Да нататак Сяргей зрабіў дапіску: «Пісалася днямі. Сёньня зранку Алена з сынам пайшлі на эвакуацыю. Нібыта вывозяць жанчын і дзяцей у Кіеў. Мужчыны засталіся тут».
*
Са зьнікненьнем электрычнасьці жыцьцё канчаткова перастала быць гарадзкім. Ежу пачалі гатаваць проста ў дварах на мангалах, самаробных «буржуйках» зь піўных мэталічных 5-літровых бочак і проста на жалезных рашотках зь лядоўні. У пэрыяды зацішша на вуліцы выходзяць хто ад неабходнасьці, хто ад немагчымасьці сядзець у чатырох сьценах і ад патрэбы простай размовы з суседзямі ў няшчасьці.
*
Учора зайшла адзіная тут лекарка агледзець дзяцей. Выйшла з дому «на гадзінку», якая расьцягнулася да восьмай вечара, калі пачынаецца камэнданцкая гадзіна. Дзіка стомленая, суткі бяз сну. Перад намі яна зайшла да суседа, які наліў ёй 50 грам для сугрэву і дэзынфэкцыі. Уначы тут яшчэ падмарожвае. Пані Ліза адзіная, хто ходзіць па падвалах і кватэрах і чым можа дапамагае мамам і іх дзецям. Толькі ва ўкрыцьці дзіцячага садка сядзіць больш за 500 чалавек. Па словах лекаркі, там лютуе ротавірус, і там сапраўднае пекла. Такім арыгінальным спосабам «русский мир» ратуе сьвет ад вірусу «нацызму».
*
З выбухамі ўжо ўсе звыкліся, адрозьніваюць «бясьпечныя» і тыя, ад якіх трэба хутчэй бегчы ў падвал. Пад гукі артылерыі на горцы і арэлях гуляюцца дзеці, нехта нясьпешна выгульвае сабачку. Ля пад’ездаў у казанах, патэльнях і рондлях кіпяціцца вада, варыцца суп, смажыцца рыба. А дзявятай раніцы пʼяны дзед тлумачыць выпадковаму сустрэчнаму, што так моцна набухаўся, бо хвалюецца за нашых вайскоўцаў. За сябе, кажа, ня думаю — пажыў і хопіць зь мяне.
*
У горадзе марадэры не баяцца нічога і нікога. Відавочца расказваў, як побач з супэрмаркетам стаяў расейскі танк, оркі стралялі па адным баку вуліцы, а на іншым марадэры на цялежках вывозілі, хто што схапіў. Міма трупаў тых, каму пашанцавала менш.
*
Цяпер дзень канчаецца, калі на вуліцы робіцца цёмна, а не калі ты сам вырашыў вымкнуць сьвятло і легчы. Можна, вядома, запаліць сьвечку, але яны цяпер дэфіцыт. Засынаем, а 9-й, калі няма моцных абстрэлаў. Заўчора пралунаў побач моцны выбух — думалі, снарад трапіў у шматпавярховік. На шчасьце, паляцеў кудысьці ў поле. Але начаваць дзяцей на ўсякі выпадак паклалі ў ванным пакоі. Калі ад выбухаў вібруюць сьцены, жыцьцё не пралятае перад вачыма — ты сядзіш у цемры ў ваньне і ня бачыш нават уласнай рукі. І думаеш пра адно — толькі б выжылі дзеці. Тыя, найменшыя, яшчэ не да канца ўсё разумеюць і пастаянна просяць, каб мы нарэшце паехалі назад дадому. Магчыма, для іх гэта своеасаблівая гульня ў «вайнушку» — з самалётамі, снарадамі, гулам артылерыі. Яны па-ранейшаму радуюцца цукеркам і прагулкам. Да гукаў вайны дзеці амаль звыклі.
*
Тое, мінулае жыцьцё, здаецца, скончылася не 13 дзён назад, а нашмат даўней. Час у стане трывогі запавольваецца. Забівае яго кожны па-свойму: нехта нарыхтоўвае дровы, нехта сочыць за парадкам на раёне, нехта сядзіць дома ў глыбокім адчаі. Усе чакаюць «зялёнага калідора», каб вырвацца з шэрай зоны, з гэтай нявызначанасьці, якая можа ператварыцца ў гуманітарную катастрофу. І тады людзям застанецца проста ісьці ў бок сталіцы, з надзеяй, што оркі нікога не забʼюць. Найгоршае — калі ведаеш, што нічога ня можаш зьмяніць. Ня можаш забраць дзяцей і машынай або проста пешкі вырвацца з аблогі. Оркі страляюць нават па дзецях. Не зьвяртаюць увагі ні на што. Колькі ўжо было такіх выпадкаў.
*
Людзі дагатоўваюць апошнія запасы зь лядоўняў. Надыходзіць канец лядоўніковаму пэрыяду. Далей пачнуцца макаронна-кансэрвавыя часы.
*
Мы рыхтаваліся адзначыць гадавіну вясельля, якая выпадала на пачатак сакавіка. Загадзя купілі квіткі ў Львоў, арандавалі кватэру. Але пачалася вайна, мы аказаліся адрэзанымі ад сьвету. Мы ня ведалі, што будзе далей. У першыя два дні наогул не было зразумела, у чым мы апынуліся. Што адсюль ня будзе выйсьця. Што ўсе масты будуць зьнішчаныя і вяртаньня назад няма. Мы нават ката не ўзялі, у спадзеве, што праз тыдзень вернемся назад. Бронь з кватэры мы зьнялі, здаецца, у апошні дзень лютага. Сьвята «адзначылі» ў падвале, у кампаніі чалавек 10. Пад гукі артабстрэлу за акном. Пад суседзкія паўпляшкі гарэлкі і 300 грам віскі — апошнюю раскошу з даваенных часоў. У сьвятле смартфонных ліхтарыкаў. Мы нават не пасьпелі запомніць імёны ўсіх сваіх новых суседзяў. Але за гэтыя дні ўсе пасьпелі стаць сваімі. Шчырымі, кранальнымі і гатовымі да сьмерці. Бо тут яна заўжды побач. Як у Ромы, які выехаў з Данбасу і на дом якога ўжо тут, у Бучы, некалькі дзён назад упала авіябомба. Яшчэ б паўмэтра ўбок, — кажа Рома, — і мяне б тут зараз не было. І ніхто б не заўважыў, што я наогул жыў.
*
«Найбольш выносіць мозг, калі пытаюць знаёмыя: а чаму вы ня выехалі раней», — кажа бухгальтарка Іра. Тое ж пытаньне можна задаць жыхарам Ірпяня, Барадзянкі, Харкава, Херсону і дзясяткаў іншых гарадоў і сёлаў. Ніхто ня быў гатовы, што ўстане зранку і ўбачыць праз акно 1939 год.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
