Вольная студыя

Раман Падаляка: «Дзяды» — не палітычная маніфэстацыя

Адной з самых адметных культурных падзеяў гэтага году стаў спэктакль «Дзяды» ў пастаноўцы незалежнага «Тэатру Ч». У чым сакрэт ягонага посьпеху? Чаму паэма Адама Міцкевіча, напісаная ў пазамінулым стагодзьдзі, гучыць актуальна і ў сучаснай Беларусі?

Андрэй Федарэнка: Данос стаў самым запатрабаваным жанрам

Днямі на сталічнай плошчы імя Якуба Коласа запрацавала электронная бібліятэка, дзе пры жаданьні можна спампаваць кнігі беларускіх пісьменьнікаў.

Барыс Пятровіч: Усё ў нас рэзка і кардынальна зьменіцца

«Галоўны ўрач дому-інтэрнату стварыў сваю вэртыкаль улады і трымаў пад кантролем усё. Было ў яго чынавенства — пэрсанал: намесьнікі, урачы, мэдсёстры. Быў „народ“ — хворыя ды старыя. Быў і свой спэцназ — санітары, гатовыя ў любы момант прыдушыць любое незадавальненьне. Была і свая турма — карцар для асабліва буйных і незадаволеных».

Той, хто забараняе канцэрты, варты жалю

У сьвет выйшаў новы песенны альбом Тацьцяны Беланогай «Сьвятло і цені». Ён пяты па ліку на рахунку пераможцы конкурсаў «Бардаўская восень» (2004) і «ОРРА-2006» (Варшава).

Мая Кляшторная: Стварэньне «Мартыралёгу» абудзіла народ

Дваццаць пяць гадоў таму было створанае гісторыка-асьветніцкае таварыства «Мартыралёг Беларусі», якое займаецца зборам інфармацыі пра злачынствы сталінскай сыстэмы.

Дранько-Майсюк: Цэнзарамі сталі паслужлівыя пісьменьнікі

Пра беларускую будзённасьць — скарачэньне работнікаў ва ўстановах культуры, цэнзуру і праблемы вакол выдавецтва «Логвінаў» — мы гутарым з паэтам у «Вольнай студыі».

Вольга Мікалайчык: Мае фільмы паглядзяць 9 мільёнаў беларусаў

Рэжысэрка-дакумэнталістка Вольга Мікалайчык — аўтарка вядомых фільмаў «Катаваньні ў Беларусі» і «Падарожжа па бясконцай вайне». Яе стужкі пра беларускіх палітвязьняў неаднойчы дэманстраваліся на міжнародных фэстывалях.

Вячка Целеш: Скласьці радавод — як узьвесьці аднаму піраміду

На радаводным дрэве мастака Вячкі Целеша, якому 25 верасьня спаўняецца 75 гадоў, — больш за 500 атожылкаў. Так абсяжна дасьледаваўшы свае карані і крону, сёньняшні жыхар Рыгі і кавалер латвійскага ордэну Трох Зорак лічыць, што без радаводу ні асобны чалавек, ні народ існаваць ня могуць. А яшчэ ён перакананы: толькі мова і бел-чырвона-белы сьцяг зьяднаюць беларусаў.

Зьміцер Вайцюшкевіч: Турмы ў Беларусі баяцца ўсе

Зьміцер Вайцюшкевіч чарговым разам зьдзівіў сваіх прыхільнікаў, пусьціўшы ў сьвет складанку турэмнага шансону.

Мазынскі: Улада, як зьвер, адчувае сваю пагібель

На тэлеканале «Белсат» днямі адбылася прэм’ера дакумэнтальнага фільму «Глыбоцкая змова», у якім расказваецца пра Саюз беларускіх патрыётаў, выкрыты савецкай дзяржбясьпекай на Глыбоччыне ў 1947 годзе. Чаго дамагалася беларуская моладзь і за што ішла ў Гулаг на 25 гадоў?

Валянцін Дубатоўка: Чыноўнікі зьняважылі і касьцёл, і артыстаў

Тадэвуш Кандрусевіч выступіў за больш шырокае ўжываньне беларускай мовы. Але ці выконваецца гэтае пажаданьне сьвятарамі на месцах?

Аліна Ваўранюк: Рэцэнзэнту лемантара спадабаліся Пагоня і бел-чырвона-белы сьцяг

Вучні беларускіх школаў на Беласточчыне атрымалі да новага навучальнага году падарунак — беларускамоўны лемантар, складзены пэдагогам Алінай Ваўранюк.

Ксёндз Учкуроніс: Па-беларуску людзям больш зразумела

На сьценах касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Дзярэчыне, што на Зэльвеншчыне, знайшлі сваё адлюстраваньне найцікавейшыя падзеі з гісторыі мястэчка.

Раіса Баравікова: Зь мяне зрабілі «ворага народу»

Якая атмасфэра пануе ў пісьменьніцкай арганізацыі, якую нязьменна, ад 2006 году, узначальвае Мікалай Чаргінец?

Вітаўт Мартыненка: У нас свой сьцяг, у акупантаў — свой

23 песьні пра бел-чырвона-белы сьцяг і Пагоню ўвайшлі ў альбом «Сымбалі веры і свабоды».

Алесь Краўцэвіч: Бой ідзе, і мы не адступаем

У чым палягае беларускі погляд на ВКЛ? Ці паўстане ў Віцебску конны помнік князю Альгерду? Чаму закрыццё гарадзенскага гістфаку не прынясе шкоды беларускай гістарычнай навуцы?

Усевалад Сьцебурака: Каліноўскі змагаўся б супраць іх

На Астравеччыне мясцовыя ўлады забаранілі правядзеньне літаратурна-музычнага фэсту, прысьвечанага паўстаньню пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага, які меўся адбыцца 22 чэрвеня на возеры Каймін. Што сталася прычынай забароны — імя Каліноўскага ці імёны ўдзельнікаў імпрэзы?

Улдыс Бэрзыньш: Я на баку тых, хто са «Свабодай»

У Менск паэт Улдыс Бэрзыньш прыехаў, каб прэзэнтаваць сваю новую паэтычную кнігу ў перакладах Алеся Разанава і Андрэя Гуцава. Што зьвязвае паэта зь Беларусьсю?

Анатоль Вярцінскі: Курапаты і Лінія Сталіна несумяшчальныя

Дваццаць пяць гадоў таму — 3 чэрвеня 1988 году — у тыднёвіку «Літаратура і мастацтва» быў надрукаваны артыкул Зянона Пазьняка і Яўгена Шмыгалёва «Курапаты — дарога сьмерці».

Наталка Бабіна: Каб сустрэцца з чытачамі, я мусіла ехаць за мяжу

Сёлета традыцыйныя Беларуска-швэдзкія літаратурныя дні прайшлі ў Львове. Каму яны прыйшліся недаспадобы ў Беларусі? І ці сталіся таму прычынай плюшавыя мядзьведзікі, што дэсантаваліся ў Беларусь са швэдзкага самалёту? Сваімі львоўскімі ўражаньнямі з намі падзеліцца пісьменьніца Наталка Бабіна.

Аляксей Марачкін: Я знаходжуся пад прыцэлам

Знакаміты мастак і паэт Аляксей Марачкін даў інтэрвію Свабодзе ў перадачы «Вольная студыя».

Інак Мікалай: Няма дзе галавы прытуліць Госпаду і Беларушчыне

На тэрмомэтры +25, а ў старажытных мурах Жыровіцкага Сьвята-Усьпенскага манастыра зусім не адчуваецца сьпёка. Наадварот, праз паўгадзіны робіцца зябкавата. Але час у гутарцы зь інакам Мікалаем — паэтам Зьнічом — ня здоўжваецца. Для яго ўсе тэмы цікавыя, усе пытаньні пажаданыя.

Уладзімер Кіслы: У храмах я на каленях пастаяў — за работай

Камэрная літаратура: пісьменьнікі і турма

Турма зь беларускай літаратурай заўсёды ішлі побач. І ў XIX, і ў XX, і ў XXI стагодзьдзі на турэмных нарах пісаліся хрэстаматыйныя творы. Пішуцца яны і сёньня.

Разбуры турмы муры: выйшла анталёгія перакладаў Андрэя Хадановіча

Сорак два замежныя паэты прадстаўленыя ў анталёгіі «Разам з пылам», якая нядаўна пабачыла сьвет у сэрыі «Кнігарня пісьменьніка». Ад старажытнага Катула да Яцака Качмарскага, чый верш «Разбуры турмы муры!» гучаў на Плошчы 19 сьнежня 2010 году.

Паліна Качаткова: Быць праваабаронцам для пісьменьніка карысна

Імя Паліны Качатковай многія звыклі атаясамліваць з праваабарончай дзейнасьцю, з цэнтрам «Вясна», дзе яна шмат гадоў працавала.

Алесь Смалянчук: Беларусь ня мае ўласнай гістарычнай палітыкі

Толькі апошнім часам з Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы з ідэалягічных прычынаў былі звольненыя трое гісторыкаў. Але чаму і зь недзяржаўнага Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту пазьнікалі праграмы па беларускай гісторыі? Сваё разуменьне сытуацыі выказвае доктар гістарычных навук Алесь Смалянчук.

Алесь Смалянчук: Беларусь ня мае ўласнай гістарычнай палітыкі

Толькі апошнім часам з Гарадзенскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Янкі Купалы з ідэалягічных прычынаў былі звольненыя трое гісторыкаў. Але чаму і зь недзяржаўнага Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту пазьнікалі праграмы па беларускай гісторыі? Сваё разуменьне сытуацыі выказвае доктар гістарычных навук Алесь Смалянчук.

Ларысу Геніюш хавалі тысячы людзей

Трыццаць гадоў таму, 7 красавіка 1983 году, пайшла з жыцьця Ларыса Геніюш. Разьвітаньне ў Зэльве з апальнай паэткай, сакратаром Рады БНР, былым вязьнем сталінскага Гулагу сталася нечуванай па тым часе дэманстрацыяй беларускай еднасьці. Тысячы людзей праводзілі сваю знакамітую суайчыньніцу ў апошні шлях.

Віктар Скорабагатаў: Паўстаньне Каліноўскага прынесла беларусам вясну

29 сакавіка на Малой сцэне сталічнай Белдзяржфілярмоніі адбудзецца музычны спэктакль «Ужо птушкі пяюць ўсюды», прысьвечаны 175-м угодкам Кастуся Каліноўскага і 150-м угодкам ачоленага ім паўстаньня. У чым была параза паўстанцаў, а ў чым — перамога?

Уладзімер Падгол: Перапісваньне Бібліі — гэта нацыянальнае сьвята

У Беларусі распачалася грамадзкая акцыя «Перапішам ад рукі Біблію!». Што гэта — мастацкі пэрформанс ці «ланцуг нацыянальнай еднасьці», гэтак неабходны сёньня беларускаму грамадзтву?

Павал Баркоўскі: Пераклад — гэта ўзбагачэньне

Днямі ў Менску адкрыўся пяцідзённы літаратурны фэстываль «Шэнгенка», арганізаваны Лябараторыяй навуковага і мастацкага перакладу і культурніцкай кампаніяй «Будзьма беларусамі».

Валянцін Дубатоўка: Царква стаіць на месцы масавых расстрэлаў

«Збудавалі царкву разам!» — гэты саракамэтровы надпіс на агароджы новазбудаванай сьвятыні немагчыма не заўважыць пры ўезьдзе ў Горадню.

Андрэй Мельнікаў: Я песьнямі разбураю ілюзіі

Плошча-2010 натхніла барда Андрэя Мельнікава на стварэньне песеннага альбому пад назвай «Зубы на далоні», які днямі быў прэзэнтаваны ў Менску.

Уладзімер Някляеў: Мне не хапала легенды пра Менск

Антысавецкія сходкі ў Менску ў пачатку 60-х, несанкцыяваныя ўладай паэтычныя чытаньні на прыступках Тэатру юнага гледача, паседжаньні «Палітбюро ЦК КПСС» у вар’ятні — усё гэта адбываецца ў новым рамане «Аўтамат з газіроўкай з сыропам і без» Уладзімера Някляева, які сёньня госьцем «Вольнай студыі».

Гэнік Лойка: У Беларусі ня стала беларускамоўных школаў

Паводле афіцыйнай статыстыкі ў Беларусі 51% беларускамоўных школаў. Але якая рэальнасьць схаваная за лічбай 51%? Cкульптар Гэнік Лойка, які адстойвае права сваіх дзяцей вучыцца па-беларуску.

Інак Мікалай: Малюся за вяртаньне бел-чырвона-белага сьцяга

Сямнаццаць гадоў інак Мікалай жыве ў Жыровіцкім Сьвята-Ўсьпенскім манастыры. За гэты час ён выпусьціў у сьвет пяць паэтычных зборнікаў (як паэт Зьніч), арганізаваў рэгулярнае выданьне багаслоўска-літаратурнага лістка «Жыровіцкая абіцель». У «Вольнай студыі» мы гаворым зь ім пра нацыянальных герояў і антыгерояў Беларусі, пра манархічны лад і пра вяртаньне бел-чырвона-белага сьцяга на дзяржаўныя флягштокі.

Тварам да шыбеніцы: выйшла ў сьвет паэтычная Калінаўскіяна

«Тварам ды шыбеніцы» — пад такой назвай днямі выйшла ў сьвет паэтычная анталёгія, прысьвечаная Кастусю Каліноўскаму. Уклаў анталёгію і напісаў да яе прадмову літаратуразнаўца Язэп Янушкевіч — сёньняшні госьць «Вольнай студыі».

Чалавек пад нумарам СШ-785

У лёсе гэтай жанчыны шмат што ўражвае. За два гады сяброўства ў Саюзе беларускай моладзі яна сем гадоў адпакутавала ў Гулагу, дзе была сьведкай славутага Кенгірскага паўстаньня вязьняў.

Пра беларусаў, якіх загубіў алькаголь

На прэзэнтацыі «Сіняй кнігі беларускага алькаголіка» (Логвінаў, 2012) яе аўтар змушаны быў называцца ягонай даверанай асобай. На гэта былі дастаткова важкія прычыны. У кнізе дзейнічаюць рэальныя асобы, і не заўсёды пэўная інтэрпрэтацыя тых ці іншых падзеяў магла ім ці іхным нашчадкам спадабацца. Запрашаючы засакрэчанага аўтара ў студыю, я ня быў упэўнены, што ён пагодзіцца рассакрэціцца.

Кшыштаф Занусі: Сіла беларусаў праяўляецца ў супраціўленьні

Гутарка са славутым рэжысэрам пра кіно польскае і беларускае, пра супернічаньне культураў і адносіны паміж мастаком і ўладай.

Эдуард Акулін: Мы адракліся ад свайго прарока

7 студзеня адзначае сваё 50-годзьдзе Эдуард Акулін — паэт і бард, намесьнік старшыні Саюзу беларускіх пісьменьнікаў, рэдактар літаратурнага квартальніка «Верасень».

Алесь Пушкін: Плошча павінна быць з галавой

Плошча ці прошча — барыкадны ці духоўны супраціў? Госьцем «Вольнай студыі» — мастак Алесь Пушкін, які днямі выйшаў на волю пасьля 12 сутак у спэцізалятары на Акрэсьціна.

Хведар Нюнька: Беларусы ў Літве сваёй дзяржавай кінутыя

Заплянаваны на наступнае лета чарговы зьезд беларусаў сьвету ў Менску можа і не адбыцца. Зь незразумелых прычынаў беларускія амбасады перасталі даваць візы найбольш актыўным прадстаўнікам беларускай дыяспары.

Данута Бічэль: Ад улады мне ўзнагародаў ня трэба

3 сьнежня — юбілей у паэткі, эсэісткі і грамадзкай дзеячкі Дануты Бічэль.

Валерыя Навадворская: Не аддавайце Беларусь!

У почаце клясыкаў — герояў кнігі Валерыі Навадворскай «Паэты і цары» — фігуруюць Васіль Быкаў і Ўладзімер Караткевіч. Чым іх творчасьць блізкая аўтарцы, якая лёгка цытуе беларускіх майстроў слова ў арыгінале? Чаму дыктатары не сябруюць між сабой, і ў якой краіны — Беларусі ці Расеі — больш сьветлая будучыня?

Шушкевіч: На першае месца стаўлю Ельцына

У маскоўскім выдавецтве «Росспэн» выйшлі ў сьвет успаміны Станіслава Шушкевіча «Маё жыцьцё, крах і ўваскрошаньне СССР».

Алесь Краўцэвіч: «Напалеон у адносінах да ВКЛ быў цынікам»

Сёлета адзначаюцца 200-я ўгодкі ад часу вайны 1812 году. Перад пачаткам расейскай кампаніі Напалеон сустракаўся з Тадэвушам Касьцюшкам, спадзеючыся залучыць яго ў хаўрусьнікі. Чаму два ваенныя геніі не прыйшлі да паразуменьня? Якія пляны ў Напалеона былі адносна Вялікага Княства? І чаму ўрад ВКЛ не выканаў сваіх абяцаньняў, дадзеных францускаму імпэратару? На гэтыя пытаньні адказвае доктар гістарычных навук Алесь Краўцэвіч.

Мая Яніцкая: «Слуцкія паясы ня мецьмуць попыту»

Паводле распараджэньня кіраўніка краіны да канца гэтага году ў Беларусі павінен быць наладжаны масавы выпуск слуцкіх паясоў. Ці магчыма за такі кароткі тэрмін аднавіць страчаную ткацкую тэхналёгію? І ці будзе на фабрычных вырабах выява Пагоні — як на паясах XVII–XVIII стагодзьдзяў? Пра гэта ды іншае — у гутарцы з мастацтвазнаўцай Маяй Яніцкай.