“Белы легіён” не існуе, але цікавіць сьледзтва

“Белы легіён” узьнік на базе “Чорных драбаў” — дружынаў рэгіянальнай аховы і бясьпекі, моладзевага крыла Беларускага згуртаваньня вайскоўцаў. Ад сярэдзіны 1990-х “легіянэры”, колькасьць якіх ацэньвалася прыкладна на пару соцень, займаліся фізычнай падрыхтоўкай у летніках, ладзілі спартовыя імпрэзы, выстаўлялі патрулі ў часе масавых акцый апазыцыі. Рэальна “засьвяціліся” актывісты “Белага легіёну”, хіба, аднойчы — у кастрычніку 1999 году, калі дэманстранты патрабавалі ад уладаў расьсьледаваньня абставінаў зьнікненьня Віктара Ганчара і Анатоля Красоўскага. Шэсьце скончылася жорсткімі сутычкамі са спэцназам. Пасьля гэтага, як кажа колішні кіраўнік Беларускага згуртаваньня вайскоўцаў Мікола Статкевіч, дзейнасьць “легіёну” была практычна згорнутая:

“На акцыях бачыў іх яшчэ пры канцы 1990-х, а потым нават ня ведаю, дзе яны і як. Яшчэ Чыслава бачыў зімой, а астатніх — у мінулым тысячагодзьдзі. Вось зь мінулага тысячагодзьдзя іх і паднялі. Дарэчы, як казаў Чыслаў, напярэдадні прэзыдэнцкіх выбараў яму ўвесь час раілі зьнікнуць з краіны, бо інакш будуць праблемы. І яны зьнікалі. А зараз хто ж ведаў, што так будзе? Вось і ня зьніклі”.

Карэспандэнт: “Ужо відавочна, што сьледзтва акцэнтавалася на людзях, якія адзначыліся ўдзелам у вайсковых ці блізкіх да іх аб’яднаньнях. Вам не падаецца, што могуць урэшце дайсьці і да БЗВ?”

“Згуртаваньне вайскоўцаў спыніла дзейнасьць у 1996 годзе, 12 гадоў таму. Але могуць і падыйсьці. Бо яшчэ ў 1993 годзе Кебіч бомбы рваў, каб нас падставіць. На плошчы Незалежнасьці выбух быў арганізаваны, сьметніца рванула. Добра яшчэ, што ніхто не пацярпеў. Кусты толькі абпаліла, бо тады стаялі лаўкі і кусты вакол іх. Але не пашанцавала ім, бо якраз у гэты дзень увесь актыў БЗВ сьвяткаваў дзень майго нараджэньня. У ваенным гарадку ў лесе шашлыкі елі. Той выбух так ніхто і не дасьледаваў, дарэчы”.

Практычна ўсе затрыманыя па справе выбуху 4 ліпеня ў Менску раней прыцягваліся да адказнасьці за дзейнасьць ад імя незарэгістраванай арганізацыі. У 2000 годзе за распаўсюд улётак Міраслаў Лазоўскі быў асуджаны па артыкуле Адміністратыўнага кодэксу “Дзейнасьць ад імя незарэгістраваных ці не перарэгістраваных палітычных партыяў”. У 1998-м з улёткамі “Белага легіёну” быў затрыманы і аштрафаваны за “распаўсюд фашыстоўскай сымболікі” Ігар Корсак. Нягледзячы на тое, што экспэрты прызналі: эмблема “Белага легіёну” ня мае ніякага дачыненьня да фашызму.

Чаму сьледзтва ўхапілася за сябраў “Белага легіёну”? Вось меркаваньне аднаго з актывістаў незарэгістраванай арганізацыі “Правы альянс” Юрася Карэтнікава, якога неаднаразова зьбівалі і прыцягвалі да адказнасьці за ўдзел у апазыцыйных акцыях:

“Як мне падаецца, таму, што гэтыя хлопцы мелі пэўныя навыкі вайсковай падрыхтоўкі. “Белы легіён” — гэта нашчадкі Беларускага згуртаваньня вайскоўцаў. Плюс да ўсяго задача ўладаў — паказаць, што гэта зьвязана з апазыцыйнымі нацыяналістычнымі групоўкамі. Застрашыць грамадзтва напярэдадні парлямэнцкіх выбараў, паказаць, што масавыя выступленьні могуць выклікаць ня толькі супрацьдзеяньне міліцыі, але яшчэ і нечаканасьці ў выглядзе выбухаў.

Апошнія 2—3 гады, як я ведаю, хлопцы займаліся бізнэсам у Маскве. Сяргей у Менску бываў даволі рэдка. Таму думаць, што групоўка нешта ўчыніла дзеля палітычных мэтаў, бязглузда. Дый сама па сабе групоўка фактычна не існавала, яны захоўвалі пэўныя сяброўскія стасункі, палітыкай асабліва не цікавіліся. Зь іх проста зрабілі крайніх.

Сытуацыя нагадвае віцебскія выбухі, калі цягалі апазыцыянэраў, забралі Паўла Красоўскага, каб таксама зьвязаць гэта з апазыцыяй. Нешта падобнае адбываецца і зараз”.

Штуршком да стварэньня першай беларускай нацыянальнай арганізацыі вайскоўцаў сталіся падзеі кастрычніка 1988 году, калі ў Менску быў жорстка разагнаны жалобны мітынг на Дзяды. Абурэньне ўладамі згуртавала ў лістападзе 1988-га групу курсантаў V курсу Менскай вышэйшай інжынэрнай зэнітна-ракетнай вучэльні на чале зь Сержуком Чыславым. У сваім асяродку яны называлі сябе “Рух-63”, як нашчадкі Кастуся Каліноўскага.

З красавіка 1989 году арганізацыя стала называцца “Вольнае згуртаваньне вайскоўцаў”. У чэрвені 1989 году сябры арганізацыі сабралі сярод курсантаў вучэльні больш як 300 подпісаў за дзяржаўнасьць беларускай мовы. Але маладых афіцэраў, заснавальнікаў арганізацыі, раскідалі па гарнізонах, а найбольш актыўных — Сержука Чыслава і Вадзіма Малюшыцкага — выправілі ў Чыцінскую вобласьць.

У другой палове 1989-га дзейнасьць “Вольнага згуртаваньня вайскоўцаў” у адсутнасьць лідэраў паступова пачала згасаць. У тым жа годзе ў той жа вучэльні ўзьнікла суполка на чале з падпалкоўнікам Статкевічам — афіцэры займаліся распрацоўкай канцэпцыі стварэньня беларускага войска. У лютым 1991 г. Статкевіч выйшаў з партыі і на ўстаноўчым зьезьдзе БСДГ заявіў пра неабходнасьць утварэньня беларускага войска.

У красавіку 1991 г. Цэнтральная Рада БСДГ стварыла камісію БСДГ па вайсковых пытаньнях. У склад камісіі ўвайшлі народны дэпутат БССР Віталь Малашка, Мікола Статкевіч і Сяржук Чыслаў, які звольніўся з войска і ў 1991-м вярнуўся ў Беларусь. У кастрычніку таго ж году адбыўся зьезд Беларускага згуртаваньня вайскоўцаў. Старшынём быў абраны Мікола Статкевіч.

Але пасьля прыходу да ўлады Аляксандра Лукашэнкі нацыяналістычную старонку ў гісторыі беларускага войска загарнулі, а БЗВ зьліквідавалі. Фармальна на непрацяглы час яго месца заняў “Белы легіён”.