Лінкі ўнівэрсальнага доступу

З кім сябруе Беларусь на Блізкім Усходзе? Інфаграфіка


На пярэднім пляне Аляксандар Лукашэнка, Рэджэп Эрдаган, Башыр Асад. Каляж
На пярэднім пляне Аляксандар Лукашэнка, Рэджэп Эрдаган, Башыр Асад. Каляж

Напад групоўкі ХАМАС на Ізраіль узарваў мір на Блізкім Усходзе. Хто на чыім баку ў гэтым канфлікце — на гэтае пытаньне вымушаныя адказваць усе дзяржавы сьвету.

Афіцыйны Менск выказаўся няпэўна і двухсэнсоўна. Дзеля таго, каб зразумець, чаму пазыцыя афіцыйнага Менску такая, варта прыгадаць, якія палітычныя стасункі мела і мае Беларусь з краінамі Блізкага Ўсходу.

Да Блізкага Ўсходу традыцыйна адносяць 18 дзяржаваў, у тым ліку і Палестынскую аўтаномію.

У першай частцы нашага агляду мы апісалі, якімі былі гандлёвыя сувязі Беларусі з краінамі рэгіёну ў 2014–2021 гадах.

Цяпер — пра палітычныя адносіны. Гэта сфэра мае шмат чыньнікаў, таму абмяжуемся хоць і фармальнымі, але значнымі індыкатарамі гэтых стасункаў — узроўнем дыпляматычнай прысутнасьці і частатой узаемных візытаў Аляксандра Лукашэнкі і лідэраў краінаў рэгіёну.

Турэччына

Сталіца — Анкара.

Як паведамляе сайт амбасады Беларусі ў Турэччыне, гэтая краіна першай у сьвеце прызнала незалежную Беларусь. Гэта адбылося 16 сьнежня 1991 году.

Амбасада Турэччыны ў Менску адкрылася ў 1992 годзе, амбасада Беларусі ў Анкары — у 1997 годзе.

Амбасадар Беларусі ў Турэччыне — Віктар Рыбак.

Генэральнае консульства Беларусі ў Турэччыне: Стамбул.

Амбасадар Турэччыны ў Беларусі — Мустафа Эзджан.

  • Аляксандар Лукашэнка наведваў Турэччыну з афіцыйнымі візытамі ў 1996, 2010 і 2019 гадах. У лістападзе 2016 году адбыўся афіцыйны візыт у Беларусь прэзыдэнта Турэччыны Рэджэпа Таіпа Эрдагана.
  • Лукашэнка таксама сустракаўся з Эрдаганам на міжнародных форумах у 2016 і 2019 гадах.
  • У жніўні 2020 году Эрдаган павіншаваў Лукашэнку зь перамогай на прэзыдэнцкіх выбарах.
  • Кіраўнікі ўраду Беларусі наведвалі Турэччыну ў 2014 і 2015 гадах, турэцкі прэм’ер наведваў Беларусь у 2018 годзе.
Рэджэп Эрдаган і Аляксандар Лукашэнка
Рэджэп Эрдаган і Аляксандар Лукашэнка

Кіпр

Сталіца — Нікасія.

Амбасадар Беларусі на Кіпры — Аляксандар Лукашэвіч (да сакавіка 2022 году), амбасадар у Баўгарыі, па сумяшчальніцтве — у Грэцыі і на Кіпры.

У Менску ёсьць ганаровае генэральнае консульства Кіпру. Ганаровы генэральны консул — Дэмасфэніс Хрысаміляс.

  • На сайце амбасады Беларусі ў Баўгарыі адзначаецца, што «беларуска-кіпрскія адносіны вызначаюцца ў цэлым невысокай дынамікай».
  • Палітычныя кантакты Менску і Нікасіі не вышэйшыя за ўзровень міністраў замежных справаў.
  • У 2021 годзе абʼём непасрэдных інвэстыцыяў з Кіпра ў Беларусь склаў 1,16 млрд даляраў.

Абʼяднаныя Арабскія Эміраты

Сталіца — Абу-Дабі.

Амбасада Беларусі ў ААЭ адкрытая ў 1999 годзе, амбасада ААЭ ў Менску — у 2008 годзе.

Амбасадар Беларусі ў ААЭ — Андрэй Лучанок (па сумяшчальніцтве таксама амбасадар у Бахрэйне, Кувэйце і Саудаўскай Арабіі).

У 2013–2018 гадах амбасадарам Беларусі ў ААЭ быў Раман Галоўчанка, з 2020 году — прэмʼер-міністар Беларусі.

Дзейнічае генэральнае консульства Беларусі ў Дубаі.

Амбасадар ААЭ ў Беларусі — Ібрагім Салім Мухамад аль-Мушарах, уручыў даверчыя лісты Лукашэнку 11 траўня 2022 году.

  • Лукашэнка двойчы ажыцьцяўляў афіцыйныя візыты ў ААЭ — у 2000 і 2007 гадах. Акрамя таго, ён наведваў Эміраты таксама з рабочымі візытамі ў 2013, 2014, 2016, 2017, 2019 и 2023 гадах.
  • У 2019 годзе Беларусь наведаў зь візытам насьледны прынц Абу-Дабі, намесьнік галоўнакамандуючага Ўзброенымі сіламі ААЭ, шэйх Мухамад ібн Заід аль-Нагаян.
  • Паміж Беларусьсю і ААЭ дзейнічае двухбаковае пагадненьне аб узаемных бязьвізавых паездках грамадзянаў.
Лукашэнка і прэзыдэнт ААЭ, шэйх Мухамад ібн Заід аль-Нагаян, Абу-Дабі, 2023
Лукашэнка і прэзыдэнт ААЭ, шэйх Мухамад ібн Заід аль-Нагаян, Абу-Дабі, 2023

Ізраіль

Сталіца — Ерусалім.

Амбасада Беларусі ў Ізраілі адкрылася ў жніўні 1992 году, амбасада Ізраіля ў Беларусі — у кастрычніку 1993 году (прыпыніла працу ў жніўні 2003 году, аднавіла — увесну 2004 году).

Амбасадар Беларусі ў Ізраілі — Яўген Варабʼёў.

Амбасадар Ізраіля ў Беларусі — Цьві Міркін, уручыў Лукашэнку даверчыя лісты ў ліпені 2022 году.

  • Лукашэнка наведваў Ізраіль у 2000 годзе ў межах сьвяткаваньня «Бэтлеем-2000».
  • У 1993 годзе Беларусь зь неафіцыйнымі візытамі наведвалі прэмʼер-міністар Ізраілю Іцхак Шамір, у 1998 годзе — міністар замежных справаў Ізраілю, ураджэнец Беларусі Шымон Пэрэс (у 2007–2014 гадах — прэзыдэнт Ізраіля).
  • У лістападзе 2015 году было падпісанае пагадненьне паміж Беларусьсю і Ізраілем аб адмене візаў.
  • Існуе супрацоўніцтва паміж гарадамі-пабрацімамі дзьвюх краінаў — Берасьцем і Ашдодам, Віцебскам і Рышон-ле-Цыёнам, Горадняй і Ашкелонам, Глыбокім і Кірʼят-Бялікам.

Эгіпет

Сталіца — Каір.

Амбасада Беларусі ў Эгіпце была адкрытая ў жніўні 1997 году

Амбасадар Беларусі ў Эгіпце — Сяргей Цярэнцьеў (па сумяшчальніцтве ў Амане і Судане).

Амбасадар Эгіпту ў Беларусі — Назіх Алі Бахаэльдзін Эльнаджары (амбасадар Эгіпту ў Расеі, па сумяшчальніцтве ў Беларусі)

  • Аляксандар Лукашэнка наведваў зь візытамі Эгіпет у 1998, 2017 і 2020 гадах. Два апошнія візыты адбываліся пасьля эгіпецкай рэвалюцыі, калі да ўлады прыйшоў фэльдмаршал Абдэль Фатах ас-Сісі, які ў выніку вайсковага перавароту зрынуў прэзыдэнта Мухамада Мурсі.
  • У чэрвені 2019 году адбыўся першы ў гісторыі двухбаковых адносінаў візыт у Беларусь прэзыдэнта Эгіпту ас-Сісі. Падчас перемоваў зь ім у Менску абмяркоўвалася пэрспэктыва адкрыцьця эгіпецкай амбасады ў Беларусі, аднак яе няма дагэтуль.
Абдэль Фатах Ас-Сісі і Аляксандар Лукашэнка, Менск, 2019
Абдэль Фатах Ас-Сісі і Аляксандар Лукашэнка, Менск, 2019

Іран

Сталіца — Тэгеран.

Амбасада Беларусі ў Іране была адкрытая ў 1998 годзе, амбасада Ірану ў Беларусі — у 2001 годзе.

Амбасадар Беларусі ў Іране — Дзьмітры Кальцоў.

Амбасадар Ірану ў Беларусі — Алірэза Санеі.

  • Лукашэнка тройчы наведваў Іран — у 1998, 2006 і ў 2023 гадах. У 2004 годзе Менск наведаў прэзыдэнт Ірану Махамад Хатамі, у 2007 годзе — Махмуд Ахмадзінэжад.
  • У 2015 годзе Лукашэнка сустракаўся з прэзыдэнтам Ірану Хасанам Рухані на саміце BRICS і ШАС, зь ім жа — на саміце ШАС у 2018 годзе, і ў 2019 годзе — на саміце Расеі, Турэччыны і Ірану аб крызісе ў Сырыі.
  • У 2021 годзе Лукашэнка на саміце ШАС сустрэўся з новым прэзыдэнтам Ірану Эбрагімам Раісі. Мяркуецца, што налета Раісі наведае зь візытам Беларусь.
  • У кастрычніку 2023 году адбыўся візыт у Беларусь першага віцэ-прэзыдэнта Ірану Махамада Махбэра.
Беларусь і Іран падпісалі дамову аб вайсковай супрацы. Тэгеран, 2023
Беларусь і Іран падпісалі дамову аб вайсковай супрацы. Тэгеран, 2023

Саудаўская Арабія

Сталіца — Эр-Рыяд.

Амбасадар Беларусі ў Саудаўскай Арабіі — Андрэй Лучанок (амбасадар у Абʼяднаных Арабскіх Эміратах, у Саудаўскай Арабіі — па сумяшчальніцтве).

Амбасадар Саудаўскай Арабіі ў Беларусі — Абдурахман Сулейман аль-Ахмэд (амбасадар Саудаўскай Арабіі ў Расеі, у Беларусі — па сумяшчальніцтве).

  • Міжурадавыя кантакты паміж Беларусьсю і Саудаўскай Арабіяй ажыцьцяўляліся на міністэрскім узроўні.

Лібан

Сталіца — Бэйрут.

Амбасадар Беларусі ў Лібане — Юры Слука (амбасадар у Сырыі, у Лібане — па сумяшчальніцтве).

З 2002 году ў Лібане дзейнічае ганаровае консульства Беларусі, ганаровы консул — Элі Саркіс.

Амбасадар Лібану ў Беларусі — Шаўкі Бу Насар (амбасадар Лібану ў Расеі, у Беларусі па сумяшчальніцтве).

З 2005 году дзейнічае ганаровае консульства Лібану ў Беларусі, ганаровы консул — Гефара Алі Сьлім.

  • Лукашэнка наведваў Лібан у 2005 годзе. Ягоны візыт у Бэйрут быў у адказ на візыт прэзыдэнта Лібану Эміля Лахуда ў Беларусь у 2004 годзе.
Аляксандар Лукашэгнка ў Бэйруце, 2005
Аляксандар Лукашэгнка ў Бэйруце, 2005

Сырыя

Сталіца — Дамаск.

Амбасада Беларусі ў Сырыі дзейнічае з 1998 году, амбасада Сырыі ў Беларусі — з 2007 году.

Амбасадар Беларусі ў Сырыі — Юры Слука, па сумяшчальніцтве амбасадар у Лібане і Ярданіі.

Амбасадар Сырыі ў Беларусі — Махамад аль-Умрані, ён уручыў даверчыя лісты Лукашэнку ў лістападзе 2020 году.

  • У 1998 і 2003 гадах Лукашэнка сустракаўся ў Дамаску з прэзыдэнтам Сырыі Хафэзам Асадам, якога ён называў сваім «першым сябрам у мусульманскім сьвеце і наагул на Ўсходзе».
  • У 2013 годзе яшчэ адзін візыт Лукашэнкі ў Сырыю і сустрэча з новым кіраўніком краіны Башарам Асадам, сынам Хафэза Асада.
  • У 2010 годзе адбыўся візыт у Беларусь прэзыдэнта Сырыі Башара Асада.
Міністар замежных спраў Беларусі Ўладзімер Макей і Башар Асад, 2015
Міністар замежных спраў Беларусі Ўладзімер Макей і Башар Асад, 2015

Судан

Сталіца — Хартум.

Амбасада Судану адкрытая ў Менску ў 2007 годзе.

Амбасадар Беларусі ў Судане — Сяргей Цярэнцьеў (амбасадар у Эгіпце, у Судане — па сумяшчальніцтве).

Ганаровым консулам Беларусі ў Судане зьяўляецца Мухамад Ісмаіл Мухамад, прэзыдэнт групы кампаній «MIG».

Амбасадар Судана ў Беларусі — Мухамад Омар Муса Алі.

  • У 2017 годзе Лукашэнка наведваў Судан з афіцыйным візытам.
  • Прэзыдэнт Судану Амар Хасан Ахмэд аль-Башыр наведваў Беларусь з афіцыйнымі візытамі двойчы — у 2004 і 2018 гадах.
  • У 2019 годзе аль-Башыр быў адхілены ад улады ў выніку вайсковага перавароту і арыштаваны.
  • Новыя ўлады краіны пагадзіліся перадаць экс-прэзыдэнта ў Міжнародны суд у Гаазе для выстаўленьня абвінавачаньня ў злачынствах супраць чалавечнасьці.
Аляксандр Лукашэнка і прэзыдэнт Судана Амар аль-Башыр, Хартум, 2017
Аляксандр Лукашэнка і прэзыдэнт Судана Амар аль-Башыр, Хартум, 2017

Ірак

Сталіца — Багдад.

Амбасадар Беларусі ў Іраку — Віктар Рыбак (амбасадар Беларусі ў Турэччыне, у Іраку па сумяшчальніцтве).

Амбасада Іраку ў Беларусі адкрылася ў 2010 годзе, у 2017 годзе яе праца была часова прыпыненая.

  • У 2021 годзе Лукашэнка назваў вялікімі мысьлярамі былога ірацкага лідэра Садама Хусэйна і былога лібійскага кіраўніка Муамара Кадафі.

Ярданія

Сталіца — Аман.

Амбасадар Беларусі ў Ярданіі — Юры Слука (амбасадар Беларусі ў Сырыі, у Ярданіі — па сумяшчальніцтве).

Амбасадар Ярданіі ў Беларусі — Халід Абдула Шавабка (амбасадар Ярданіі ў Расеі, у Беларусі — па сумяшчальніцтве).

Емэн

Сталіца — Сана.

Амбасадар Емэну ў Беларусі Ахмэд Салем аль-Вахейшы (амбасадар Емэну ў Расеі, у Беларусі — па сумяшчальніцтве).

У 2019 годзе, прымаючы даверчыя лісты ў новага амбасадара Емэну ў Беларусі, Лукашэнка сказаў: «На жаль, кантакты паміж нашымі краінамі былі замарожаныя з прычыны рэзкага пагаршэньня ваенна-палітычнай сытуацыі».

У Емэне з 2014 году працягваецца поўнамаштабная грамадзянская вайна.

Катар

Сталіца — Доха.

З 2014 году працуе амбасада Беларусі ў Катары, амбасада Катару функцыянуе ў Менску з 2019 году.

Амбасадар Беларусі ў Катары — Аляксей Малафей, часовы павераны ў справах Беларусі ў Катары

Амбасадар Катару ў Беларусі — Мэшааль Аль-Атыя, часовы павераны ў справах Катару ў Беларусі.

  • Лукашэнка наведваў Катар у 2001, 2011 і 2016 гадах. Эмір Катару шэйх Хамад аль-Тані быў у Беларусі зь візытам у 2009 годзе.
  • Насьледны прынц Катару шэйх Тамім ібн Хамад аль-Тані (цяпер кіраўнік дзяржавы) наведваў зь неафіцыйнымі візытамі ў 2009 і 2010 гадах.
  • У 2016 і 2022 гадах адбыліся сустрэчы Лукашэнкі на міжнародных форумах з эмірам Катару шэйхам Тамімам ібн Хамадам аль-Тані.

Аляксандар Лукашэнка падчас візыту ў Катар, 2016
Аляксандар Лукашэнка падчас візыту ў Катар, 2016

Палестынская аўтаномія

Амбасадар Палестыны ў Беларусі — Ахмад Мухамад аль-Мадбух.

У 2000 годзе Лукашэнка падчас паездкі на сьвяткаваньне 2000-годзьдзя хрысьціянства наведаў Ізраіль і Палестынскую аўтаномію.

Кувэйт

Сталіца — Эль-Кувэйт.

Амбасадар Беларусі ў Кувэйце — Андрэй Лучанок (амбасадар Беларусі ў Абʼяднаных Арабскіх Эміратах, у Кувэйце — па сумяшчальніцтве).

Амбасадар Кувэйту ў Беларусі — Абдулазіз Аль-Адвані (амбасадар Кувэйту ў Расеі, у Беларусі — па сумяшчальніцтве).

  • Лукашэнка наведваў Кувэйт з афіцыйным візытам у 2002 і ў 2022 годзе.

Аман

Сталіца — Маскат.

Амбасадар Беларусі ў Амане — Сяргей Цярэнцьеў (амбасадар Беларусі ў Эгіпце, у Амане — па сумяшчальніцтве).

Амбасадар Аману ў Беларусі — Хамуд ібн Салім ібн Абдула Алтавая (амбасадар Аману ў Расеі, у Беларусі — па сумяшчальніцтве).

  • Лукашэнка быў з афіцыйным візытам у Амане ў 2007 годзе.

Бахрэйн

Сталіца — Манама.

Амбасадар Беларусі ў Бахрэйне — Андрэй Лучанок (амбасадар у Абʼяднаных Арабскіх Эміратах, у Бахрэйне — па сумяшчальніцтве).

Амбасадар Бахрэйна ў Беларусі — Ахмэд Абдулрахман Махмуд Аль-Сааці (амбасадар Бахрэйнц у Расеі, у Беларусі — па сумяшчальніцтве).

  • Лукашэнка наведаў Бахрэйн з афіцыйным візытам у 2002 годзе.

Ці ёсьць сувязь паміж шчыльнасьцю эканамічных і адносін стасункаў

Параўнаньне прыведзеных зьвестак з памерамі гандлёвага абарачэньня з краінамі Блізкага Ўсходу, выкладзенымі ў першай частцы агляду, паказвае, што сувязь паміж шчыльнасьцю эканамічных і палітычных стасункаў існуе, але яна не прамая.

Чэмпіён паводле частаты візытаў Лукашэнкі — Абʼяднаныя Арабскія Эміраты. Лукашэнка наведваў гэтую краіну 8 разоў, летась нават двойчы. Здаецца, часьцей ня толькі ў рэгіёне, але і ў сьвеце ён бывае толькі ў Расеі. Аднак у памеры ўзаемнага гандлю зь Беларусьсю ААЭ на пачэсным, але толькі трэцім месцы.

І на напад ХАМАС на Ізраіль ААЭ адрэагавалі больш рэзка і пэўна, чым Беларусь, асудзіўшы нападнікаў.

У той жа час з другім паводле вагі эканамічным партнэрам у рэгіёне, з Кіпрам, у Беларусі вельмі сьціплыя палітычныя сувязі, Лукашэнка там ніколі ня быў. Беларусь там прадстаўляе амбасадар па сумяшчальніцтве, у Менску — ганаровы кансулят.

Сярод пэўных анамаліяў можна адзначыць Катар — яго Лукашэнка наведваў тройчы, кіраўнікі гэтай краіны таксама былі ў Беларусі тройчы. Абедзьве краіны маюць амбасадараў адна ў другой і прадстаўленыя часовымі паверанымі. У той жа час з 18 краінаў Блізкага Ўсходу Катар як гандлёвы партнэр Беларусі — на 16-м месцы.

Цікавасьць афіцыйнага Менску да гэтай краіны можна патлумачыць нейкімі адмысловымі непублічнымі адносінамі. Дадатковым чыньнікам сытуацыі зьяўляецца тое, што менавіта ў арабскім сьвеце Катар мае складанае становішча.

У 2017 годзе Бахрэйн, Саудаўская Арабія, Эгіпет і Абʼяднаныя Арабскія Эміраты нават разарвалі дыпляматычныя адносіны з Катарам, абвінаваціўшы краіну ў падтрымцы тэрарызму.

На кантрасьце — адносіны Беларусі з адным зь лідэраў рэгіёну, Саудаўскай Арабіяй. Яна пяты ў памерах гандлёвага абарачэньня партнэр Беларусі, але Лукашэнка там ніколі не бываў, абедзьве краіны прадстаўленыя адна ў адной амбасадарамі па сумяшчальніцтве.

У Саудаўскай Арабіі вельмі напружаныя адносіны з Іранам, яны толькі нядаўна аднавілі дыпляматычныя адносіны. Некаторыя экспэрты лічаць, што напад ХАМАС на Ізраіль быў натхнёны і інсьпіраваны Іранам, які зьбіраўся такім чынам сарваць падпісаньне мірнай дамовы паміж Саудаўскай Арабіяй і Ізраілем.

Адносіны афіцыйнага Менску з Тэгеранам значна больш шчыльныя, чым з Дохай (сталіцай Саудаўскай Арабіі). Лукашэнка бываў у Іране тройчы, іранскія прэзыдэнты ў Беларусі — двойчы, чакаецца візыт дзейнага кіраўніка Ірану. Лукашэнка рэгулярна сустракаецца з іранскімі лідэрамі на міжнародных форумах. У канфлікты Тэгерана і Дохі Менск непасрэдна ня ўлазіць, але шчыльнасьць палітычных кантактаў з адной краінай і іх практычная адсутнасьць з другой паказальныя.

Емэн — здаецца, адзіная краіна рэгіёну, дзе беларускага дыпляматычнага прадстаўніцтва няма наагул, нават па сумяшчальніцтве. Прычына, хутчэй за ўсё, у грамадзянскай вайне, якая віруе ў Емэне амаль 10 гадоў. Аднак гандаль Беларусі з гэтай краінай нават крыху большы, чым з Катарам.

Яшчэ адна агульная асаблівасьць — усе амбасадары ў Беларусі па сумяшчальніцтве асноўным сваім прызначэньнем маюць Маскву. Амбасады адпаведных краінаў у Расеі, і толькі ў ёй.

Зьвяртаюць на сябе ўвагу аднаразовыя візыты Лукашэнкі ў краіны, зь якімі даволі малы гандаль: у Бахрэйн (2002) і ў Аман (2007). Мяркуючы па ўсім, гэта была пэўная выведка, спробы наладзіць стасункі. Вялікага плёну яны ня мелі.

Палітычныя адносіны з Сырыяй і Суданам у значнай ступені былі абумоўленыя ідэалягічнымі чыньнікамі, гандаль з гэтымі краінамі быў даволі сьціплым, а палітычныя стасункі значна больш інтэнсіўнымі.

А вось з Ізраілем — наадварот. Сярод гандлёвых партнэраў Беларусі ў рэгіёне Ізраіль на 4-м месцы. Аднак Лукашэнка там быў толькі раз у вялікай кампаніі кіраўнікоў краінаў, на сьвяткаваньні.

Калі ж гаварыць пра пазыцыю Беларусі ў цяперашнім канфлікце на Блізкім Усходзе, то яна толькі часткова тлумачыцца як эканамічнымі, так і палітычнымі стасункамі з краінамі рэгіёну. У цэлым можна сказаць, што пазыцыя Беларусі блізкая да пазыцыі ў гэтым пытаньні Турэччыны — галоўнага эканамічнага партнэра і аднаго з галоўных партнэраў палітычных.

Але выглядае, што ў куды большай ступені стаўленьне Менску да канфлікту вызначаецца пазыцыяй краіны, далёкай ад рэгіёну — Расеі.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG