Толькі два пытаньні застаюцца без адказу: колькі часу гэта зойме і колькі ўкраінцаў загіне, перш чым пуцінскія салдаты канчаткова сыдуць? — піша ў сваёй калёнцы для The Washington Post былы амбасадар ЗША ў РФ Майкл Макфол.
Мэтай Захаду ў цэлым і Злучаных Штатаў у прыватнасьці павіннае быць паскарэньне паразы войска Пуціна. Тры сцэнары вызваленьня Ўкраіны ад расейскай агрэсіі і акупацыі павінныя сфармаваць адпаведныя стратэгіі Захаду, якія дапамогуць як мага хутчэй пакласьці канец гэтай жахлівай вайне.
Вядома, найлепшы зыход для Ўкраіны і астатняга сьвету — поўная параза Расеі. Пры такім сцэнары расейскім узброеным сілам не ўдаецца захапіць буйныя гарады Ўкраіны, уключаючы Кіеў, а хуткі эканамічны спад унутры Расеі паскорыць яе паразу. Гэты вынік зьяўляецца найболей пажаданым, але і найменш верагодным.
Другім па значнасьці вынікам зьяўляецца тупіковая сытуацыя на франтах, што створыць спрыяльныя ўмовы для мірнага ўрэгуляваньня. І Пуціну, і прэзыдэнту Ўкраіны Ўладзіміру Зяленскаму будзе цяжка зьмірыцца з такой разьвязкай. Пуціну давядзецца прызнаць, што ён вёў бессэнсоўную вайну, забіўшы тысячы расейскіх салдатаў і тысячы ні ў чым не вінаватых украінцаў толькі для таго, каб дамагчыся таго, што ён дэ-факта ўжо меў.
А менавіта — кантролю над Крымам і некаторымі тэрыторыямі на Данбасе, а таксама фактычнага нэўтралітэту Ўкраіны. У рэшце рэшт, такі быў status qio 23 лютага, за дзень да таго, як Пуцін пачаў сваё ўварваньне. Пры такім сцэнары тое, што маўкліва і двухсэнсоўна прымалася раней, зараз будзе зафіксавана дэ-юрэ ў мірным пагадненьні. Зяленскаму таксама давядзецца пагадзіцца на гэтыя ўмовы, у тым ліку, магчыма, нэўтралітэт Украіны, што яму будзе даволі цяжка зрабіць.
Найгоршым вынікам вайны стане акупацыя Расеяй буйных украінскіх гарадоў з наступнай зацяжной партызанскай вайной. Са снайпэрамі, сьмяротнікамі і замініраванымі аўтамабілямі, а таксама грамадзянскімі пратэстамі. Украінцы будуць супраціўляцца пуцінскай акупацыі да таго часу, пакуль расейскія салдаты не вернуцца дадому. Я не сумняваюся, што ў адзін цудоўны дзень украінцы зноў вызваляць сваю краіну.
Вядома, найлепшы вынік для Ўкраіны і астатняга сьвету — поўная параза Расеі. У адрозьненьне ад савецкага лідэра Іосіфа Сталіна ва Ўсходняй Эўропе пасьля Другой сусьветнай вайны ў Пуціна сёньня няма дастаткова вялікага войска, а таксама мясцовых калябарантаў ці пераканаўчай ідэі, якая дапамагла б надоўга падтрымліваць акупацыю Ўкраіны. Аднак працягласьць і чалавечыя ахвяры гэтага сцэнару могуць быць жахлівымі, нагадваючы разьню ў Афганістане ў гады савецкай акупацыі.
Усе тры сцэнары ясна паказваюць, што для спыненьня вайны неабходна неадкладна павялічыць ваенную дапамогу Захада Ўкраіне. У першую чаргу размова ідзе аб узбраеньнях, здольных перахопліваць расейскія самалёты і ракеты або зьнішчаць артылерыю. Зяленскі ў сваім звароце да Кангрэсу ў сераду пераканаўча нагадаў нам пра гэты важны момант.
Тэрмінова трэба больш зьнішчальнікаў, больш зэнітна-ракетных комплексаў і больш сродкаў процідзеяньня дальнабойнай артылерыі. Паралельна з гэтым Захад павінен кожны тыдзень узмацняць эканамічныя санкцыі супраць Расеі да таго часу, пакуль не будзе дасягнуты адзін з трох фіналаў, апісаных вышэй.
Відавочна, што новая зброя можа дапамагчы рэалізаваць першы сцэнар, хаця гэта і малаверагодна. Але для рэалізацыі другога сцэнару неабходна дасягнуць патавай сытуацыі на фронце, а гэта можа адбыцца толькі ў тым выпадку, калі ўкраінскія салдаты будуць ваяваць з расейскімі войскамі да апошняга.
І нягледзячы на нечаканыя перамогі ўкраінцаў на палях бітваў, такая патавая сытуацыя ўсё яшчэ не дасягнутая. Зараз у Пуціна няма стымулу весьці перамовы. Бо яго ўзброеныя сілы ўсё яшчэ баяздольныя, і могуць працягваць прасоўвацца наперад і набліжацца да буйных гарадоў Украіны. Ён усё яшчэ разьлічвае на перамогу.
Вядома, прэзыдэнт Байдэн і яго каманда ня могуць нарошчваць умяшаньне ЗША такім чынам, каб гэта магло абярнуцца рызыкай справакаваць ядзерную вайну. Узаемна гарантаванае зьнішчэньне ўсё яшчэ застаецца ў сіле.
Байдэн, кітайскі лідэр Сі Цзіньпін і лідэры іншых ядзерных дзяржаваў павінны наўпрост размаўляць з Пуціным, каб атрымаць ад яго гарантыі таго, што ён ня мае намеру зьнішчыць плянэту.
Але краіны NATO не павінныя выкарыстоўваць гэты самы горшы і вельмі малаверагодны сцэнар, нельга выкарыстоўваць яго як нагоду не ажыцьцяўляць ваенную дапамогу Ўкраіне. Калі рызыка расейскай эскаляцыі не дасягае маштабаў ядзернай вайны, то ўсе пагрозы Пуціна ў адказ на пастаўкі Ўкраіне зьнішчальнікаў МіГ-29 або зэнітна-ракетных комплексаў С-300 — толькі страсаньне паветра. Пастаўка самалётаў ці сыстэмаў СПА не справакуе Трэцюю сусьветную вайну.
Улічваючы, наколькі дрэнна расейскае войска выявіла сябе ў баях з адносна невялікай украінскай арміяй, ці можа Пуцін пайсьці на эскаляцыю і напасьці на самы магутны вайсковы альянс у сьвеце, які абапіраецца на наймацнейшую ваенную дзяржаву — Злучаныя Штаты? Пуцін цалкам верагодна раззлаваны і неўраўнаважаны, але ён — не самазабойца. Пагрозы краінам NATO, якія знаходзяцца блізка да лініі фронту, могуць стаць сур’ёзнымі, толькі калі Пуцін пераможа ва Ўкраіне.
На дыпляматычным фронце Байдэн і саюзьнікі ЗША павінныя данесьці да Пуціна, што яны гатовы паступова зьняць эканамічныя санкцыі ў абмен на поўны вывад расейскіх войскаў. Усе суразмоўцы Пуціна павінны дакладна гэта патлумачыць.
Калі Пуцін і Зяленскі прадэманструюць гатоўнасьць да канструктыўных перамоваў, то лідэры NATO павінны дамовіцца з Сі Цзіньпінем, прэмʼер-міністрам Ізраіля Нафталі Бенэтам або генэральным сакратаром ААН Антоніу Гутэрышам, каб тыя выступілі пасярэднікамі ў перамоўным працэсе.
Байдэн меў рацыю, калі адпрэчыў заклікі да ўвядзеньня беспалётнай зоны, паколькі гэта, па сутнасьці, эўфэмізм для абвячшэньня вайны Расеі. Але калі не лічыць гэтага, Байдэн і яго партнэры са свабоднага сьвету павінныя зрабіць усё магчымае, каб стварыць умовы для спыненьня гэтай жудаснай вайны.
Ва ўсіх трох сцэнарах украінцы ў канчатковым выніку перамагаюць. Задача ўсіх тых з нас, хто на Захадзе назірае, як украінцы самастойна адважна ваююць з расейскімі ўзброенымі сіламі, палягае ў тым, каб паскорыць заканчэньне вайны і, такім чынам, выратаваць жыцьці многіх украінцаў (і расейцаў). Менавіта для гэтага трэба больш зброі і больш санкцыяў.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
