Иран бийликтеринин "шариятка сыйбаган жосуну"

Ирандын душмандары: Би-Би-Си, "Фарда", "Америка авазы"...

4-январда жарыяланган бул тизмеде адам укугун коргоочу Хьюман Райтс Уоч, Фридом Хаус сыяктуу абройлуу эларалык уюмдар, америкалык белгилүү филантроп Жорж Сорос каржылаган Ачык коом институту, АКШнын Йел университети жана Гувер изилдөө борбору, Британиянын көз карандысыз Уилтон Парк ассоциациясы бар. Ырасмий Тегеран ирандык жарандардын кызматташуусуна жана байланышуусуна да тыйуу салган уюм-мекемелердин катарында маалымат булактары да киргизилген. Алар "Эркин Европа/Азаттык" радиосунун перс тилинде уктурчу "Фарда" радиосу, Би-Би-Си, «Америка авазы», Нидерландиядагы «Заманех» радиолору. Булардын баары 2009-жылдын жайындагы талаштуу президенттик шайлоодон кийинки демонстрацияларга катыштыгы бар жана Ислам Республикасына каршы маалымат согушун жүргүзүүдө деп күнөөлөндү.


Нидерландиялык бейөкмөттүк уюм-Hivoc да Иран бийликтери “өлкө коопсуздугу үчүн коркунучтуу” деп тапкан уюмдардын бири. Уюм ирандык жарандык уюмдар менен чогуу аялдардын укуктарын коргоо жана HIV/AIDS илдетине каршы күрөшүү жаатында иштеп жүрчү. Береги уюмдун мүчөсү Тини ван Хур Hivocко коюлган күнөөнү “негизсиз” деп атады “Азаттыкка” берген интервьюда:

- Бизди бийликти алмаштырууну көздөйт деген өңдүү айыптоо куру сөз. Жарандык уюмдардын активисттери менен гана байланышта болгонбуз. Алардын кээ бирөөлөрү президенттик шайлоодон кийин Тегеранда болгон талкууларга катышкан. Бул алардын өз ыктыярындагы иш.

Оппозиция тарапкерлери менен серепчилер Иран бийликтеринин береги кадамын өлкөдөгү кырдаал тууралуу маалыматты чектөө жана өкмөт сынчыларын тыш дүйнө менен байланыштырбоонун аракети ирети баалашты.

Шариятка сыйбаган жосун

Сүргүндөгү ирандык таанымал жазуучу жана журналист Фараж Саркухинин айтымында:

-Ирандын чалгындоо министрлиги дайыма букаралардын өлкө ичинде чет элдик уюмдар менен байланыштырбоого аракеттенет. Мени мурда “Одине” журналын чыгарасың, жазуучулардын эл аралык Пен клуб уюму менен байланышып, мыйзамды бузуудасың деп айыпташкан.

Ал эми тегерандык таанымал укук таануучу-профессор Махмуд Ахунди Чалгындоо министрлиги жарыялаган тизме мыйзамсыз экенин, атүгүл Ирандын шариятка негизделген укук системасына каршы келерин айтат:

- Бул адам укуктарынын принциптерине жана эл аралык нормаларга сыйбайт. Алтурсун шариятка негизделген юридикалык системага ылайык келбейт. Ар кандай мекемеде, анын ичинде коопсуздук кызматында мыйзамда кылмыш деп көрсөтүлбөгөн аракетти “кылмышкерлик” деп аныктоого укугу жок.

Айрым серепчилердин боолгошунча, Чалгындоо министрлигинин кара тизмеси жайкы талаштуу шайлоодон кийинки демонстрациялар учурунда кармалган адамдарды соттоо үчүн пайдаланылышы ыктымал.

- Чалгындоо министрлиги чоң айыптоону Иран бийликтери камактагы адамдарды катаал жазага тартууга даяр болгондон кийин жасоодо. Алар мунусу менен жарыяланганы турган катаал өкүмдөрдү актамак болушууда, - деп жоромолдойт Фараж Саркухи.

27-декбарда да шиилердин Ашура майрамы маалында полиция менен бийлик шыкактаган өкмөтчүл күчтөр оппозициянын тарапкерлерин кысмакка алуусунан улам чыккан чатакта 8 киши набыт болгон. Ошондон кийин Ирандын өкмөттүк маалымат булактары Мусави башындагы Жашылдар кыймылынын жактоочуларын ачык каралоого өтүп, анын лидерлерин жоопкерчиликке тартууга үндөй баштаган болчу.