Бир ай мурун Өзбекстан 101 мамлекеттин жарандары үчүн өлкөгө кирүүгө электрондук виза жана визасыз жүрүү тартибин киргизген. Президент Шавзат Мирзиеевдин “Өзбекстанга келген чет элдик жарандардын өлкөгө кирүү тартибин жакшыртуу жөнүндө” жарлыгына ылайык, 101 өлкөнүн жарандары электрондук виза үчүн жакын жердеги Өзбекстандын консулдук өкүлчүлүгүнө 20 доллар төлөп коюп, Ташкентке учуп келгенде паспортуна виза койдуруп алып, өлкөдө үч күн бою ээн-эркин жүрө алат.
Расмий Ташкенттин мындай жеңилдиктерин уккан соң Өзбекстандан 12 жыл мурда чыгып кеткен 61 жаштагы Исокжон Закиров мекенине барып келүүгө камынган. Ал төрт жыл мурда АКШнын жарандыгын алган. Бирок ага бул жолу Өзбекстанга кириш үчүн туристтик виза берилген жок.
- Балким алар мени оппозициянын катарында деп виза бербей жатышат, бирок мен АКШнын жаранымын да. Мен Өзбекстандын жарандыгынан чыгып кеткем. Ташкентке турист катары бир айга эле барайын дегем. Ал жакта калып калуу оюмда да жок. Бирок мага туристик виза бербей жатышпайбы, - дейт Исокжон Закиров.
15 жылдан бери Улуу Британияда жашаган, жер кыртышын изилдеген окумуштуу Ахмад ажы Хорезми да виза ала албагандардын катарында. Ал Лондондогу өзбек консулдугуна туристтик виза сурап кайрылган. Бирок кийинчерээк “Ташкент виза берүүдөн баш тартты” деген жооп уккан.
- Мен тийиштүү документтерди тапшырып коюп, 10 күн жооп күттүм. Андан соң өзүм телефон чалып көрүүнү туура көрдүм. Мага Ташкентте визам каралып жаткандыгын айтышты. Алар "консулдукта болгону почточунун милдетин аткарабыз” дешти. Бир канча күндөн кийин алар паспортумду кайтарып беришти. Ошентип мен Өзбекстанга туристтик виза ала албай калдым, - дейт ал.
Мурунку өзбек жарандарынын арасында виза алуудагы жеңилдиктен пайдаланып, өлкөдө беш күн визасыз жүрүүнү пайдалангысы келгендер да бар.
АКШда ишкерлик кылган 31 жаштагы Бабур Хасан өткөн аптада Москвадан Ташкентке учуп, Өзбекстанда үч күн визасыз жүрүүгө келген. Хасан мекенине келип, өзбек экономикасына 50 млн. доллар инвестиция салсам деген тилеги бар. Бирок өзбек бийлиги аны өлкөгө киргизбей койду.
- Мен Ташкентке президенттин жарлыгына ишенип бардым. Өзбекстанда беш күн жүрөйүн деген эмесмин. Үч күн жетет. Ташкенттин аэропортунан чек арачыларга АКШ жараны экенимди тастыктаган паспортту көрсөттүм. Аларга мен транзиттик жүргүнчү экенимди, “Хаят” мейканкасына турарымды, өзбек президентинин жаңы жарлыгы бар экенин түшүндүрдүм. Бирок паспорт текшерген кызматкер мени угуп туруп бир жакка басып кетти. Андан соң “Сизге Өзбекстанга кирүүгө тыюу салынган” деп паспортумду колума беришти.
Бабур Хасан - Өзбекстандагы “Тилектештик” деп аталган оппозициялык кыймылдын жетекчиси Баходир Чориевдин иниси. Чориев да ушул тапта АКШда эмиграцияда жүрөт.
23-майда Өзбекстанга Швецияда жашаган 58 жаштагы качкын Мухиддин Курбановду киргизбей коюшту. Ага Ташкент аэропортунан “президенттин буйругу менен Өзбекстандын жарандыгынан чыкканын” кабарлашкан.
- Мага акыркы беш жылда Өзбекстанда болбогонум үчүн жарандыктан ажыратылганымды айтышты. Мен президент Мирзиеевдин “колу канга боелбогондор мекенине кайтып келип, ата-энеси менен жашай берсе болот” деген чакырыгынан улам кайтып барууга бел байлагам, - деди Курбанов.
Өзбекстандын Тышкы иштер министрлиги мурунку өзбек жарандары жарандыктан расмий чыгып, башка өлкөнүн жарандыгын алса, анда туристик визаны тоскоолдуксуз эле алаарын билдирди. Бирок ошол эле учурда өлкөгө кириш үчүн виза берүү же бербей коюу ал виза сураган кишинин жеке өзүнө байланыштуу чечилерин түшүндүрдү.
- Кайсы бир кишиге виза берүүдөн баш тарткан учур биздин эле консулдукта эмес, дүйнөнүн бардык өлкөлөрүнүн тажрыйбасында бар. Керек болсо АКШдагы айрым кишилерге өз өлкөсүнө кирүүгө виза берилбейт, - деди Тышкы иштер министрилигин консулдук башкармалыгынын кызматкери.
Расмий Ташкенттин мурдагы өз жарандарына туристтик виза берүүдөн баш тартып жатканын өзбекстандык журналист, “Центр-1” интернет-басылмасынын башкы редактору Галима Бухарбаева мындайча түшүндүрдү:
- Мындай көрүнүштөн эки жыйынтык чыгарсак болот. Биринчиси, Ислам Каримовдун убагында өлкөдөн куулган же өз каалоосу менен чыгып кеткендер азыркы президент Шавхат Мирзиеевдин душманы бойдон кала бериши мүмкүн. Экинчиси, өлкөдөгү мыйзамдар алар каалагандай иштебей жатышы ыктымал.
Ал эми Париждеги Эл аралык укук коргоо уюмунун башчысы Мутабар Тажибаева президент Мирзиеевге ачык кат жолдоду. Анда ал Каримов 2014-жылы 16-июнда кол койгон “Өзбекстан Республикасынын жарандыгынан ажыратуу жөнүндөгү" мыйзамды жокко чыгарууну өтүнгөн.
