Cёньняшні агляд пошты пачну зь ліста пра тое, як жыве цяперашняя беларуская вёска. Ці адбываюцца ў ёй зьмены? Што думаюць вясковыя жыхары пра ўладу? Да чаго імкнуцца? Ці задаволеныя сваім калгасным існаваньнем?
Цікавыя адказы на гэтыя пытаньні дае ў сваім лісьце Ўладзімер Гайдукевіч зь вёскі Любонічы Кіраўскага раёну:
“З гораду Бабруйску я пераехаў у вёску Любонічы, на сваю радзіму, — піша слухач. — Хата ў горадзе засталася, як і некаторыя рэчы. І прапісаны я там. Але жыць вырашыў тут, далей ад нашага дурнога чынавенства, пра якое я багата магу расказаць. На жаль, газэты мае допісы на гэтую тэму не друкуюць, баяцца. Людзі наўкол нібыта ўсё разумеюць, але паводзяць сябе дзіўна. Калі я навучыўся вырошчваць памідоры (па 50 кіляграмаў з куста), да мяне некалькі разоў прыяжджалі з тэлебачаньня. І за чаркай выяўлялася, што ўсе яны — супраць цяперашняй улады. Але працуюць так, як ім загадваюць, бо трэба жыць, есьці хлеб з каўбасой і маслам.
Размаўляў з рознымі людзьмі. Выявіў, што нават многія міліцыянты супраць цяперашняй палітыкі Лукашэнкі. А вось у вёсцы такіх ня вельмі шмат. Людзі тут збольшага абмежаваныя. Акрамя хлеба, малака і сваёй хатняй жывёлы, нічым не цікавяцца. Большая частка — п’яніцы і злодзеі, якія гэту хатнюю жывёлу крадуць. Крадзе і начальства, але ў калгасе, з дапамогай вядомых ім хітрыкаў. Вось ім калгас для гэтага і патрэбен. Цягнуць апошняе ад калгаснай жывёлы, а тая тым часам худнее, прападае. Зь пяці цялятнікаў застаўся адзін, і той запоўнены напалову.
Увечары ў вёсцы пануе цемра. На тысячу двароў — дзесяць спраўных ліхтароў. А ў нас на хутары — ніводнага. Да калодзежа ходзім навобмацак. Цяпер Лукашэнка нібыта хоча вёску па новай дарозе павесьці, але ўжо позна. Хто састарыўся, а хто сьпіўся. Трэба было раней, і не Лукашэнкавай дарогай, а дарогай гаспадара. Вось у калгасе пілараму разбурылі. А гаспадар з гэтай вёскі набыў сваю, даў работу людзям. Начальству дае ў лапу і працуе на замежжа. Машынамі пастаўляе нашу драўніну за мяжу — у Нямеччыну. Мае прыбытак, а калгас тым часам фактычна сканаў. Нават бульбу як сьлед не выкапалі. Людзі хадзілі на калгаснае бульбянішча — накопвалі па пяць мяхоў за дзень”, — напісаў у сваім лісьце на “Свабоду” Ўладзімер Гайдукевіч зь вёскі Любонічы Кіраўскага раёну.
Вось гэты гаспадар піларамы, спадар Гайдукевіч, ды яшчэ зь дзясятак гаспадарлівых і разумных мужыкоў і здольныя выратаваць вашу немалую вёску ад канчатковай дэградацыі. Калгас разваліцца — гэта ўжо відавочна. Хутка ў ім, апроч дзяржаўных датацыяў, і красьці ня будзе чаго. А працаваць за капейкі ці за абяцаньні людзі ня пойдуць. Асабліва калі можна знайсьці працу на пілараме альбо ў іншага прыватніка, які, праўда, не дазволіць красьці і выпіваць, затое за добра зробленае няблага заплаціць.
У тым, што калгасная сыстэма неэфэктыўная і нежыцьцяздольная, пераканалася ўжо і цяперашняя ўлада. Для паловы калгасаў тэрмінова шукаюць новых гаспадароў. Але зноў жа — замест таго, каб аддаць зямлю і ўласнасьць у прыватныя рукі, прымусова перадаюць калгасы-банкруты прамысловым прадпрыемствам, пасьпяховым гарадзкім фірмам. Па сутнасьці, гэта тое ж колішняе “шэфства”, калі багаты завод за кошт уласнага прыбытку падтрымліваў жыцьцё ў паўмёртвым калгасе. Прынцыпова гэта праблемы ня вырашыць.
Ліст ад Алены Фірко са Смаргоні:
“Раніцай кожнага дня я ўключаю прыймач і чую знаёмыя пазыўныя. За тры гады майго слухацкага стажу гэтая мэлёдыя стала абавязковым і неад’емным атрыбутам жыцьця. Нават ня ведаю, з кім ці з чым параўнаць тую вялізную ролю, якую вы адыгралі ў маім жыцьці. Бадай што, з рольлю Францішка Скарыны ці Сымона Буднага ў гісторыі Бацькаўшчыны. Тыя прынесьлі продкам сьвятло беларускай кнігі, вы ж далі мне сьвятло праўды. Вялікі дзякуй за своечасовую і аб’ектыўную інфармацыю, за вернасьць нацыянальным ідэалам, за магчымасьць чуць лагодныя гукі роднае мовы, за адкрытую і прамую сувязь са слухачамі. Вы былі і ёсьць для мяне адзінай крыніцай праўдзівай інфармацыі, дадатковых ведаў аб беларускай гісторыі і нацыянальных традыцыях”.
Вашыя словы, Алена, да многага абавязваюць. Нам вельмі важна ведаць, што там, у Смаргоні і яшчэ ў тысячах іншых беларускіх гарадоў і вёсак ёсьць такія слухачы, як вы — уважлівыя і патрабавальныя, якім патрэбная наша праца, якія вераць у лепшую будучыню Беларусі і гатовыя дзеля гэтай будучыні працаваць.
Ліст ад Галіны Сутулы з Глыбокага. Яшчэ нядаўна Галіна і яе аднадумцы выдавалі незалежную газэту “Паўночна-Заходні край”, але пасьля таго, як яна стала раздражняць мясцовыя ўлады, газэту закрылі. Пра гэты канфлікт у свой час падрабязна распавядала “Свабода”. У сваім лісьце Галіна Сутула піша:
“Выдаючы газэту, я і мае сябры жылі адной справай, мэтай, надзеяй. Але ўсё гэта ў нас адабрала сыстэма. І ўсё ж не пісаць я не магу. Журналістыка — гэта ня толькі мой выбар, мая прафэсія. Гэта стыль жыцьця, якому я не здраджваю вось ужо 25 год. Дагэтуль шмат сустракаюся зь людзьмі, дапамагаю тым, каго пакрыўдзілі і хто зьвярнуўся па дапамогу, пішу вострыя праблемныя артыкулы, якіх, на жаль, не друкуе ніводная газэта ў Беларусі, у тым ліку і так званыя “незалежныя”. Вельмі ўдзячна пісьменьніку, майму земляку, настаўніку, сябру Кастусю Акулу, які дапамог наладзіць кантакты з друкам за мяжой. На працягу апошніх трох год друкую артыкулы ў газэтах “Беларус”, “Беларускі дайджэст”, часопісе “Беларуская думка” (ЗША), віленскай газэце “Рунь”. Газеты (па некалькі асобнікаў) да нас даходзяць. Іх чытаюць людзі, але, вядома, хацелася б, каб чыталі сотні людзей. Бо ў артыкулах — праўда жыцьця такая, якая яна ёсьць.
Дзякую вам за памяць і згадкі пра мяне. Я і мае мужчыны (а іх у мяне ў сям’і трое) рабілі і робім усё магчымае, каб наблізіць свабоду Беларусі. Новы расклад выхаду радыёперадач у эфір, што вы даслалі, размножу на ксэраксе і буду раздаваць зацікаўленым людзям, сябрам і знаёмым, якіх у мяне — паў-Глыбокага”.
Тое, што здарылася з глыбоцкай газэтай “Паўночна-Заходні край” — не выключны выпадак. Адну за адной газэты прыпыняюць, забараняюць, пазбаўляюць рэгістрацыі альбо юрыдычнага адрасу і на Гарадзеншчыне, і на Магілёўшчыне, і на Берасьцейшчыне. Раней хоць нейкія фармальныя юрыдычныя зачэпкі шукалі, а цяпер і бяз гэтага абыходзяцца. Вось адмовілі днямі ўлады Ваўкавыску рэдактару “Местной газеты” Андрэю Шантаровічу ў рэгістрацыі юрыдычнага адрасу выданьня, і нават прычынаў не назвалі. “Ня хочам такой газэты” — вось і ўсе абгрунтаваньні. У любой эўрапейскай краіне, дзе заканадаўча замацавана свабода друку, за гэта чыноўнік пад суд пайшоў бы. А што ў Беларусі, дзе фармальна таксама існуе свабода сродкаў масавай інфармацыі? Чыноўнік адчувае сябе беспакараным, бо ведае, што ўсе дэмакратычныя свабоды ў дзяржаве з блаславеньня цэнтру па старой камуністычнай завядзёнцы не выходзяць за межы ягонага, чыноўніцкага разуменьня. А таму мясцовы князёк, не саромеючыся, вядзе справу да таго, каб у раёне засталася толькі адна газэта, якая належыць мясцоваму выканкаму і бесьперапынна гэты выканкам і ягоных начальнікаў усхваляе.
На заканчэньне кароткі ліст ад Антося Толы зь вёскі Мікулічы Баранавіцкага раёну. Слухач піша:
“Апошнім часам вельмі кепска было чуваць вашыя хвалі. Даводзілася сядзець ля прыймача ад 18-й да 24-й гадзіны, каб дакладна праслухаць усе перадачы. А яны наагул усе цікавыя і мне вельмі падабаюцца. За 13 гадоў беспрацоўя, дзякуючы вашым праграмам, я няблага вывучыў беларускую мову. І, будучы радыёаматарам з 40-гадовым стажам, не прапусьціў амаль ніводнай праграмы. Наагул, слухаю Свабоду, мабыць, з часоў Янкі Запрудніка. Помню моцныя перашкоды, але з дапамогай рамачных антэн усё ж удавалася што-кольвечы пачуць. Карыстаўся прыймачамі “Спорт-2”, “Океан”, “Селена”, “ВЭФ”, “Россия”. Добрыя былі прыймачы, але іх ужо ржа зьела. Нядаўна ў Наваградку купіў у шапіку за 20 тысяч прыймач непазначанай фірмы і краіны вытворчасьці. Звонку прыгожы, але далёка яму да “Океана” ці “ВЭФа”. Увесь калектыў “Свабоды” віншую са сьвятамі. Плёну вам у вельмі неабходнай працы. Цікавых здарэньняў і перамен!”
Дзякуй вам, спадар Тола, за такую надзвычайную ўвагу да нашай працы. Пра тое, што у многіх рэгіёнах Беларусі ёсьць праблемы з чутнасьцю нашых праграмаў, мы ведаем і спрабуем выправіць гэтае становішча.
Цягам апошніх дзён нам даслалі лісты, а таксама навагоднія і калядныя віншаваньні Раман Зіноўеў зь Лёзна, Павал Ялец з Антопаля Драгічынскага раёну, Лілія Васілеўская зь вёскі Трабы Іўеўскага раёну, Іна Аўчарэнка зь вёскі Варкавічы Слуцкага раёну, Тацяна Пліско зь Менску і Павал Сац зь вёскі Асавая Маларыцкага раёну.
Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на Свабоду. Пішыце. Чакаем новых допісаў. Праграма “Паштовая скрынка 111” выходзіць у эфір кожную сераду і нядзелю. Аўтару можна пісаць на адрас zdankov_rs@tut.by.
Цікавыя адказы на гэтыя пытаньні дае ў сваім лісьце Ўладзімер Гайдукевіч зь вёскі Любонічы Кіраўскага раёну:
“З гораду Бабруйску я пераехаў у вёску Любонічы, на сваю радзіму, — піша слухач. — Хата ў горадзе засталася, як і некаторыя рэчы. І прапісаны я там. Але жыць вырашыў тут, далей ад нашага дурнога чынавенства, пра якое я багата магу расказаць. На жаль, газэты мае допісы на гэтую тэму не друкуюць, баяцца. Людзі наўкол нібыта ўсё разумеюць, але паводзяць сябе дзіўна. Калі я навучыўся вырошчваць памідоры (па 50 кіляграмаў з куста), да мяне некалькі разоў прыяжджалі з тэлебачаньня. І за чаркай выяўлялася, што ўсе яны — супраць цяперашняй улады. Але працуюць так, як ім загадваюць, бо трэба жыць, есьці хлеб з каўбасой і маслам.
Размаўляў з рознымі людзьмі. Выявіў, што нават многія міліцыянты супраць цяперашняй палітыкі Лукашэнкі. А вось у вёсцы такіх ня вельмі шмат. Людзі тут збольшага абмежаваныя. Акрамя хлеба, малака і сваёй хатняй жывёлы, нічым не цікавяцца. Большая частка — п’яніцы і злодзеі, якія гэту хатнюю жывёлу крадуць. Крадзе і начальства, але ў калгасе, з дапамогай вядомых ім хітрыкаў. Вось ім калгас для гэтага і патрэбен. Цягнуць апошняе ад калгаснай жывёлы, а тая тым часам худнее, прападае. Зь пяці цялятнікаў застаўся адзін, і той запоўнены напалову.
Увечары ў вёсцы пануе цемра. На тысячу двароў — дзесяць спраўных ліхтароў. А ў нас на хутары — ніводнага. Да калодзежа ходзім навобмацак. Цяпер Лукашэнка нібыта хоча вёску па новай дарозе павесьці, але ўжо позна. Хто састарыўся, а хто сьпіўся. Трэба было раней, і не Лукашэнкавай дарогай, а дарогай гаспадара. Вось у калгасе пілараму разбурылі. А гаспадар з гэтай вёскі набыў сваю, даў работу людзям. Начальству дае ў лапу і працуе на замежжа. Машынамі пастаўляе нашу драўніну за мяжу — у Нямеччыну. Мае прыбытак, а калгас тым часам фактычна сканаў. Нават бульбу як сьлед не выкапалі. Людзі хадзілі на калгаснае бульбянішча — накопвалі па пяць мяхоў за дзень”, — напісаў у сваім лісьце на “Свабоду” Ўладзімер Гайдукевіч зь вёскі Любонічы Кіраўскага раёну.
Вось гэты гаспадар піларамы, спадар Гайдукевіч, ды яшчэ зь дзясятак гаспадарлівых і разумных мужыкоў і здольныя выратаваць вашу немалую вёску ад канчатковай дэградацыі. Калгас разваліцца — гэта ўжо відавочна. Хутка ў ім, апроч дзяржаўных датацыяў, і красьці ня будзе чаго. А працаваць за капейкі ці за абяцаньні людзі ня пойдуць. Асабліва калі можна знайсьці працу на пілараме альбо ў іншага прыватніка, які, праўда, не дазволіць красьці і выпіваць, затое за добра зробленае няблага заплаціць.
У тым, што калгасная сыстэма неэфэктыўная і нежыцьцяздольная, пераканалася ўжо і цяперашняя ўлада. Для паловы калгасаў тэрмінова шукаюць новых гаспадароў. Але зноў жа — замест таго, каб аддаць зямлю і ўласнасьць у прыватныя рукі, прымусова перадаюць калгасы-банкруты прамысловым прадпрыемствам, пасьпяховым гарадзкім фірмам. Па сутнасьці, гэта тое ж колішняе “шэфства”, калі багаты завод за кошт уласнага прыбытку падтрымліваў жыцьцё ў паўмёртвым калгасе. Прынцыпова гэта праблемы ня вырашыць.
Ліст ад Алены Фірко са Смаргоні:
“Раніцай кожнага дня я ўключаю прыймач і чую знаёмыя пазыўныя. За тры гады майго слухацкага стажу гэтая мэлёдыя стала абавязковым і неад’емным атрыбутам жыцьця. Нават ня ведаю, з кім ці з чым параўнаць тую вялізную ролю, якую вы адыгралі ў маім жыцьці. Бадай што, з рольлю Францішка Скарыны ці Сымона Буднага ў гісторыі Бацькаўшчыны. Тыя прынесьлі продкам сьвятло беларускай кнігі, вы ж далі мне сьвятло праўды. Вялікі дзякуй за своечасовую і аб’ектыўную інфармацыю, за вернасьць нацыянальным ідэалам, за магчымасьць чуць лагодныя гукі роднае мовы, за адкрытую і прамую сувязь са слухачамі. Вы былі і ёсьць для мяне адзінай крыніцай праўдзівай інфармацыі, дадатковых ведаў аб беларускай гісторыі і нацыянальных традыцыях”.
Вашыя словы, Алена, да многага абавязваюць. Нам вельмі важна ведаць, што там, у Смаргоні і яшчэ ў тысячах іншых беларускіх гарадоў і вёсак ёсьць такія слухачы, як вы — уважлівыя і патрабавальныя, якім патрэбная наша праца, якія вераць у лепшую будучыню Беларусі і гатовыя дзеля гэтай будучыні працаваць.
Ліст ад Галіны Сутулы з Глыбокага. Яшчэ нядаўна Галіна і яе аднадумцы выдавалі незалежную газэту “Паўночна-Заходні край”, але пасьля таго, як яна стала раздражняць мясцовыя ўлады, газэту закрылі. Пра гэты канфлікт у свой час падрабязна распавядала “Свабода”. У сваім лісьце Галіна Сутула піша:
“Выдаючы газэту, я і мае сябры жылі адной справай, мэтай, надзеяй. Але ўсё гэта ў нас адабрала сыстэма. І ўсё ж не пісаць я не магу. Журналістыка — гэта ня толькі мой выбар, мая прафэсія. Гэта стыль жыцьця, якому я не здраджваю вось ужо 25 год. Дагэтуль шмат сустракаюся зь людзьмі, дапамагаю тым, каго пакрыўдзілі і хто зьвярнуўся па дапамогу, пішу вострыя праблемныя артыкулы, якіх, на жаль, не друкуе ніводная газэта ў Беларусі, у тым ліку і так званыя “незалежныя”. Вельмі ўдзячна пісьменьніку, майму земляку, настаўніку, сябру Кастусю Акулу, які дапамог наладзіць кантакты з друкам за мяжой. На працягу апошніх трох год друкую артыкулы ў газэтах “Беларус”, “Беларускі дайджэст”, часопісе “Беларуская думка” (ЗША), віленскай газэце “Рунь”. Газеты (па некалькі асобнікаў) да нас даходзяць. Іх чытаюць людзі, але, вядома, хацелася б, каб чыталі сотні людзей. Бо ў артыкулах — праўда жыцьця такая, якая яна ёсьць.
Дзякую вам за памяць і згадкі пра мяне. Я і мае мужчыны (а іх у мяне ў сям’і трое) рабілі і робім усё магчымае, каб наблізіць свабоду Беларусі. Новы расклад выхаду радыёперадач у эфір, што вы даслалі, размножу на ксэраксе і буду раздаваць зацікаўленым людзям, сябрам і знаёмым, якіх у мяне — паў-Глыбокага”.
Тое, што здарылася з глыбоцкай газэтай “Паўночна-Заходні край” — не выключны выпадак. Адну за адной газэты прыпыняюць, забараняюць, пазбаўляюць рэгістрацыі альбо юрыдычнага адрасу і на Гарадзеншчыне, і на Магілёўшчыне, і на Берасьцейшчыне. Раней хоць нейкія фармальныя юрыдычныя зачэпкі шукалі, а цяпер і бяз гэтага абыходзяцца. Вось адмовілі днямі ўлады Ваўкавыску рэдактару “Местной газеты” Андрэю Шантаровічу ў рэгістрацыі юрыдычнага адрасу выданьня, і нават прычынаў не назвалі. “Ня хочам такой газэты” — вось і ўсе абгрунтаваньні. У любой эўрапейскай краіне, дзе заканадаўча замацавана свабода друку, за гэта чыноўнік пад суд пайшоў бы. А што ў Беларусі, дзе фармальна таксама існуе свабода сродкаў масавай інфармацыі? Чыноўнік адчувае сябе беспакараным, бо ведае, што ўсе дэмакратычныя свабоды ў дзяржаве з блаславеньня цэнтру па старой камуністычнай завядзёнцы не выходзяць за межы ягонага, чыноўніцкага разуменьня. А таму мясцовы князёк, не саромеючыся, вядзе справу да таго, каб у раёне засталася толькі адна газэта, якая належыць мясцоваму выканкаму і бесьперапынна гэты выканкам і ягоных начальнікаў усхваляе.
На заканчэньне кароткі ліст ад Антося Толы зь вёскі Мікулічы Баранавіцкага раёну. Слухач піша:
“Апошнім часам вельмі кепска было чуваць вашыя хвалі. Даводзілася сядзець ля прыймача ад 18-й да 24-й гадзіны, каб дакладна праслухаць усе перадачы. А яны наагул усе цікавыя і мне вельмі падабаюцца. За 13 гадоў беспрацоўя, дзякуючы вашым праграмам, я няблага вывучыў беларускую мову. І, будучы радыёаматарам з 40-гадовым стажам, не прапусьціў амаль ніводнай праграмы. Наагул, слухаю Свабоду, мабыць, з часоў Янкі Запрудніка. Помню моцныя перашкоды, але з дапамогай рамачных антэн усё ж удавалася што-кольвечы пачуць. Карыстаўся прыймачамі “Спорт-2”, “Океан”, “Селена”, “ВЭФ”, “Россия”. Добрыя былі прыймачы, але іх ужо ржа зьела. Нядаўна ў Наваградку купіў у шапіку за 20 тысяч прыймач непазначанай фірмы і краіны вытворчасьці. Звонку прыгожы, але далёка яму да “Океана” ці “ВЭФа”. Увесь калектыў “Свабоды” віншую са сьвятамі. Плёну вам у вельмі неабходнай працы. Цікавых здарэньняў і перамен!”
Дзякуй вам, спадар Тола, за такую надзвычайную ўвагу да нашай працы. Пра тое, што у многіх рэгіёнах Беларусі ёсьць праблемы з чутнасьцю нашых праграмаў, мы ведаем і спрабуем выправіць гэтае становішча.
Цягам апошніх дзён нам даслалі лісты, а таксама навагоднія і калядныя віншаваньні Раман Зіноўеў зь Лёзна, Павал Ялец з Антопаля Драгічынскага раёну, Лілія Васілеўская зь вёскі Трабы Іўеўскага раёну, Іна Аўчарэнка зь вёскі Варкавічы Слуцкага раёну, Тацяна Пліско зь Менску і Павал Сац зь вёскі Асавая Маларыцкага раёну.
Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на Свабоду. Пішыце. Чакаем новых допісаў. Праграма “Паштовая скрынка 111” выходзіць у эфір кожную сераду і нядзелю. Аўтару можна пісаць на адрас zdankov_rs@tut.by.
