Байкот. Блог Віталя Рымашэўскага

На гэтым тыдні пачаліся міліцэйскія рэйды па ўдзельніках байкотных пікетаў.

Асноўная і адзіная (!) пакуль прэтэнзія міліцыі – збор подпісаў у падтрымку палітвязьняў. Аказалася, што гэта больш раздражняе ўлады, чым агітацыя за байкот. І нездарма, бо менчукі актыўна ставілі подпісы ў падтрымку, цікавіліся лёсам вязьняў. Тыя, хто паставіў подпіс, відавочна падзяляліся на дзьве прыкладна аднолькавыя па колькасьці групы – першыя ня ведалі пра вязьняў амаль нічога, другія адразу ставілі подпіс і ім ня трэба было нічога тлумачыць, бо самі ўсё ведалі.

Не сакрэт, што колькасьць дэмакратычных актывістаў у Беларусі ня вельмі вялікая, якасьць працы дэмакратычнай супольнасьці з насельніцтвам пакідае жадаць лепшага.

Адкуль жа тады такая дасьведчанасьць і заангажаванасьць менчукоў? (Варта нагадаць, НЭСЭПД зафіксаваў лічбу – каля 20% насельніцтва залічваюць сябе да апазыцыі дзейнай уладзе.)

У размовах з падпісантамі вырашыў запытвацца, адкуль яны ведаюць пра палітычнае жыцьцё. Звычайны адказ – з інтэрнэту. Найчасьцей за ўсё даводзілася чуць назву сайта «Хартыя-97». Прывяду найбольш яскравы прыклад.

Пікет каля буйной менскай будаўнічай крамы. Маладая пара падышла да пікету паставіць подпіс. Пачынаю распавядаць пра палітвязьняў – кажуць: «Мы самі ўсё ведаем, безумоўна, падтрымаем». Пры размове высьвятляецца, што ведаюць ня толькі кандыдатаў на прэзыдэнта 2010 году, але і Андрэя Клімава, іншых палітыкаў. Пры гэтым, мяркуючы па новым «Вольва», на якім да крамы пад’ехала гэтая пара, – відавочна не апазыцыйныя актывісты. Але ўсё ж вырашыў удакладніць. Пытаюся: «Вы такія дасьведчаныя, бо сябры якой-небудзь апазыцыйнай арганізацыі?» – «Не. Мы чытаем інтэрнэт, былі на Плошчы ў 2010-м. Цудам ня трапілі ў аўтазак. Мы пра ўсё ведаем, бо чытаем «Хартыю-97»…

У сучасных беларускіх умовах інтэрнэт – ня толькі асноўная крыніца незалежнай інфармацыі. Інтэрнэт-актыўнасьць – адна зь нямногіх магчымых формаў для яднаньня людзей, арганізацыі супольных дзеяньняў, запачаткаваньня грамадзянскай супольнасьці Беларусі. Відавочна: гэтая супольнасьць дасьць новы моцны імпульс дэмакратычным пераўтварэньням у Беларусі. З гэтай супольнасьці вырастае новы беларускі дэмакратычны рух.

Паміж гэтымі людзьмі і старой палітычнай і грамадзкай дэмсупольнасьцю ёсьць адно істотнае, прынцыповае адрозьненьне: гэтыя людзі не залежаць ня толькі ад уладаў, але таксама ад заходніх донараў. Яны ня стануць рабіць тое і тое падчас кампаніі толькі таму, што такія ўмовы выстаўляюць фундатары. І гэта сапраўдны працяг беларускай незалежнай палітыкі. Нездарма старыя дэмакратычныя арганізацыі і іх лідэры ўсё больш нэрвова рэагуюць на беларускую інтэрнэт-супольнасьць. Відаць, старое падсьвядомае ўспрымае ўсё новае як непажаданага канкурэнта...

Сацыёлягі рэгулярна дасьледуюць рэйтынгі палітыкаў. Цікава было б правесьці аналягічнае сацыялягічнае дасьледаваньне на тэму: «Якім СМІ найбольш давяраюць беларусы?» Пасьля сустрэч зь менчукамі – для мяне адказ на гэтае пытаньне відавочны.

Як вядома, выбараў у Беларусі даўно няма. Рэжым адабраў у беларусаў магчымасьць самім абіраць уладу. Але пазбавіць чалавека ці народ права выбару ня здольны ніхто. Якія б складаныя ні былі жыцьцёвыя ўмовы — выбар заўсёды застаецца за чалавекам: зрабіць так ці іначай. І кожны чалавек здольны гэты выбар зрабіць згодна са сваімі перакананьнямі і ўласным сумленьнем. Такі выбар у беларусаў сёньня ёсьць: зноўку падпарадкавацца плянам улады і прыняць удзел у выбарчым спэктаклі — альбо далучыцца да кампаніі байкоту.

У гэтыя тыдні, згодна з вызначаным сцэнарам, разыгрываецца дзея першая — «Збор подпісаў за вылучэньне кандыдатаў».

Кампанія байкоту прапануе грамадзянам Беларусі альтэрнатыву: замест збору подпісаў у падтрымку «кандыдатаў» у палатку — далучыцца да кампаніі ў падтрымку палітвязьняў.З гэтага тыдня распачаты збор подпісаў за вызваленне палітвязняў і рэабілітацыю ўсіх несправядліва асуджаных. Для ўсіх неабыякавых людзей на пікетах, пры абыходзе кватэраў, пры сустрэчах са знаёмымі — ёсьць магчымасьць распавесьці пра вязьняў, сабраць подпісы ў іх падтрымку, заклікаць не ісьці галасаваць і далучыцца да кампаніі байкоту.

Тым болей, што з 2011 году страху ў беларускім грамадзтве стала меней. Пры размовах зь людзьмі ўразіла гатоўнасьць менчукоў выказаць салідарнасьць з палітвязьнямі. У лютым-сакавіку 2011 году Беларуская Хрысьціянская Дэмакратыя таксама праводзіла збор подпісаў за вызваленьне палітвязьняў, але нават у Менску са 100 чалавек толькі адзін ці двое пагаджаліся паставіць подпіс. Большасьць выказвала сваю падтрымку і салідарнасьць. Але ад подпісу адмаўляліся — баяліся рэпрэсій. Зараз на байкотных пікетах пераважная большасьць ставіць подпісы пад зваротам у падтрымку вызваленьня палітвязьняў і рэабілітацыі ўсіх несправядліва асуджаных.

Ніводнага разу не пачуў нечага падобнага да: «нам патрэбна альтэрнатыва» альбо «раскажыце, што вы прапануеце замест…» Відавочна: беларусы ў сваёй большасьці вызначыліся «за» ці «супраць» цяперашняй улады. Усім усё зразумела. Адны (іх відавочная меншасьць) пакуль працягваюць ускладаць спадзеў на Лукашэнку, іншыя — гатовыя падтрымаць любога, хто выступае за зьмены. Гэтыя ўсё разумеюць. Ім не патрэбныя казкі пра шчасьлівую праэўрапейскую, прарасейскую ці прамарсіянскую будучыню. Калі яны і хочуць пачуць нейкую «праграму» — то толькі ў выглядзе адказу на адно пытаньне: што можна зрабіць, каб нешта зьмянілася ў краіне? Як магчыма памяняць гэтую сыстэму? Пры гэтым многія ня вераць у перамены. Разуменьне таго, што адбываецца, расчараванасьць і нявер’е ў магчымасьць нешта зьмяніць — асноўны настрой у грамадзтве. Абяцаць гэтым людзям, што, ідучы на «выбары», галасуючы за «кандыдатаў», яны нешта мяняюць — значыць, бессаромна падманваць іх , чарговы раз памнажаць расчараванасьць і бязьвер’е, якімі карыстаецца рэжым.

Я заклікаю ўсіх неабыякавых людзей далучыцца да байкоту "выбараў" і замест збору подпісаў за кандыдатаў, замест легалізацыі існага рэжыму зьбіраць подпісы за вызваленьне палітвязьняў.