Аўтарытарная матрыца перазагружаецца. Беларуская моладзь — хутчэй не лукашысты, а пафігісты і канфармісты.
Сьцісла:
- Цкаваньне ад аднагрупнікаў сьведчыць пра аўтарытарную матрыцу ў сьвядомасьці беларускай моладзі.
- Грамадзтва ў ідэалягічным, каштоўнасным, палітычным сэнсе аднаўляе само сябе.
- Эўрапейскія каштоўнасьці, трапляючы на нашу глебу, аўтаматычна ператвараюцца ў славутую беларускую «талерантнасьць».
- Уладам удалося ў значнай ступені інтэграваць моладзь у створаную ў краіне сацыяльную мадэль.
- Галоўная функцыя сыстэмы адукацыі, школ і ўнівэрсытэтаў Беларусі — не атрыманьне якасных ведаў, не фармаваньне творчай асобы, а выхаваньне палітычнай ляяльнасьці, забесьпячэньне паслухмянасьці.
«Аднагрупнікі называюць мяне цяпер "крысай"»
Студэнтка-першакурсьніца БДЭУ Аліна Шмігель, якая даслала ў рэдакцыю Свабоды відэазапіс, дзе куратарка патрабуе ад студэнтаў галасаваць датэрмінова, паведаміла, што яе пачалі цкаваць аднагрупнікі. «Аднагрупнікі называюць мяне цяпер "крысай", — кажа яна. — Якая ж я "крыса"? Я ж выканала свой грамадзянскі абавязак, у адрозьненьне ад іх. Узлаваліся на мяне. Кажуць, што калі ў іх празь мяне ўзьнікнуць праблемы, то праблемы буду мець і я. Кажуць, што я падставіла чалавека».
Гэта факт вельмі яскравы. Ён вельмі шмат кажа пра беларускае грамадзтва, шмат што тлумачыць.
Калі прадстаўнікі апазыцыі кажуць, што ў правінцыі людзі баяцца публічна камунікаваць з прадстаўнікамі апазыцыі, бо «яны супраць улады», то гэта больш-менш зразумела. На тое яна і правінцыя.
Тут жа гаворка ідзе пра сталіцу, пра моладзь, пра студэнтаў. Ва ўсе часы моладзь была баромэтрам грамадзкіх тэндэнцый, паказчыкам таго, у якім кірунку ідуць працэсы сацыяльнага разьвіцьця краіны. Яна хутчэй рэагуе на новыя ідэі, прыстасоўваецца да новых зьяваў грамадзкага жыцьця. І што ж паказвае беларускі баромэтар?
Чаму беларускія студэнты — самая паслухмяная частка грамадзтва?
Калі Аляксандар Лукашэнка прыйшоў да ўлады, то ў асяродзьдзі незалежных экспэртаў нярэдка гучала меркаваньне, што час працуе супраць яго. Маўляў, пакаленьні мяняюцца, і калі на зьмену людзям, якія выйшлі з СССР, прыйдзе моладзь, то электарат прэзыдэнта пачне звужацца, у выніку чаго ў аўтарытарнага кіраўніка ня будзе палітычнай будучыні.
Але ўсё аказалася зусім ня так.
Грамадзка-палітычныя настроі ў моладзевым асяродзьдзі даволі супярэчлівыя. З аднаго боку, паводле шматлікіх сацыялягічных апытаньняў, сярод моладзі значна больш распаўсюджаныя дэмакратычныя, праэўрапейскія, рынкавыя каштоўнасьці, калі параўноўваць з усім насельніцтвам.
Аднак, зь іншага боку, высьветлілася, што фактычна грамадзтва ў ідэалягічным, каштоўнасным, палітычным сэнсе аднаўляе само сябе.
Клясычны прыклад — студэнты. Ва ўсіх краінах студэнцтва — гэта самая пратэставая, неспакойная, бунтарская, «прасунутая» частка грамадзтва, носьбіт найноўшых ідэйных плыняў, стылёвых паводзін. Студэнцкае вальнадумства — адна з самых слаўных традыцый эўрапейскіх унівэрсытэтаў. І актыўная грамадзянская пазыцыя — адзін з элемэнтаў эўрапейскага мысьленьня.
Беларускія студэнты вонкава мала адрозьніваюцца ад сваіх замежных калег. Яны жывуць у новай інфармацыйнай прасторы, сацыяльных сетках, ведаюць ангельскую мову, падарожнічаюць па сьвеце. Але гэта слаба ўплывае на ўспрыняцьце імі эўрапейскіх каштоўнасьцяў. У палітычным сэнсе беларускія студэнты — самая паслухмяная, кіраваная, канфармісцкая частка грамадзтва. У выбарчых акругах, дзе знаходзяцца студэнцкія інтэрнаты, — самы высокі працэнт датэрміновага галасаваньня. Маладыя людзі без супраціву масава ўступаюць у БРСМ. Апазыцыйныя моладзевыя арганізацыі і рухі застаюцца маргінальнымі. Ідэя свабоды ня надта натхняе моладзь. То бок эўрапейская традыцыя, трапляючы на нашу глебу, аўтаматычна ператвараецца ў славутую беларускую «талерантнасьць».
Аўтарытарная матрыца
Аўтарытарная матрыца перазагружаецца. Наўрад ці аднагрупнікі Аліны Шмігель — лукашысты. Але беларусы ня любяць тых, хто высоўваецца, хто занадта сьмелы, хто выбіваецца з агульнага шэрагу. Быць як усе — вось ідэал, які падзяляе большасьць грамадзян.
Адзін знаёмы выкладчык БДУ мне апавядаў, як ён на паліталёгіі даў заданьне студэнтам — прапанаваць, як можна вырашыць пэўную рэальную сацыяльную праблему. Вынік яго зьдзівіў. Большасьць студэнтаў бачыла вырашэньне праблемы ў забаронах, жорсткім дзяржаўным кантролі і іншых мэханізмах аўтарытарнага кіраваньня.
Чаму так атрымліваецца? Вядома, што каштоўнасьці — даволі кансэрватыўная рэч. Яны перадаюцца ад пакаленьня да пакаленьня. Тут шмат залежыць ад стану грамадзтва, дзяржаўнай палітыкі. За кароткі дэмакратычны пэрыяд пачатку 1990-х гадоў не пасьпела зьявіцца, кажучы расейскай мовай, «непоротое» пакаленьне.
Аляксандар Лукашэнка кіруе Беларусьсю ўжо 25 гадоў. За гэты час у краіне вырасла новае пакаленьне, якое нічога іншага, акрамя аўтарытарнай сыстэмы, ня бачыла. Уладам удалося ў значнай ступені інтэграваць моладзь у створаную ў краіне сацыяльную мадэль.
Як працуе сыстэма адукацыі
Галоўная функцыя сыстэмы адукацыі, школ і ўнівэрсытэтаў Беларусі — не атрыманьне якасных ведаў, не фармаваньне творчай асобы, не падрыхтоўка крэатыўных і таленавітых маладых людзей. Гэтая задача — другасная. Не выпадкова якасьць адукацыі ў краіне рэзка ўпала.
Асноўная ж функцыя сыстэмы адукацыі ў нас — нэўтралізацыя моладзевай актыўнасьці, выхаваньне палітычнай ляяльнасьці, забесьпячэньне паслухмянасьці. Школа і ўнівэрсытэты перш за ўсё пакліканыя выгадаваць не грамадзян, а падданых. Дырэктара школы ці рэктара ўнівэрсытэту хутчэй пакараюць не за дрэнную якасьць адукацыі і нават не за хуліганскія ўчынкі выхаванцаў, а за ўдзел вучняў ці студэнтаў у нейкай апазыцыйнай арганізацыі ці акцыі.
Вядомы журналіст Анджэй Пачобут з нагоды гэтай гісторыі ў БДЭУ піша ў Фэйсбуку: «Што ж, моладзь заўсёды добра паддаецца дрэсіроўцы. Глядзіш, хутка ім і ідэалягічна-БРСМаўскія пастухі ня будуць патрэбныя. Статак сам будзе сябе кантраляваць. У гэтым і ёсьць галоўная праўда разьвітога аўтарытарызму: вінаваты ня той, хто прымушае, а той, хто супраць прымусу».
Таму беларускія маладзёны — хутчэй не лукашысты, а пафігісты і канфармісты. Уласна, як і большасьць насельніцтва. Але, на жаль, з пафігізму і канфармізму ня вырасьце дэмакратычная Беларусь. І гэта сумна.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
