Сяргей Дубавец

Разгадкі беларускай ідэнтычнасьці

На сайце Свабоды зьявіліся зьвесткі нацыянальнага апытаньня: толькі тры адсоткі (3,9%) беларусаў стала гавораць па-беларуску.

Скажыце, а хто перамог?

Ва ўсіх апытанках на тэму, «у якую краіну вы хацелі б пераехаць?», у Беларусі нязьменна перамагае Нямеччына.

Беларускія ўлады, беларускія ўлады...

Калі ўлады кепскія, грамадзтва выбірае іншыя ўлады. Зрабіць гэта немагчыма толькі там, дзе грамадзтва няма.

Ліст эўрапейскаму сябру

Без адмены візаў санкцыі толькі згоршаць сытуацыю.

Мой анёл паляцеў на неба

Залатая мумія

Той, хто зьехаў. Той, хто застаўся

Той, хто любіць. Той, хто ненавідзіць

Лепш не рызыкаваць

У судзе над меркаванымі ўзрывальнікамі мэтро нічога ня ясна. Немагчыма верыць БТ – “ахраніцельнаму тэлебачаньню”, якое, насуперак законам прафэсіі, асьвятляе падзеі толькі аднабакова. Немагчыма верыць суду, які асуджае нямога за крыкі “Жыве Беларусь!”, а бязрукага за воплескі.

Лета крылатых словаў

Словы, у якіх ёсьць крылы

Вялікія словы па-беларуску

Летні конкурс Свабоды: Вялікія словы па-беларуску

Дзень Багдановіча

Словы: Раскрыць злачынства

Гісторыя не паўтараецца

Словы: Гэта – сьвятое

Ненармальная

Словы: Перастройка

Камэнтатар ветру

Стрэс, уцёкі і АЭС

Да пытаньня пра азадкі

На мінулым тыдні на сайце Свабоды найбольш камэнтавалі дзьве тэмы: унутраную акупацыю і сабачы грып.

Плюс – мінус. 9 сакавіка

Пытаньне пра інтэрвію ППРБ для “Washington post” (браць ці ня браць?) у мінулым аглядзе пазаўчора, нібы дэжавю паўтарылася праз пару дзён, толькі ўжо ў дачыненьні да назіральнікаў АБСЭ ў судах над арыштаванымі за 19 сьнежня (ехаць ім туды ці ня ехаць?). У мінулы раз выснова была – ня браць, бо шкода ад прамыўкі мазгоў беларускаму народу з дапамогай уплывовых брэндаў непамерна большая, чым карысьць ад таго патоку сьвядомасьці made in Belarus, у які акунецца сусьветны чытач.

Плюс – мінус

Алесь Міхалевіч усіх ператварыў у кансьпіролягаў. Прынамсі, сярод камэнтатараў на сайце “Свабоды” аматары змоваў займаюць упэўненае другое месца пасьля тых, хто павіншаваў палітыка з учынкам.

Свабода не «свобода»

Гісторыя аднаго цуду: Вінцук Вячорка (2)

“Продкі мае выйшлі зь літоўскіх балот”, -- пісаў пра Палесьсе і ўласнае паходжаньне расейскі клясык Фёдар Дастаеўскі. Для многіх у свой час гэтая фраза стала парадаксальным адкрыцьцём. Настолькі няпроста было стасаваць вобраз сталічнага аўтара з самым, бадай, архаічным кутком Беларусі. Я ўявіў сабе гэтую фразу, але ўжо ў вуснах Вінцука Вячоркі, і атрымаў той самы эфэкт парадаксальнага адкрыцьця.

Гісторыя аднаго цуду: Вінцук Вячорка (1)

Cёлета на Каляды да ўсіх магчымых цудаў дадасца цуд Беларускай Майстроўні, які здарыўся трыццаць гадоў таму і стаў пачаткам нацыянальнага руху, завязкай раману нашай найноўшай гісторыі.

Гісторыя аднаго цуду: Сьвятлана Слуцкая

Праўдаў, як вядома, шмат. У кожнага свая. Бо на тыя самыя рэчы мы глядзім па-рознаму. Адна на ўсіх толькі ісьціна. Дзень за днём людзі жывуць у сьвеце многіх праўдаў, адмаўляюць адзін аднаго або прыстасоўваюць сваю праўду да праўды іншага ці да праўды большасьці, і расчароўваюцца. “Нашы часы – часы агульнай заблутанасьці,” – пісаў Ігнат Абдзіраловіч. Звычайна ўсе часы – такія, заблытаныя, непразрыстыя. Але аднойчы настае момант, калі ўсіхныя праўды сыходзяцца ў адной кропцы. І такі момант называюць момантам ісьціны.

Гісторыя аднаго цуду: Эдвард Зайкоўскі

Нядаўна ў інтэрнэце агульную ўвагу прыцягнуў фотарэпартаж пра літоўскіх падпольшчыкаў савецкага часу. У сваім доме пад Коўнам яны выкапалі глыбокі падвал, зрабілі там друкарню і тыражавалі нелегальную літаратуру. Адбывалася тое трыццаць гадоў назад, а называўся рэпартаж “Як яны развальвалі Савецкі Саюз”. Большасьць камэнтатараў выказалі захапленьне ўчынкам падзьвіжнікаў – маўляў, паспалітыя людзі самі ўласнымі рукамі і розумам набліжалі вызваленьне сваёй Літвы з-пад чужое савецкае ўлады. Нехта пракамэнтаваў так: ну і што, ці задаволеныя яны ўладай цяперашняй? І атрымаў адказ: затое цяпер можам жыць бяз пошуку ворагаў.

Гісторыя аднаго цуду: Ларыса Сімаковіч

Трыццаць гадоў таму ў Беларускай Майстроўні да Ларысы Сімаковіч ставіліся як да цудатворыцы. Вось вам сабраліся людзі з вуліцы, у многіх мядзьведзь па вушах патаптаўся, а яна робіць зь іх сапраўдны хор! Народныя песьні ў яе апрацоўцы пачыналі гучаць такімі гукамі, якіх мы проста ня чулі. Уражаньне ўзмацнялася тым, што гукі гэтыя сыходзілі ад нас саміх.

Гісторыя аднаго цуду: Мікола Сасноўскі

Першая ў паваеннай гісторыі нефармальная грамадзкая арганізацыя Беларуская Майстроўня ўзьнікла трыццаць гадоў таму ў менскім студэнцкім асяродзьдзі. Але пачынальнікамі яе былі ня толькі студэнты-учорашнія школьнікі. Майстроўскія хлопцы цераз аднаго ўжо адслужылі войска й мелі досьвед заводзкае працы. Быў сярод пачынальнікаў і Мікола Сасноўскі, які з тых часоў і да сёньня працуе рабочым на менскім Мотавелазаводзе.

Гісторыя аднаго цуду: Вера Кандраль (Лазоўская)

30 гадоў назад, калі Вера Лазоўская прыйшла ў Беларускую Майстроўню, усё, што яна там пабачыла й пачула, здалося ёй іншай рэальнасьцю. У адрозьненьне ад школы, інстытуту і ўсяго жыцьця па-за Майстроўняй, тут маладыя людзі, раўналеткі Веры, гаварылі па-беларуску і пра тое, пра што не гаварылася больш нідзе, а галоўнае – яны сьпявалі. І вочы ў іх сьвяціліся натхнёна. Вера яшчэ ня ведала, што “іншая рэальнасьць” на толькі для яе, але і для ўсіх майстроўцаў была цудам, які захоплівае тваю натуру, бо сыходзіць не адкульсьці звонку, а зь цябе самога, зь лёгікі тваіх развагаў, зь дзіцячых успамінаў, зь генэтычнае памяці.

Як мілаваць?

Усё залежыць ад Джо!

Як эвалюцыя­наваць

Сёньня – апошняя частка “азбукі паводзінаў”, што некалькі месяцаў гучала на хвалях Радыё Свабода пад агульнай назваю “Як?” Як жыць, як любіць, як рабіць прамаўлялася не дзеля парады, а зь нязьменнай запытальнай інтанацыяй. Я насамрэч ня ведаю – як гэта ўсё адбываецца ў зьмененым часе і толькі спрабую разгледзець пэўныя заканамернасьці ў навакольным жыцьці. Зразумела, што ў кожнага свой досьвед, але людзі, якія жывуць у адну эпоху, верагодна маюць і нейкую супольную этыку. А ці эвалюцыянуюць этыка і сам чалавек адносна таго, якімі мы іх ведалі ў даўнейшыя часы ды ў кнігах клясыкаў?

Як ідэнтыфікавацца?

Ідэнтыфікавацца – знайсьці ўласную тоеснасьць-ідэнтычнасьць, разабрацца з тым, хто ты і адкуль узяўся, што – тваё, а што не, у якой іпастасі ты найбольш цікавы й карысны сабе й сьвету.

Як дагаворваць?

Вядома, праўду часу можна выказаць і намёкам. Але праўда нашага часу абрываецца на паўслове поўных фраз. Яна не дагаворваецца.

Як суседзіцца?

З маленства памятаю -- пасьля дзіцячых сутычак бабуля вучыла: а ты, перш чым даць камусьці, апрабуй гэта на сабе. Перш, чым прычыніць крыўду іншаму, прычыні яе сабе, каб ведаць меру свайго ўчынку.

Як чытаць?

У блаславёныя часы трэба чытаць пра акаянныя дні, каб не згубіцца ў часе й ня страціць арыентацыі ў гісторыі.

Як называцца?

Як перамагаць?

Як цікаваць?

Як выдаваць?

У 1995 годзе, калі “Наша Ніва” пераяжджала ў Менск, нехта параіў мне знайсьці “круцяля”. Газэта мелася з элітарнага месячніка ператварыцца ў папулярны тыднёвік. І таму быў патрэбны таленавіты прадусар-выдавец, які б, дзякуючы прыроднай інтуіцыі й сувязям, прывёў наша прадпрыемства да посьпеху.

Як сьвяткаваць?

Як хітраваць?

Хітры можа быць удачлівым, але ня можа быць добрым. Бо дабрыня ўласьцівая разумным, а хітрасьць – тупаватым.

Як шчыраваць?

Насуперак агульнаму ўяўленьню, шчырасьць – у памкненьнях, у працы, у змаганьні – не заўсёды заўважаецца і ўхваляецца іншымі. Бывае наадварот. Раздражняе, наструньвае, ятрыць. І тады думаеш – а можа, гэта й ня шчырасьць, а тое, што ты за яе выдаеш, – твая ўласная няздатнасьць быць адкрытым да іншых?

Як вільняваць?

Ведаю на Астравеччыне такую суполку – “Вільняр”. Вільняр – ад Вільні. А што вільняр робіць? Вільнярыць, робіць Вільню. “Рабі пільна, і тут будзе Вільня”, -- старая прымаўка, якая лепш за любыя факты кажа нам пра тое, што значыць для беларуса Вільня. Прыклад, арыенцір, “куток жаданьняў”.

Як пікетаваць?

Дзеля чаго праводзяцца акцыі, якія ня маюць ніякага грамадзкага розгаласу й працягу?

Як талераваць?

Талеранцыя – цярпімасьць да таго, што табе не ўласьціва. Яна сканчаецца, калі страчваецца паразуменьне бакоў і адна праўда заступае на тэрыторыю іншай, калі пачынаецца гвалт. Вярнуць талеранцыю можна толькі праз перамовы бакоў і пацьверджаньне тэрытарыяльнай цэласьці адной і другой праўды.

Як сябраваць?

Самы загадкавы тып дачыненьняў – сяброўства.