Радыё «Донбас.Реалії» пазнаёмілася з тымі, хто ўмее ёй карыстацца, каб спытаць: «Гэта бясьпечна? Гэта абароніць?»
З ростам напружанасьці на межах Украіны ў сацыяльных сетках замільгалі фатаздымкі і пасты пра важнасьць узбраеньня: нехта хваліўся аформленым дазволам на зброю; кагосьці цікавіла, як атрымаць дазвол на валоданьне; а тут уладальнік піцэрыі паабяцаў пачаставаць бясплатнай піцай усіх, хто зарэгістраваў зброю з 1 па 31 студзеня, падзякаваць тым, хто гатовы абараняць краіну ў выпадку ўварваньня.
«Ой, вы адразу бліжэй да зброі селі», — жартуе кіраўнік асацыяцыі чарнобыльскіх турапэратараў Яраслаў Емяльяненка, паказваючы чарнобыльскія экспанаты свайго кабінэту.
Зброя ў гэтым кабінэце не экспанат, а напамін таго, што ідзе вайна і ў выпадку абвастрэньня яе возьмуць ня толькі вайскоўцы тэрытарыяльнай абароны і Ўзброеных сіл, але і мірныя жыхары.
Перажыў «стрэс бяз зброі»
Яраслаў зарэгістраваў 5 адзінак зброі — кожная для розных патрэб. І хоць аднойчы адмовіўся ад паляўнічай зброі, у 2014 годзе зразумеў, што гэта было дарэмна.
«Калі пачаўся Майдан, было шмат выпадкаў, калі міліцыя перастала функцыянаваць як міліцыя і не абараняла грамадзян. Было зусім не зразумела, ці пойдуць яны супраць нас. Былі і выпадкі актывізацыі крымінальных элемэнтаў. Тады я зразумеў, што зброя будзе карыснай, я буду адчуваць сябе значна бясьпечней, але ў мяне толькі кухонны нож і сапэрная рыдлёўка, а за плячыма — сям’я і супрацоўнікі. У той час крамы зброі ўжо не працавалі, не было магчымасьці купіць нават балёнчык. Перажыўшы гэты стрэс бяз зброі, як толькі аднавілі працу дазвольныя структуры, я адразу зрабіў дазволы на пяць розных відаў зброі для розных умоў», — кажа Яраслаў.
Тое, што мірныя жыхары пачалі закупляць зброю, рыхтуючыся да магчымага наступу, — гэта хутчэй акт самазаспакаеньня, сказаў Емяльяненка, хоць і падзяляе думку, што ўзброіцца ўсё ж варта.
«Я лічу, што цывільныя павінны мець зброю ўсіх відаў, у тым ліку і кароткаствольную. Калі разумееш, што кожны мае права насіць зброю, ты ставісься да гэтага зусім па-рознаму. Гэта адбіваецца нават на стасунках паміж грамадзянамі. Гэта вельмі дысцыплінуе», — дзеліцца Яраслаў.
«Я абедзьвюма рукамі за тое, каб у кожнага была зброя абсалютна рознага фармату: і для таго, каб насіць з сабой кожны дзень, і каб вазіць у машыне, і каб стаяла ў сэйфе дома ці на працы. Зброя ў гэтым выпадку не зьяўляецца агрэсіяй з боку таго, хто ёй валодае. Гэта мір, і гэта абарона. Я хачу, каб у нашай краіне было як мага больш абароненых людзей. Апошнім часам, на жаль, мы ня можам разьлічваць на дзяржаву ў пляне абароны грамадзян. Але мы можам абараніць сябе, што мы і робім», — сказаў Емяльяненка.
Якая зброя для чаго
Але зброя без падрыхтоўкі і разуменьня, для чаго яна, наўрад ці дапаможа, кажа Яраслаў. Ён падкрэсьлівае, што навыкі валоданьня неабходна захоўваць увесь час. Але выбіраць зброю трэба, зыходзячы з уласных пераваг і фінансавых магчымасьцяў.
«Я кіраваўся тым, што ёсьць зброя для зусім розных сытуацый. Побач — снайпэрская вінтоўка, якая страляе ад 800 мэтраў і далей, з аптычным прыцэлам. Гэта клясная амэрыканская вінтоўка, якая ня мае абсалютна ніякага сэнсу ў маленькім памяшканьні, гэта калі вы ахоўваеце свой дом зь яго даху. У мяне таксама ёсьць траўматычная зброя, МР38 украінскай вытворчасьці, як яе яшчэ называюць, „шмайсэр“, які дзейнічае на невялікіх дыстанцыях — гэта пісталет-кулямёт, якім абсалютна зручна карыстацца ў двары, калідоры ці кватэры. Ёсьць і помпавая вінтоўка, вядома, турэцкай вытворчасьці — вельмі якасная зброя, зусім не дарагая. Каштуе каля 5 тысяч грыўняў, а патроны не дарагія. Скажам так, яны недарагія ў параўнаньні з жыцьцём і вашай бясьпекай. Помпавая вінтоўка можа працаваць як на даволі вялікіх дыстанцыях, так і на кароткіх. Яго можна зараджаць кулямі, карцеччу і гумавымі кулямі», — кажа Емяльяненка, дэманструючы свой арсэнал.
А што ў выпадку вайны?
Яраславу ніколі не даводзілася расстрэльваць людзей, але на дарозе ўзьнікла канфліктная сытуацыя, калі да яго выйшаў чалавек зь пісталетам. Калі Яраслаў дастаў свой, канфлікт скончыўся. Больш ніводнага слова не было сказана. Але мужчына ўсё роўна рыхтуецца да таго, што ў выпадку абвастрэньня сытуацыі давядзецца страляць.
«Мне цяжка спраектаваць гэтую сытуацыю, хоць я пра гэта думаў», — сказаў ён. — Першае: я ня веру, што такое магчыма ні ў Кіеве, ні ў вобласьці. Сюды танкі ня прыйдуць, Кіеў ня будуць бамбіць. Канфлікт можа абвастрыцца па пэрымэтры мяжы з Расеяй і Беларусьсю. На Кіеў ім будзе напасьці даражэй, чым уся іхная дзяржава і вайна ў многіх краінах. Я гатовы дзейнічаць зусім сытуацыйна. Я ведаю, дзе ў мяне родныя, дзе стаіць аўтамабіль, дзе аптэчкі; зброя заўсёды са мной. Першая задача — абараніць сваіх. У нас ёсьць дамоўленасьці, калі што, хто дзе сустракаецца, хто каго адкуль забірае, што мы пасьля гэтага робім. Гэта такі прыблізны плян, як заняць бясьпечнае месца, у якім можна ўтрымліваць абарону дастаткова доўга. Плюс у мяне яшчэ дзьве машыны баявой дазымэтрычнай выведкі БРДМ 2, гэта музэйныя экспанаты, якія добра выкарыстоўваюцца ў выпадку чаго-небудзь. Зь імі мне крыху спакайней. Таму калі будуць нейкія адкрытыя баявыя дзеяньні, то я магу спатрэбіцца ня толькі сваёй сям‘і, але і дзяржаве».
Многія людзі ў атачэньні Яраслава маюць зарэгістраваную зброю і трэнуюцца правільна ёю карыстацца. Акрамя таго, зазначае ён, тое, што побач жывуць ураўнаважаныя і ўзброеныя людзі, дапамагае захоўваць спакой суседзям.
«Я маю зносіны са сваімі суседзямі. Там пажылыя людзі, якія ўвесь час пытаюцца, а што там у сьвеце адбываецца, што рабіць. І я іх увесь час супакойваю. І гэтыя невялікія псыхалягічныя размовы вельмі станоўча ўплываюць на іх. Ім спакойна бачыць мяне дома, ведаючы, што я нікуды ня зьехаў. Я для іх — нейкі індыкатар нармальнага стану ў Кіеве. І я вельмі прашу і прапаную ўсім, хто можа ўзяць на сябе адказнасьць за сябе і за кагосьці, праводзіць аналягічную працу, таму што ў нас ёсьць катэгорыі насельніцтва, якія абсалютна не абаронены».
Рызыкі: у няўмелых руках
Ня ўсе падзяляюць думку, што ў выпадку нападу Расеі ўласная зброя можа абараніць. Тацяна, інструктар у тактычнай мэдыцыне і першай дапамозе, прадала сваю зброю, узважыўшы ўсе рызыкі.
«У мяне была паляўнічая стрэльба — ненаразная зброя, якая не падыходзіць для вядзеньня баявых дзеяньняў, як многія людзі чамусьці ўяўляюць. Чалавек, які з паляўнічай стрэльбай паспрабуе пайсьці на палігон, зразумее, сярод іншага, што цэліцца з паляўнічай зброі даволі цяжка», — кажа Тацяна.
Да таго ж, кажа Тацьцяна, зброя ў няўмелых руках — небясьпека як для ўладальніка, так і для навакольных.
«Існуе міт, што калі хтосьці ломіцца ў дзьверы, ты адчыняеш дзьверы і страляеш. Па-першае, калі да вас ломяцца і вы страляеце, вы можаце прастрэліць дзьверы насупраць і забіць цывільных людзей. Самога чалавека, які ня вельмі разумее, якой магутнасьці зброя, і ягоных родных можа забіць рыкашэтам», — кажа інструктар.
І хоць Тацяна лічыць, што зброя патрэбна, усё ж раіць разабрацца, навошта яе мець.
«Вольныя людзі маюць зброю. Большасьць цывільных грамадзян, якія маюць паляўнічую зброю, могуць яе выкарыстоўваць толькі ў блізкім баі. Калі ў чалавека няма досьведу ні блізкага, ні далёкага бою і ніколі ў жыцьці ён не страляў па людзях, зброя хутчэй загоніць яго ў труну. Калі чалавек ня ўмее ваяваць і хоча пакінуць горад, дык яму ня варта ісьці зь любой зброяй і мець на сабе нейкія мілітары-элемэнты. Калі чалавек, які не жадае ваяваць ці разумее, што ня ўмее, хоча выйсьці з горада, пакідае зброю дома.
Калі зброя трапляе ня ў тыя рукі, яно можа прынесьці больш шкоды, чым карысьці. Гэта элемэнтарныя рэчы, якія павінен уразумець кожны. Ілюзія таго, што „ў мяне ёсьць стрэльба, я буду страляць з акна“, калі чалавек жыве на 25-м паверсе ці нават на шостым — гэта міт, а не рэальнасьць. Наўрад ці чалавек у каго пацэліць з акна. Ці яна заб’е іншых цывільных людзей хутчэй, чым пацэліць у ворага. Ды і не заўсёды пасьпее дастаць зброю і прыцэліцца, таму што вайскоўцы ўсё ж больш дакладна страляюць», — рэзюмуе інструктар.
Наяўнасьць піяніна ня робіць цябе піяністам
Мець зброю ня значыць быць спэцыялістам у яе ўжываньні, лічыць інструктар самаабароны Аляксей Мартыненка.
«Як бы добра ні працавалі праваахоўныя органы, яны ня ў стане абараніць усіх. А цяпер, у сьвятле апошніх падзей, людзі бачаць зброю як магчымасьць выкарыстоўваць яе для абароны дзяржавы. Таму я ня бачу ніякай небясьпекі ва ўзбраеньні мірнага насельніцтва. Я бачу небясьпеку ў іншым — у адсутнасьці ў большасьці насельніцтва культуры абыходжаньня зь ёй», — кажа Мартыненка.
Інструктар перакананы, што зброя патрэбна мірнаму насельніцтву, але пры пэўных умовах. Неабходна ўлічваць пастаўленыя задачы, фінансавыя магчымасьці, улічваць калібар і магчымасьць паставак патронаў.
Па словах інструктара, прымаючы рашэньне аб тым, каб мець зброю, варта ўлічваць наступныя фактары:
- Бясьпека для іншых;
- дастатковая ёмістасьць магазіна;
- магчымасьць выкарыстаньня зброі ў стрэсе;
- магчымасьць выкарыстаньня зброі ўсімі здольнымі на гэта членамі сямʼі;
- магчымасьць устаноўкі дадатковага абсталяваньня.
«Наяўнасьць зброі бяз навыкаў карыстаньня — гэта пагроза, перш за ўсё, для сябе і сваіх блізкіх. Як сказаў палкоўнік Купер: «Наяўнасьць піяніна ня робіць цябе піяністам, гэтаксама як наяўнасьць зброі ня робіць цябе стралком. Перш за ўсё, трэба ўмець карыстацца зброяй у самых розных умовах надворʼя: дождж, мароз, на фоне цяглічнай і разумовай стомленасьці», — кажа інструктар.
Ёсьць шмат нелегальнай зброі
Добраахвотнік Аляксей Бык таксама падтрымлівае ідэю масавага ўзбраеньня мірнага насельніцтва, але таксама падкрэсьлівае, што ўсё павінна быць законна. Па словах Аляксея, у насельніцтва ўжо ёсьць шмат нелегальнай зброі ў руках, і гэта зьяўляецца большай небясьпекай для грамадзтва.
«Што тычыцца самаабароны, мая пазыцыя нязьменная: украінцы маюць права абараняцца. У Крымінальным кодэксе ёсьць артыкул 39, які гаворыць пра вымушаную неабходнасьць. Яго сутнасьць у тым, што часам пры пэўных абставінах чалавек можа парушаць пэўныя нормы заканадаўства, каб пазьбегнуць значна больш сур’ёзных наступстваў. Таму закон, які абмяжоўвае ўкраінцаў у свабодным валоданьні зброяй, ня мае сэнсу, таму што ў 2014 годзе нам прыйшлося яго парушаць, каб пазьбегнуць больш сурʼёзных наступстваў і не дапусьціць зьнікненьня Украіны з палітычнай карты», — сказаў Бык.
«І калі мы вернемся ў найноўшую гісторыю 2014 году, то ўбачым, што міліцыя фізычна ня можа абараніць нас, бо менавіта сілавікі адкрылі акупантам свае сэйфы і аддалі ім зброю. Калі б сьвядомыя грамадзяне ў той час мелі права легальна ўзяць зброю, то тут акупацыя Славянску і часткі Ўкраіны скончылася б. Зброя ўкраінцам, асабліва ў час вайны, патрэбна ня толькі для самаабароны, але і для абароны сваіх канстытуцыйных правоў і дзяржавы», — сказаў Аляксей.
Аднак ён раіць не цягнуцца па дазволы на агнястрэльную зброю, а даверыць абарону краіны прафэсіяналам.
«Добраахвотнікі ў нас гатовыя. У 14-м годзе вайна застала нас зьнянацку, а мы былі зусім не гатовыя. Сёньня мы ўлічылі гэтыя ўрокі. Вэтэраны маюць легальную зброю і праходзяць вайсковую падрыхтоўку. Мы не пабяжым, нам уцякаць няма куды, гэта наша зямля, мы яе будзем абараняць. Мы пераможам», — упэўнены добраахвотнік.
Пагроза нападу Расеі на Ўкраіну
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
