روز جهانی صلح؛ شماری از افغان‌ها: صلح واقعی در افغانستان تامین نشده است

امروز ۲۱ سپتامبر روز جهانی صلح است، اما شماری از شهروندان افغانستان می‌گویند، هنوز به صلح واقعی در این کشور دست نیافته اند.

سازمان ملل متحد این روز را برای تقویت آرمان‌های صلح از طریق رعایت ۲۴ ساعتۀ عدم خشونت و آتش بس اعلام کرده است.

اما این سازمان افزوده که دستیابی به صلح واقعی بسیار فراتر از زمین گذاشتن سلاح است و این امر مستلزم ساخت جوامعی است که در آن همه اعضا احساس کنند می‌توانند شکوفا شوند و این شامل ایجاد جهانی است که در آن با مردم، صرف نظر از نژادشان، به گونۀ مساوی رفتار شود.

هرچند مقام‌های حکومت طالبان بارها اعلام کرده اند که با حاکمیت آنان صلح در افغانستان تأمین شده است، اما وجود اعلام عفو عمومی از سوی آنان، هر از گاهی گزارش‌هایی از قتل‌های هدفمند نظامیان پیشین به نشر می‌رسد و در کنار آن جبهه‌های مخالف طالبان هر از گاهی به مواضع افراد طالبان حمله می‌کنند و انفجارهایی هم در نقاط مختلف افغانستان صورت می‌گیرد.

از سوی دیگر افغانستان پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان در دو سال گذشته شاهد تحولات بزرگ سیاسی، اجتماعی، حقوق بشری و اقتصادی بوده و در حال حاضر به گفتۀ ملل متحد، یکی از بدترین بحران‌های بشری را تجربه می‌کند.

یک باشندۀ کابل که نخواست نامش در گزارش گرفته شود و پدر ۳ فرزند است، به رادیو آزادی گفت، از دو سال به این سو بیکار است و مشکلات اقتصادی آرامش خاطر او را سلب کرده و صلح را تجربه نکرده است:
"حتی پول برق و کرایۀ خانه را پرداخته نمی‌توانم، مشکلات و بیماری از سوی دیگر، این صلح را من چه کنم؟ صلح زمانی مزه می‌دهد که دسترخوان من نان داشته باشد، صلح وقتی خوشایند است که بچه‌ام مکتب درست خوانده بتواند، صلح وقتی مفهوم دارد که مشکلات اقتصادی نداشته باشیم، در این حالت صلح بی‌معنی است، همین فقر خودش یک جنگ است."

در عین حال شماری از فعالان حقوق زنان می‌گویند که وضع محدودیت‌ها بر زنان در افغانستان و منع آنان از آموزش، کار و اجتماع از نشانه‌های آشکار نقض صلح که مفهوم برابری اجتماعی را هم در بر دارد، به حساب می‌آید.

سمیرا خیرخواه یکی از این فعالان به رادیو آزادی گفت:
"آپارتاید جنسیتی طالبان قدعلم کرده، هر روز زنان افغانستان هزینه می‌پردازند، دچار یاس و انزوا می‌شوند، هتک حرمت می‌شوند در خود فرو می‌روند بنابر اوضاع کنونی با این گونه استبداد و فقری که در افغانستان وجود دارد، صلح هیچ معنی ندارد."

از زمان حاکمیت دوبارۀ حکومت طالبان دختران بالاتر از صنف ششم اجازۀ رفتن به مکتب را ندارند و سال گذشته دروازۀ پوهنتون نیز بروی آنان بسته شد، کار زنان در بیشتر اداره‌های دولتی و تمامی اداره‌های غیردولتی و آرایشگاه‌ها ممنوع است.

برحضور آنان در تفریحگاه‌ها، ورزشگاه‌ها، حمام‌های زنانه و سفر بدون محرم در مسیرهای طولانی ممنوعیت وضع شده است.

با این همه حکومت طالبان تأکید می‌کند که حقوق زنان در چهارچوب شریعت اسلام تامین است.

لیزا سروش، پژوهشگر حل و فصل منازعات اما می‌گوید، اصطلاح صلح فقط به معنی پایان درگیری‌های مسلحانه نیست، بلکه هدف از آن رعایت موازین حقوق بشر و قواعد دیموکراسی است.

بانو سروش به رادیو آزادی چنین گفت:
"اکنون در افغانستان قانون نیست، نظام حکومت وجود ندارد، آزادی فردی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مدنی مردم سلب شده، مردم امنیت فردی و اقتصادی ندارند، عدالت اجتماعی اکنون در جامعه وجود ندارد و هزاران تن در زیر خط فقر زندگی می‌کنند."

پیش از این اما امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجۀ حکومت طالبان ادعا کرده بود که حقوق بشر بهتر از هر زمان دیگری در افغانستان رعایت می‌شود.

اما پس از به قدرت رسیدن طالبان در آگست ۲۰۲۱، تعداد زیاد از افغان‌ها به دلیل برخی مشکلات از جمله آنچه که تهدیدات امنیتی عنوان کردند، افغانستان را ترک کردند و به سایر کشورها پناهنده شدند.

از سوی هم برخی از سازمان‌های مختلف حقوق بشری حکومت طالبان را به نقض حقوق بشری مردم افغان‌ها متهم کرده اند.

اخیراً دفتر هیئت معاونت ملل متحد در افغانستان (یوناما) در گزارشی ادعا کرد که طالبان در دو سال گذشته عفو عمومی را رعایت نکرده و بیش از ۸۰۰ مورد نقض حقوق بشری علیه اعضای حکومت پیشین را مرتکب شده اند که شامل قتل‌های فراقانونی، بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه، بدرفتاری و تهدیدات می‌شود.

اما ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان در واکنش به این گزارش گفت که رعایت عفو عمومی در افغانستان پابرجاست و این گزارش را غیرواقعبینانه خواند.

اما یکی از افسران قوای هوایی پیشین که در ایران بسر می‌برد و نمی‌خواهد نامش در گزارش گرفته شود به رادیو آزادی گفت، او ۹ ماه قبل دو بار با دو پسرش که همچنان نظامی پیشین بودند، از سوی طالبان بازداشت و مورد شکنجه قرار گرفته اند:
"حدود ۹ ماه پیش در حوزۀ پانزده در قصبه دوبار از طرف طالبان احضار شدیم، بسیار شدید لت و کوب شدیم، بسیار بیرحمانه لت و کوب می‌کردند و ما را به برق دادند، دفعۀ دوم حدود ۲۰ روز بعد باز ما را خواستند و مورد لت و کوب قرارداده، آزار و اذیت کردند که شما سه نفر در نظام بودید، حتماً سلاح دارید، آن را بدهید."

بیشتر در این باره:

بی سرنوشتی نظامیان پیشین افغانستان در ایران؛ بسیاری از سربازان و افسران نان خوردن ندارند

طالبان همواره ادعاهای مشابه را رد کرده اند.

در همین حال برخی از آگاهان مسایل امنیتی و نظامی می‌گویند، در ۲ سال گذشته سطح ناامنی‌ها در افغانستان پائین آمده و وضع امنیتی به گونۀ نسبی بهتر شده است.

محمد نعیم غیور، یکی از آنان به رادیو آزادی گفت، اما این به معنی آن نیست که افغانستان از صلح و ثبات واقعی برخوردار است:
"متاسفانه برخی از افراد و نیروهای خود طالبان و گروه‌های زیادی که با طالبان مخالف اند و همچنان گروه‌های جرایم جنایی از مواد مخدر گرفته تا اختطاف، سرقت‌های مسلحانه و غیره اینها باعث شده که هنوز هم بی‌ثباتی در افغانستان وجود داشته باشد."

اما حکومت طالبان با ادعای تأمین امنیت در سراسر افغانستان گفته که آشوب‌ها و جرایم جنایی را مهار کرده است.

این در حالی است که نزدیک به ۳ ماه قبل انستیتوت اقتصاد و صلح، افغانستان را "بی‌ثبات ترین" کشور جهان معرفی کرد.

گفتنیست که توافقنامۀ صلح دوحه در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ میان طالبان و زلمی خلیلزاد، نمایندۀ ویژۀ پیشین امریکا در امور صلح افغانستان در قطر امضا شد که محتوای آن خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان و تعهد طالبان برای جلوگیری از فعالیت گروه‌های تروریستی و گفت‌وگو با حکومت جمهوری پیشین بود.

مذاکرات صلح به رهبری عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحۀ ملی جمهوری پیشین افغانستان با نماینده‌های طالبان در قطر در سپتامبر همان سال آغاز شد، اما بدون آنکه به نتیجه برسد، در ماه آگست ۲۰۲۱ ولایت‌های افغانستان با سقوط پی در پی و حتی بعضی آنها بدون درگیری به کنترل طالبان درآمد و حکومت پیشین با فرار محمد اشرف غنی، رئیس جمهور مخلوع افغانستان در ۱۵ آگست سقوط کرد و قدرت به دست طالبان افتاد.

طارق فرهادی آگاه سیاسی می‌گوید احتمالاً به دلیل این‌که طالبان نمی‌خواستند و هیئت گماشته شده از سوی جمهوری پیشین صلاحیت کافی نداشت، مذاکرات در دوحه به موفقیت نیانجامید.

او در صحبت با رادیو آزادی گفت اگر برخی از اپوزیسیون‌های طالبان به گفته او از "تعصبات" و طالبان از "افراطیت" دست بکشند، امکان دارد حکومتی شکل بگیرد که جهان آن را به رسمیت بشناسد و افغان‌ها به صلح واقعی دست یابند.

آقای فرهادی افزود: "باید که تعصبات را چه قومی باشد یا زبانی یک طرف بگذاریم، امکان دارد که یک صلحی آباد شود و طالبان هم باید مستقل شوند از کسانی‌که برای‌شان می‌گویند که افراطیت کنند و با مردم و قشر سیاسی نزدیک‌تر شوند، در این صورت امکان دارد که یکجا یک حکومت دیگر ساخته شود."

با آنکه شماری از مخالفان سیاسی طالبان در خارج از افغانستان آنان را همواره به نقض حقوق بشر و عدم رعایت ارزش‌های اجتماعی و ایجاد حکومت تک گروهی متهم می‌کنند، اما حکومت طالبان همواره بر همه‌شمول بودن حکومت‌شان تأکید کرده و از سیاسیون و مقام‌های نظام پیشین افغانستان خواسته اند که به افغانستان برگردند و به زندگی عادی خود ادامه دهند.

بیشتر در این باره:

یوناما در گزارشی از ۱۶۰۰ مورد نقض حقوق بشری در زندان‌های حکومت طالبان پرده برداشته است

اما هر از گاهی گزارش‌ها و ویدیوهایی که رادیو آزادی نمی‌تواند درستی آن را تأیید کند، از بازداشت، شکنجه و قتل فعالان کارکنان و نظامیان پیشین به نشر می‌رسد.

تا کنون هیچ کشوری حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته و یکی از شرایط سازمان ملل و جامعۀ جهانی برای به رسمیت شناختن حکومت طالبان، تشکیل یک حکومت همه‌شمول بوده است.