як қатор чораҳоеро алайҳи Исроилро пешниҳод кардааст. Мо медонем, ки дар гузашта Додгоҳ ин корро карда буд. Аз ҷумла, дар робита ба ҷанги Русия зидди Украина. Аммо ин тадбирҳо аз чӣ иборат хоҳанд буд? Бояд мунтазир бимонем. Ман фикр мекунам, ки қабули чораҳои муваққатӣ мушкилоте дар пай хоҳад дошт. Зеро додгоҳ бояд эътироф кунад, ки Исроил худро аз ҳамлаҳо дифоъ кард ва ин ҳақро дошт. Дар маҷмӯъ ҳадаф аз тадбирҳои муваққатӣ дар асл қабули қарор барои қатъи ҷанги Исроил аст. Вале ин суолҳои дигареро дар робита ба ҳуқуқи Исроил барои дифоъ аз худ ба миён меорад. Бино бар ин, ба назари ман, тадбирҳои муваққатӣ бештар аз он иборат хоҳад буд, ки аз Исроил талаб мешавад, ҳангоми амалиёти ҷангӣ, қонунҳои байналмилиро риоя ва таъмини бандҳоеро, ки дар эъломияи зидди наслкушӣ таъкид шудааст, кафолат диҳад.
Тибқи Эъломияи зидди наслкушӣ, бояд бо далелҳои қавӣ исбот шавад, ки бо ҳадафи наслкушӣ амали мушаххасе анҷом шудааст.
– Ба назари Шумо оё ин талаб мутобиқ ба қонунҳои байналмилалӣ хоҳад буд?
– Ин ҷо чанд нуқтаи муҳим аст. Якум тибқи Эъломияи зидди наслкушӣ, бояд бо далелҳои қавӣ исбот шавад, ки бо ҳадафи наслкушӣ амали мушаххасе анҷом шудааст. Ин кор хеле мушкил аст, зеро барои исботи қисман ё пурра нобуд сохтани як гурӯҳи миллӣ ё нажодӣ факту далелҳои асосноку сатҳи баланд зарур аст.
Аз ин рӯ, то куҷо ин дар қарори ниҳоии додгоҳ ба инобат гирифта мешавад, ҳоло маълум нест. Агар ба таҷрибаи кори Додгоҳи байналмилалии СММ нигарем, қарор дар ин бора баъд аз чанд сол қабул хоҳад шуд. Ҳоло додгоҳ дар мавриди ин, ки Исроил дар Навори Ғазза наслкушӣ кард ё не хулосагирӣ нахоҳад кард.
– Додгоҳ метавонад ягон тадбири муваққатиеро, пешбинӣ кунад, ки дар шикояти ҷониби даъвогар наомадааст?
– Тадбирҳои муваққатие, ки аз сӯйи Африқои Ҷанубӣ пешниҳод шудааст, доманаи васеъ доранд, бино бар ин зимни пешбинии чораҳои феълӣ додгоҳ ҳам имконияти васеи интихоб хоҳад дошт. Ба ин далел, ба фикри ман, агар чораи муваққатие ҳам пешбинӣ шавад, додрасҳо мумкин аст, зимни тасмимгирии пешакӣ ба як, ду ё эҳтимол 3 банди он таваҷҷуҳ хоҳанд кард.
– Аз 17 додрасе, ки қарори пешакиро қабул мекунанд, ду нафар намояндаи Исроил ва Африқои Ҷанубӣ ҳастанд. Оё ин ба ҷараёни тасмимгирӣ дар ин қазия таъсир нахоҳад дошт?
– Тибқи қоидаи додгоҳ ҳарду кишвар иҷоза доранд, дар ҳайати додрасҳо, намояндаи худро дошта бошанд. Сабаб ин аст, ки ин додрасҳо бо муҳтаво ва назари ҳар як кишвар оид ба чунин масъалаҳои бисёр мураккаб шиносанд. Будани онҳо чун як манбаи муҳими иттилоот дар ин ҳайатҳо муҳим аст. Ба суоли шумо посухам ин аст, ки бале, ин додрасҳо нақши муҳим доранд, аммо қабули қарор танҳо ба райъи онҳо вобаста нест.
– Додрасҳои дигар чӣ? Тавре медонем, раҳбари Додгоҳи байналмилалии СММ шаҳрванди Амрико ва муовини ӯ шаҳрванди Русия аст. Оё ин дар муҳокимаи парванда чӣ таъсир хоҳад дошт?
– Ба назари ман дар ҳар ҳайату додгоҳ, махсусан дар Додгоҳи байналмилалӣ, ки додрасҳояш аз кишварҳои гуногуни дунё ҳастанд, то ҷое вобастагии сиёсӣ ҷой хоҳад дошт, аммо ҳатмӣ нест, ки ин ба маънии пуштибонӣ аз ин ё он тараф бошад. Бубинед, дар ҳайати мушовара додрасҳои зиёде ширкат мекунанд. Ба назари ман, додрасҳое, ки дар ҳайатҳои байналмилалӣ пешбарӣ мешаванд, қабл аз ҳама ба қонун такя мекунанду талош хоҳанд кард, ки бар асоси далел қарор қабул кунанд. Бино бар ин ман фикр мекунам дар баррасии қазияи ахир ҳам, чунин хоҳад буд.
– Оё дар сурати қабули тадобири муваққатӣ ё дигар амру қарор, Исроил ҳатман уҳдадор мешавад, ки онро иҷро кунад? Агар аз амрҳо сарфи назар кунад, чӣ?
– Иҷрои амри Додгоҳи байналмилалии СММ барои ҳама ҷонибҳо ҳатмӣ аст. Ҳамчун аъзои СММ давлатҳо ӯҳдадоранд, ки дар ҳар ҳолат қарори додгоҳро қабул ва иҷро кунанд. Ин қарори ниҳоӣ аст ва аз болои он шикоят бурда намешавад. Бо имзои Оинномаи СММ давлатҳо вазифадоранд, ки ба қарори додгоҳ эҳтиром гузоранд ва Исроил ҳам ӯҳдадор мешавад, ки онро иҷро кунад. Ҳарчанд, албатта, мо на як бор шоҳиди он будем, ки давлатҳо қарорҳои муваққатиро риоя намекарданд. Бори охир мо инро дар мисоли қароре мушоҳида кардем, ки ба Русия рабт дошт.
Дар ин ҳолат имкони истифода аз як роҳи дигар вуҷуд дорад. Давлат метавонад, масъаларо барои баррасӣ ба Шӯрои амнияти СММ пешниҳод кунад. Ин Шӯро ваколат дорад, ки тадбирҳои иловагӣ пешбинӣ кунад. Вале тавре маълум аст, ин масъалаи сиёсӣ аст, фикр мекунам, ки дар ҳоли ҳозир ин натиҷае нахоҳад дошт. Дар ҳар сурат ҳар кишваре, ки Додгоҳи байналмилалиро эътироф мекунад, ӯҳдадор аст, ба қарори он итоат намояд. Вале мо медонем, ки аз нигоҳи сиёсӣ на ҳамеша ин риоя мешавад.
– Яъне ба ҳар ҳол, агар чунин ҳолат пеш ояд, на фақат Исроил, балки кишварҳои дигаре ҳам, ки зери Эъломия имзо гузоштаанд, метавонанд ин уҳдадориро иҷро накунанд? Пайомади он чӣ хоҳад буд? Ва дар сурати иҷро нашудани қарори Додгоҳ ин барои кишварҳои дигар чӣ ҳушдоре хоҳад дошт?
– Ин суоли хуб аст, махсусан дар мавриди Эъломияи зидди наслкушӣ. Ин Эъломия, дар навбати аввал на танҳо барои пешгирӣ аз наслкушист, балки ба ҳар кишвар барои таъмини риояи механизми он нигаронида шудааст. Ин қабл аз ҳама иҷрои масъулияти ҳар як кишвар дар ҳудуди худ аст. Вале бо таваҷҷӯҳ ба мавқеи Додгоҳи байналмилалӣ дар СММ, ин воқеан ба давлатҳои дигар таъсири муҳим доҳад дошт. Ман фикр намекунам, ки иҷрои он на ҳамеша бо комёбӣ анҷом мегирад, аммо ба назарам, қарори Додгоҳи байналмилал оид ба тадбирҳои муваққатӣ фишорро ба давлате, ки хоста шуд нисбаташ чунин чораҳоро роҳандозӣ шавад, бештар мекунанд. Вале боз ҳам мо шоҳиди он будем, ки Русия ин қарорҳоро сарфи назар кард. Дар ҳар сурат, худи далели эълони чораҳои муваққатӣ аз сӯйи Додгоҳи байналмилалӣ, гапи хеле муҳим аст.
Суқути чархбол дар Қирғизистон: як кушта ва ҳашт захмӣ
Дар наздикии шаҳри Бишкеки Қирғизистон рӯзи 17 январ як чархболи низомии Ми-8 суқут кард.
Дар натиҷаи суқути чархбол як низомӣ кушта, ҳашт тани дигар захм бардоштааст. Чаҳор захмӣ дар шуъбаи эҳёи бемористон бистарӣ шудааст, ки вазъи як тани онҳо вазнин арзёбӣ мешавад.
Мақомоти мудофиаи Қирғизистон сабабҳои суқути чархболро таҳқиқ доранд.
"Сирко нӯшид." Худкушии як зан дар назди РКД-и минтақаи Кӯлоб. ВИДЕО
Маҳтоббӣ Маҳмудоваи 50-сола дар наздикии Раёсати корҳои дохилии минтақаи Кӯлоб даст ба худкушӣ задааст.
Манбаъҳои Радиои Озодӣ гуфтанд, ки ҳодиса рӯзи 7-уми январи имсол рӯй дод. Пас аз он ки, ба қавли ҳамсуҳбатони мо, маъмурони Шуъбаи корҳои дохилии ноҳияи Фархор ба зидди ӯ ба иттиҳоми дуздӣ ва қаллобӣ парванда кушоданд.
"Ин зан сирко нӯшидааст. Ба бемористон мебаранд, вале наҷот дода наметавонанд," – нақл кард як манбаи огоҳ аз воқеа рӯзи 15-уми январ.
Дар Шуъбаи корҳои дохилии ноҳияи Фархор рӯзи 15-уми январ марги Маҳтоббӣ Маҳмудоваро тасдиқ карда, гуфтанд, нисбат ба ӯ бо ду банди Кодекси ҷиноӣ (дуздӣ ва қаллобӣ) парванда боз шуда, таҳқиқ ҷараён дошт. Аз ин бештар тафсилот надоданд.
Як мусоҳиби Радои Озодӣ дар мақомоти умури дохилии минтақа гуфт, иттиҳом ин будааст, ки гуё зан бо истифода аз акси духтараш бо марде дар Русия робита барқарор намуда, аз ӯ пул гирифтааст.
"Ҷавон мефавтад. Хонаводааш аз макони Маҳтоббӣ Муҳмудова огоҳ шуда, хостаанд, ки ӯ пулҳоро баргардонад. Занро гирифта ба Раёсати корҳои дохилии минтақаи Кӯлоб мебаранд, вале пеш аз даромадан сирко нӯшидааст," – гуфт ӯ.
Ҳоло воқеаро Додситонии шаҳри Кӯлоб таҳқиқ дорад.
Маҳтоббӣ Муҳмудова рӯзҳои охир дар деҳаи Балхобии ноҳияи Муъминобод ва дар хонаи духтараш мезистааст. Ба зангҳои ба такрори мо на духтари ӯ ва на домодаш посух надоданд. Маълум нест, ки назари хонавода ба қазия чист.
Видеоро дар инҷо бинед:
Худкушии шаҳрвандоне, ки ба вазъияти ночорӣ уфтодаанд, зиёд расонаӣ мешавад. Аз ҷумла, соли 2020 Абдуғаффор Аскаров, сокини ҷамоати Лоҳур, ки ба қавли пайвандонаш "барои ҳалли мушкили зиндагӣ ба назди мақомот рафта буд", дар назди бинои ҳукумати ноҳияи Рӯдакӣ сирко нӯшида, худкушӣ кард.
Иттифоқан ҳамон сол Зариф Абдуллоеви 62-сола баъд аз пардохт нашудани пулаш аз тарафи Раёсати молияи шаҳри Кӯлоб худро дар назди ин идора оташ зада буд.
Аз он пеш, дар соли 2017, Раҷаббӣ Хуршед дар пайи баҳси бархоста бар сари бакорат сирко нӯшидаву худро кушт. Аммо худкушӣ дар назди идораи пулис дар минтақаи Кӯлоб як рӯйдоди камсобиқа аст. Маълум нест, дар парвандаи марги Маҳтоббӣ Маҳмудова касе гунаҳкор эълон хоҳад шуд ё не.
Чаро дар Амрико пиряхҳо ва қабати барф андозагирӣ мешаванд, дар Тоҷикистон не? ВИДЕО
Барои кишварҳои хушку гарме ба мисли Тоҷикистон андозагирӣ ва пешбинии миқдори барфу об дар кӯҳистонҳо фавқулода муҳим аст.
Дар Амрико, ки мисли Тоҷикистон мардум аз оби пиряхҳо истифода мебаранд, усулҳои нави андозагирӣ истифода мешавад, ки ба идораи дурусту босамари захираҳои об мусоидат мекунад.
Резиши барф дар кӯҳистони Колорадо дар 20 соли гузашта бениҳоят кам шудааст. Оқибаташ ҳам оби камтар барои ин минтақаи хушки Амрикост.
Ноа Молотч, муҳаққиқи Пажӯҳишгоҳи масоили Арктика ва Алп дар Колорадо, мегӯяд: “Дар иёлоти ғарбии Амрико манобеи оби ошомидании 60 миллион нафар барф аст ва дар саросари ҷаҳон аз як миллиард нафар."
Молотч абзорҳои онлайниро ба кор мебарад, ки андозаи оберо пешбинӣ мекунанд, ки аз барф ҳосил мешавад. “Ранги кабуди тира, нишондиҳандаи барфи зиёд ва кабуди камранг барфи камро нишон медиҳад," - афзуд Ноа Молотч.
Тими Молотч бо истифода аз аксҳои моҳвораӣ, моделҳои компютерӣ, андозагирӣ дар маҳал, пешбинии ҳаҷми об дар рӯдхонаҳоро дақиқтар кардаанд. Молотч гуфт: "Ин иттилоъ барои мудирияти маҷрои об дар нерӯгоҳҳо, аз ҷумла ҷамъ кардан ё кай сар додани он фавқулода муҳим аст. Вақте пешбинӣ дақиқтар мешавад, истифодаи об ҳам босамартар мешавад. Яъне шумо оби зиёдтаре ба шабакаҳои обрасонӣ сар медиҳед.”
Усули дигари андозагирии қабати барф аз ҳавопаймоҳо аст, ки иҷоза медиҳад, қабати барфро бо лазер аз осмон андоза бигиранд.
Аз андозагирии дастии қабати барф ҳам иттилои зарурӣ ба даст меояд, вале пажуҳишгарон барои ингуна андозагирӣ на ҳама ҷо рафта метавонанд. Бо тағйири иқлиму кам шудани оби рӯдхонаҳо, пешбинии захираҳои барфу об, ки зиндагии мардуми зиёде ба он вобаста аст, муҳимтару ҳаётӣ мешавад.
Дар Тоҷикистон, ки кишвари болооби Осиёи Марказӣ ва сарчашмаи аслии оби ин гӯшаи хушку гарми курраи Замин аст, 65 дар сади оби минтақа ҳосил мешавад.
Дар китоби “Пиряхҳои Тоҷикистон” омадааст: “Агар дар ҳавзаи Зарафшон дар ним асри гузашта сеяки майдонҳои яхбаста бухор шуда ва ҳаҷми ях ним баробар кам шуда бошад, пас то соли 2050 ҳеҷ гуна яхе дар ин ҳавза намемонад.” Аммо ин фақат тахмин аст, чун табиат метавонад, “рафторашро ҳар сол тағйир бидиҳад”.
Эрон “тарроҳ”-и ҳамлаи маргборро “Абдуллоҳ Тоҷикӣ” ном бурд
Вазорати иттилооти Эрон “тарроҳ” ва “пуштибони аслии ҳамларо”-ро дар Кирмон шахсе бо номи мустаори “Абдуллоҳ Тоҷикӣ”, “тоҷикистонӣ” ва “мутахассиси бомбаҳои худсохт” муаррифӣ кардааст.
Эъломияи вазорат рӯзи 11-уми январ нашр шуд.
Мақомоти Тоҷикистон то ҳанӯз вокуниш накардаанд.
Ба хабари ҷониби Эрон, “ин шахс ҳамроҳи як зан ва як кӯдак ғайриқонунӣ тавассути қочоқбарҳои маҳаллӣ аз марзҳои ҷануби шарқӣ ворид шуда, дар хонаи иҷора дар наздикии Кирмон ҷойгир шуда буд”.
Аммо мақомоти Ҷумҳурии Исломӣ бовар доранд, ки ӯ як рӯз пеш аз “ҳодисаи террористӣ” Эронро тарк кардааст.
Ду инфиҷори, ба гуфтаи мақомоти Эрон, “маргталабона” дар маросими ёдбуди Қосим Сулаймонӣ, фармондеҳи собиқи нерӯи Қудс, рӯзи 3-юми январ рӯй дод.
Дар он ҳодиса беш аз 90 нафар кушта ва зиёда аз 200 кас захмӣ шуданд.
Масъулияти ҳамларо гурӯҳи террористии “Давлати исломӣ” ё ДОИШ ба уҳда гирифт. Вазорати иттилооти Эрон мегӯяд, 35 нафарро дар пайванд ба ҳодиса дастгир карданд.
Дар эъломияи вазорат аз 11-уми январ яке аз ҳамлаварон "Исроил Бозоров, 24-сола ва аз Тоҷикистон" муаррифӣ шудааст. Мақомоти Тоҷикистон дар ин замина ҳеч шарҳе надодаанд.
Ҳувияти ҳамлавари дувум ошкор нашудааст.
- Бори аввал нест, ки шаҳрвандони Тоҷикистонро ба ҳамлаҳои маргбор дар Эрон гунаҳкор мекунанд.
- Соли 2022 Комрони Субҳон, сокини 23-солаи Ҳисор, ба ҳуҷум ва куштани 15 нафар дар зиёратгоҳи Шоҳчароғ муттаҳам шуд. Мақомоти эронӣ гуфтанд, ӯ дар задухӯрд захмӣ гашту дертар ҷон дод.
- Моҳи сентябри соли 2023 Раҳматулло Наврӯзовро, ки аз ӯ "шаҳрванди Тоҷикистон" ном мебаранд, дар Эрон ба эъдом ё қатл маҳкум карданд. Наврӯзов ба ҳамлаи мусаллаҳона ба зиёратгоҳи Шоҳчароғ дар моҳи августи соли 2023 гунаҳкор шуд.
"Гуфтанд, гап назанед, ба навор нагиред, маҳкам мекунем" ВИДЕО
Пайвандони як ҷавон аз шаҳри Ваҳдат мегӯянд, бо гузашти се моҳ аз лаҳзаи боздошт намедонанд, ки ӯ дар чӣ ҳол аст ва ҷараёни таҳқиқи парвандааш ба куҷо расида.
Шаҳбози Шарифбекро дар моҳи октябри соли 2023, баъд аз нашри наворе дар бораи маҷбурӣ ба артиш бурдани додар ва латукӯб шудани холаву модарбузургаш дастгир карданд. Расман ба ифротгароӣ ба воситаи Интернет муттаҳам аст.
Вай дар он навор рафтори мақомоти шаҳри Ваҳдатро танқид карда, аз раиси ҷумҳур Эмомалӣ Раҳмон ҳам гила карда буд, ки азобу уқубати занонро дар Афғонистон мебинад, вале рафтори мақомотро бо занон дар Тоҷикистон не.
“Барои диданаш коғаз намедиҳанд”
Сафаргул Ғафурова, модарбузурги Шаҳбози Шарифбек, мегӯяд, аз сарнавишти норӯшани наберааш сахт нигарон аст. Дар 30-километрии Душанбе, дар деҳаи Одилии ҷамоати Симиганҷи Ваҳдат, ҳамроҳи як духтару набераи мактабхонаш зиндагӣ мекунад. Кӯшишҳои ӯ барои дидани наберааш, Шаҳбоз, то ин дам бенатиҷа мондаанд.
"Духтарам аз муфаттиш иҷоза гирифта, ду бор хабар гирифт. Худам надидам. Талош дорам, вале коғаз намедиҳанд. Милисаҳо ба мо гуфтанд, ки дар ин бора гап назанед, дигар ба навор нагиред, ки маҳкаматон мекунем,” – гуфт ӯ рӯзи 9-уми январ ба Радиои Озодӣ. Аз касе ном нагирифт.
Мақомот дар баррасӣ будани парвандаро тасдиқ, вале аз шарҳи он худдорӣ мекунанд.
Дар Додгоҳи шаҳри Ваҳдат рӯзи 9-уми январ гуфтанд, ки парвандаи Шаҳбоз ҳанӯз ба ин ниҳод нарасидааст. Дар Шуъбаи Корҳои Дохилии шаҳри Ваҳдат, ки масъули таҳқиқи парванда аст, аз шарҳи масъала худдорӣ карданд.
Қаблан манобеи Радиои Озодӣ гуфта буданд, ки рӯзи 26-уми октябри соли 2023 нисбат ба Шаҳбози Шарифбек ба иттиҳоми ифротгароӣ ба воситаи Интернет парвандаи ҷиноӣ боз шудааст. Бибияш мегӯяд, ба ифротгаро будани наберааш бовар надорад ва аз мақомот мехоҳад, ҳар чӣ зудтар ӯро раҳо кунанд.
Хонум Ғафурова афзуд, наберааш бо касе кор надошт, аммо тарзи ба артиш бурдани бародараш ӯро асабӣ карда буд: “Худаш дар партовгоҳ кор мекард. Ман фишорбаландӣ дорам. Дору меовард. Ду-се нон меовард. Мегуфт, бибиҷон, хӯред. Зиндагии оилаи моро Шаҳбоз пеш мебурд."
“Мехоҳанд, дигарон шикоят накунанд”
Навори 12-дақиқаӣ, ки дар он Шаҳбози Шарифбек ба рафтори масъулони ҷамоати Симиганҷи Ваҳдат эътироз мекард, рӯзи 15-уми октябри соли 2023 дар шабакаҳои иҷтимоӣ нашр ва сабаби вокуниши зиёд шуд.
Ин сокини Ваҳдат, ки ятими кул буда, то ҳол хонадор нашудааст, дар баробари танқиди мақомоти маҳаллӣ аз раиси ҷумҳури Тоҷикистон ҳам гила кард, ки қонуншиканиҳоро дар кишвар намебинад.
Баъзе аз ҳуқуқдонҳо оғози парвандаи ҷиноиро нисбат ба ӯ беасос мешуморанд. Ҳуқуқшинос Шӯҳрат Қудратов гуфт, боздошти Шаҳбози Шарифбек ба ин маъност, ки дигарон ба воситаи шабакаҳои иҷтимоӣ шикоят накунанд.
“Дар ҳаракатҳои ӯ ягон амали ифротгароӣ дида намешавад. Оғози парвандаи ҷиноӣ нисбат ба Шаҳбоз аз он дарак медиҳад, ки шаҳрвандон дар Тоҷикистон аз адолату ҳақиқат нагӯянд ва нисбат ба амали ғайриқонунии мансабдорон шикоят накунанд. Яъне, шаҳрванде, ки ҳуқуқ ва манфиатҳои худашро ҳимоя менамояд, нисбат ба ӯ ба гумони ифротгароӣ парвандаи ҷиноӣ оғоз карда хоҳад шуд,” – шарҳ дод Қудратов.
Дар гузашта низ нигарониҳо аз боздошт ва муҳокимаи баъзе афрод дар пайи танқиди ҳукумат ё мансабдорони сатҳи болоӣ садо дода буд. Ҳомиёни ҳуқуқ мегӯянд, сол то сол таҳаммули танқидпазирии мақомот дар Тоҷикистон камтар ва муҷозоти мунтақидон сахттар шудааст.
Гузориши видеоиро дар инҷо бинед:
79 кушта. Ғазза макони маргбор барои хабарнигорон шудааст? ВИДЕО
"Кас чӣ тавр метавонад ғами марги писари бузургашро таҳаммул кунад? Он ҳам баъди аз даст додани чанд узви дигари оила. Ҳамсарам ва писаронам Маҳмуду Шому Одам кушта шудаанд. Чӣ тавр ҳамаи инро таҳаммул кунам?"
Воил Даҳдуҳ, раиси дафтари телевизиони "Ал-Ҷазира" дар Навори Ғазза, писари дигараш – Ҳамзаро дафн кард. Ҳамза хабарнигори дувуми ҳамин шабака аст, ки рӯзи якшанбеи гузашта, 7-уми январ, дар наздикии шаҳри Рафаҳ кушта шуд. Маросими бахоксупории ҳаштуми январ гузашт.
Раиси дафтари "Ал-Ҷазира" дар Навори Ғазза моҳи октябри соли 2023 аз марги ҳамсар, писари 15-сола ва духтару наберааш хабар ёфт. Писараш Яҳё захмӣ шудааст. Худи хабарнигор моҳи декабр ҳангоми иҷрои вазифа ҷароҳат бардошт.
Ҳамза, писари Даҳдуҳ, ҳамроҳи корманди хабаргузории "Франс Пресс", Мустафо Турай, ҳангоми бозгашт аз сабт мавриди ҳамлаи ҳавоӣ қарор гирифтанд. Низомиёни Исроил ба "Рейтерс" гуфтаанд, ки онҳо "як террористро шиносоӣ ва ҳадаф қарор доданд" ва аз гузоришҳо хабар ёфтанд, ки "ду гумонбари дигар" маҷрӯҳ шудааст.
Теъдоди рӯзноманигорони ҷонбохта дар даргирии Исроил бо ҷангҷӯёни "Ҳамос"* дар се моҳи охир дар таърихи расонаҳо бесобиқа будааст. Ба омори Кумитаи Дифоъ Аз Хабарнигорон дар умум дар ин муноқиша 79 рӯзноманигор, аз ҷумла 72 журналисти фаластинӣ, 4 исроилӣ ва 3 лубнонӣ кушта шуданд.
Омори болои куштори хабарнигорон Созмони Милалро сахт ба ташвиш овардааст. Намояндаи расмии созмон дигарбора талаб кард, ки журналистонро ҳадаф қарор надиҳанд ва ба таъқиби онҳо хотима диҳанд.
Флоренсия Сото Нино, сухангӯйи Созмони Милал, гуфт: "Журналистон ҷони худро дар хатар мегузоранд, то ҳақиқатро ба ҷаҳониён бирасонанд ва ҳоло дар шароите, ки онҳо қарор доранд, иҷрои ин кор торафт душвортар мешавад."
Сафорати Исроил дар Вашингтон ин вазъро шарҳ надодааст, вале қаблан як намояндаи он гуфта буд, ки нерӯҳои ин кишвар ҳаргиз барқасдона хабарнигоронро нишон намегиранд. Таҳқиқоти гурӯҳии расонаҳо, аз ҷумла хабаргузории "Рейтерс", ин иддаои Исроилро зери суол мебарад.
Таҳқиқ дар моҳи гузашта маълум кардааст, ки бар асари тирборони Исроил дар моҳи октябр хабарнигор Исом Абдулло кушта шуд. Зоҳиран ин ҳамла огоҳона сурат гирифта, бино ба натиҷаи таҳқиқ, Исроил маҳалли ҷойгиршавии гурӯҳи хабарнигоронро медонист.
Майя Гебейли, раҳбари дафтари намояндагии "Рейтерс" мегӯяд, "ин як тамоюли вайронгар аст, вақте мебинем, ки хабарнигор наметавонад кори худро анҷом диҳад. Бомбаборонҳои бесарусомон монеи иҷрои рисолати хабарнигории онҳо мешавад."
Ба гуфтаи ӯ, дар шароити ҷангӣ ва маҳдуд будани равуо ба Навори Ғазза, кору хабарҳои рӯзноманигорони маҳаллӣ ҳаётан муҳим аст.
Видеоро дар инҷо бинед:
"Қасди куштор" ва боздошти як нафар. Ба раиси ҲХДТ дар Кӯлоб чӣ шуд?
Мақомот дар Кӯлоб оташ гирифтани мошини раиси Ҳизби халқӣ-демократиро дар шаҳри Кӯлоб "таркиш" номида, ҳодисаро чун "қасди куштор" таҳқиқ доранд. Дар пайванд ба ҳодиса як нафар дастгир ва чаҳор каси дигар бозпурсӣ шудааст.
Мошини хидматии Салим Сайвализода рӯзи 5-уми январ дар хонааш дар деҳаи Тудакафш таркид. Худаш маҷрӯҳ шудааст. Ин деҳа чаҳор километр дуртар аз маркази Кӯлоб ҷойгир аст.
Як манбаъ дар ниҳодҳои тафтишотӣ дар Кӯлоб рӯзи 10-уми январ гуфт, аз маҳалли ҳодиса "боқимондаи маводи худсохти тарканда" пайдо карданд.
"Далелҳо баёнгари онанд, ки маводи тарканда барои аз байн бурдани соҳиби мошин дар зери он ҷойгир карда шудааст. Ҳоло нисбат ба ҳодиса бо банди 104-и Кодекси ҷиноӣ (қасди куштор) парванда боз шудааст. Ҳолатҳои нави дигар пайдо шаванд, имкон дорад, моддаи нав илова гардад," -- гуфт ҳамсуҳбати Радиои Озодӣ, ки аз тафтиши ҳодиса огоҳ аст.
Ба қавли ӯ, барои таҳқиқи ҳодиса як гурӯҳ таъсис додаанд, ки "ба ҳайати он муфаттишон аз Додситонӣ, КДАМ ва ВКД шомиланд."
Як сокини 28-солаи деҳаи Тудакафш ба гумони таркондани мошини раиси ҲХДТ дар Кӯлоб дар боздошт аст. Мақомот ӯро рӯзи 9-уми январ дар фурудгоҳи Душанбе, пеш аз парвозаш ба Русия, дастгир кардаанд.
Падари ин ҷавон, ки номашро барои то ҳанӯз собит нашудани айби писараш намеорем, рӯзи 10-уми январ ба Радиои Озодӣ гуфт, ду рӯз боз фарзандаш дар боздошт аст.
"Бароям пурра маълум нест, ки писарамро барои чӣ қапидаанд. Фақат ҳамин қадар фаҳмидам, ки як ҳамсинфаш дар Афғонистон будааст ва ӯро барои ҳамин мепурсанд. Овоза шуда буд, ки ҳамсинфаш барвақт мурдааст, вале намедонам, чӣ гузаштааст," -- гуфт ӯ.
Манобеи Радиои Озодӣ гуфтанд, чаҳор нафари дигар дар ин робита бозпурсӣ шудаанд.
Ҳанӯз маълум нест, ҳадаф аз таркондани мошини раиси ҲХДТ дар Кӯлоб чӣ будааст, вале манобеи Радиои Озодӣ гуфтанд, эҳтимоли робита доштани ҷавони боздоштшуда бо гурӯҳҳои тундрав таҳқиқ мешавад.
Телефони Салим Сайвализода, раиси ҲХДТ дар Кӯлоб рӯзи 10-уми январ хомӯш буд. Дар ҷойи кораш гуфтанд, ки ҳанӯз табобат мегирад.
Ба гуфтаи мақомот, замони таркиши мошин Салим Сайвализода аз назди мошин дуртар будааст. “Ӯ пеш аз савор шудан мошинашро бо пулт рӯшан кардааст, то каме гарм шавад. Ҳамон вақт мошин таркидааст. Ду чархи пеши мошин ва бо ду нишастгоҳи пеш хароб шудааст,” – гуфт як мақоми огоҳ аз қазия.
Ҳизби халқӣ-демократӣ, ки ҳоло таркондани мошини як раҳбари маҳаллиашро мақомот “қасди куштор” медонанд, ҳизби ҳоким дар Тоҷикистон аст.
Раҳбари ин ҳизб президент Эмомалӣ Раҳмон аст. Аксари мансабдорони тоҷик узви ҳамин ҳизб ҳастанд ва бештари курсиҳои порлумонро ҳам намояндагонаш дар ихтиёр доранд.
Дар бархӯрди "Нексия" ба бинои "Корез"-и Кӯлоб се кас ҷон бохт. ВИДЕО
Дар пайи бархурди як мошин ба идораи хонасозии "Корез" дар шаҳри Кӯлоб, се нафар ба ҳалокат расидааст. Ҳодиса субҳи 8-уми январ дар маҳаллаи Ҳофизи Шерозӣ рух додааст.
Дар Шуъбаи корҳои дохилии шаҳри Кӯлоб гуфтанд, мошини таксии "Нексия", ки аз самти бозори “Сомонӣ” ҳаракат мекард, ба девори идораи хонасозии "Корез" бархӯрда, ба бино даромадааст.
Ба гуфтаи манбаъ, дар натиҷа ронанда, як мусофири дохили мошин ва ҳамчунин як сохтмончии корхонаи "Корез" ҷон бохтаанд. Аз онҳо Исмоил Кенҷаев, Наврӯз Исмоилов ва Каромат Абдураҳмонов ном бурданд.
Дар Бемористони вилоятии Кӯлоб гуфтанд, ки яке аз фавтидаҳо аз сар осеб дида буд.
Садамаи мазкур дар роҳе рух дод, ки се маҳаллаи Кӯлоб, 1-уми май, Шамсиддин Шоҳин ва Ҳофизи Шерозиро мепайвандад. Ба ин минтақа аз чаҳор гӯшаи шаҳр мошинҳо рафту омад мекунад ва яке аз чорроҳаи шаҳри Кӯлоб ба ҳисоб меравад. То чанд соли пеш дар ин минтақа чароғақ фаъол буд ва рафтуомади мошинҳо танзим мешуд. Бо оғози сохтмони хонаҳои баландошёна, чароғакро канданд ва он дигар насб нашуд.
Сокинони маҳаллаҳои гирду атроф ҳам мегӯянд, ки яке аз омилҳои чунин садамаҳо банд кардани пиёдароҳ ва то лаби шоҳроҳ маҳкам кардану сохтани бино аст.
Ин бори аввал нест, ки дар шаҳри Кӯлоб чунин садамаҳо рух медиҳад. Рӯзи 6-уми августи соли 2023 дар шоҳроҳи Душанбе – Кӯлоб – Хоруғ, воқеъ дар кӯчаи Ҷумъа Алии шаҳри Кӯлоб садамаи маргбор рух дод. Дар натиҷаи он 10 кас ҷон бохта, 11 нафар маҷруҳ шуданд.
Гуфтугӯ