Француская актрыса і абаронца жывёлаў Брыжыт Бардо заклікала Лукашэнку спыніць жорсткае абыходжаньне з жывёламі і прыняць закон, накіраваны на гуманнае абыходжаньне зь бяздомнымі жывёламі. Ці будзе пачуты заклік сусьветна вядомай асобы? Ці ёсьць у Беларусі свае Брыжыт Бардо, якія даюць прыклад гуманнага стаўленьня да жывёл?
Абмяркоўваюць стваральніца ініцыятывы «Мы з табой у адным доме» Вольга Маёрава, кіраўніца зоаабарончай арганізацыі «Анімалекс», юрыстка Анастасія Жаўрыд і выдавец «Паласатай газэты» Ганна Граноўская, якая каардынуе дапамогу жывёлам у прытулках.
Ці будзе вынік ад звароту Бардо
- Вольга Маёрава: Калі ў ПАР зьбіраліся забіць 30 тысяч марскіх коцікаў, Брыжыт Бардо прапанавала ўраду выкупіць іх. Урад проста адмовіўся ад праграмы такога забойства. Другі прыклад. Паяданьне сабачага мяса ў Карэі было вельмі сур’ёзнай традыцыяй. Менавіта фонд Бардо праводзіў там сур’ёзную інфармацыйна-асьветніцкую кампанію. Зараз там 80% моладзі заяўляе, што яны ўжо ня будуць есьці сабачае мяса.
- Ганна Граноўская: Я вельмі ўдзячная Брыжыт Бардо за тое, што яна агучыла гэтае пытаньне. Шмат людзей былі зьдзіўленыя — як гэта існуе такая краіна, у якой такая справа адбываецца. Але ў мяне вялікі скепсіс, што гэты ліст стане каталізатарам вырашэньня праблемы. Але шлях у тысячу кілямэтраў пачынаецца з першага кроку, хай нават вельмі нясьмелага.
- Анастасія Жаўрыд: Пункт прыёму і ўтрыманьня жывёлаў на Гурскага самы празрысты. Усё, што тварыцца ў астатніх, таямніца. Ёсьць пакой эўтаназіі, усыпляюць прэпаратам Т-61, і ніхто ня ведае, ці ўводзіцца перад гэтым наркоз. Гэта немагчыма праверыць, бо толькі лекар можа прысутнічаць пры гэтай працэдуры. Няма адзінай практыкі. Дакладна вядома, што ў Гомелі жывёлаў забіваюць токам.
«У мяне два сабакі-інваліда з прытулку»
Ганна Соўсь: Хто з вам мае хатніх жывёлаў? Ці гэта жывёла з прытулку?
Вольга Маёрава: У мяне ёсьць два сабакі-інваліда, я іх брала з прытулку. У аднаго няма нагі, другі — сьляпы. Насамрэч іх лёс і падштурхнуў мяне ў зоаабарону. Я ў нейкі момант задумалася, а што зь імі адбудзецца, калі са мной нешта здарыцца. Дзе яны апынуцца? Я пачала вывучаць дакумэнты, глядзець заканадаўства і зразумела, што пэрспэктыў выжыць у нашай краіне ў іх проста няма.
Ганна Граноўская: У мяне ёсьць таксама хатнія жывёлы. Гэта каты, я іх падабрала на вуліцы. Справа ў тым, што заканадаўства Беларусі дазваляе мець пэўную колькасьць жывёл у хаце, таму вам ніхто з валянтэраў і тых, хто дапамагае жывёлам, ня скажа, колькі ў іх хатніх гадаванцаў.
Анастасія Жаўрыд: Мой шлях да сабакі быў вельмі доўгім. У 2009-м годзе я прыйшла ў зоаабарону, працавала ў прытулку на Гурскага валянтэркай, вельмі шмат жывёлаў прайшло праз ператрымку ў мяне. Але паколькі ў мяне няма асабістага жыльля, я спынілася на адным маленькім сабачку, а ўсім астатнім дапамагаю як юрыстка.
«Супрацоўнікі фонду Бардо спачатку не маглі паверыць, што ў нас жывёлаў забіваюць»
Ганна Соўсь: Вольга, менавіта дзякуючы ініцыятыве «Мы з табой у адным доме», якую вы ўзначальваеце, зьявіўся ліст францускай акторкі і знакамітай абаронцы жывёлаў Брыжыт Бардо да Аляксандра Лукашэнкі. Як у вас гэта атрымалася?
Вольга Маёрава: Мы зразумелі, што калі мы выстаўляем патрабаваньне комплекснага рэфармаваньня заканадаўства ў сфэры абароны жывёлаў, а інакш мы проста не разблытаем усе гэтыя клубкі, то патрэбны нехта вельмі аўтарытэтны, хто можа гучна заявіць нашым уладам. Гэта павінен быць вядомы ў сьвеце чалавек, у якога бездакорны аўтарытэт, які ўсур’ёз займаецца зоаабаронай.
Канешне, імя Брыжыт Бардо было першым. Мы напісалі ў фонд. Па шчасьлівым зьбегу абставінаў, адна з нашых валянтэрак аказалася ў Парыжы. Яна прыйшла ў фонд і расказала пра нашы праблемы. Пасьля гэтага мы пачалі перапіску. Мяне больш за ўсё ўразіла, што яны не маглі паверыць, што ў нас жывёлаў забіваюць. І нават не таму, што мы ім гаварылі пра нейкія жахлівыя падрабязнасьці, як жорстка ставяцца да жывёлаў у Беларусі, проста сам факт забойства жывёлаў яны доўга не маглі ўсьвядоміць. Нам давялося даказваць, што гэта так. І людзі зразумелі нашу праблему, зразумелі, што мы вельмі сур’ёзна і сыстэмна падыходзім. І вось у нас атрымаўся такі цудоўны вынік.
Як забіваюць жывёлаў у менскім прытулку на Гурскага
Ганна Соўсь: Ганна, у «Імёнах» я прачытала ваш рэпартаж з адзінага ў Менску прытулку для бяздомных жывёлаў. Брыжыт Бардо піша пра надзвычай жорсткія пакуты бяздомных жывёлаў у Беларусі: «Жывёл ловяць, вабячы атручанымі прынадамі, страляюць у іх са стрэльбаў, часам у прысутнасьці дзяцей, няшчадна паддаюць ірацыянальнаму і бесчалавечнаму дыктату скарумпаваных урадоўцаў і службаў». Распавядзіце пра вашыя ўражаньні ад наведваньня прытулку і пра тое, што ня трапіла ў рэпартаж.
Ганна Граноўская: З аднаго боку нам бачна было, што жывёлы маюць ежу і нейкі прытулак, але мы таксама разумелі, што гэтага ўсяго недастаткова, і прытулак не спраўляецца з той колькасьцю жывёлаў, якіх прыносяць людзі. Напрыклад, калі выяжджаюць машыны для адлову беспрытульных жывёл, то яны вязуць, напрыклад, дзесяць сабакаў, і зь іх 4-5 тых, якіх самі людзі аддалі. Я бачыла, што стаяць клеткі, у якіх шмат жывёлаў, але былі і пустыя клеткі, якія праз пару дзён былі ўсе напоўненыя. Трэба абавязкова рэканструяваць гэты пункт і паралельна весьці з насельніцтвам вялікую працу па адказнаму стаўленьню да хатніх жывёлаў.
Ганна Соўсь: А якім спосабам там забіваюць жывёлаў? На пяты дзень, калі ніхто не забраў?
Галіна Граноўская: Калі ў машыне адлову ёсьць тыя, хто мае, напрыклад, лішай, і таму можа заразіць астатніх, ніхто ня будзе яго лячыць, яго будуць забіваюць. Ці гуманныя мэтады прымяняюцца? Я лічу, што не. Гэта зьвязана найперш з тым, што не хапае лекаў, якія маглі б зрабіць адыход гуманным, калі наогул можна так сказаць. Яны туды не пускаюць, гэта зразумела. Але ж тыя, хто гэта бачыў, кажуць, што гэта адбываецца вельмі не гуманна.
«У Гомелі жывёлаў забіваюць токам»
Анастасія Жаўрыд: Я непасрэдна з тэмай эўтаназіі працую ўжо трэці год. Самая вялікая праблема ў тым, што працэдура закрытая. Калі мы кажам пра пункт прыёму і ўтрыманьня жывёлаў на Гурскага, то гэта, напэўна, самы празрысты пункт, бо ўсё, што тварыцца ў астатніх, цалкам таямніца. Там ёсьць пакой эўтаназіі, усыпляюць прэпаратам Т-61, і ніхто ня ведае, ці ўводзіцца перад гэтым наркоз. Гэта немагчыма праверыць, бо толькі лекар можа прысутнічаць пры гэтай працэдуры. З другога боку, няма адзінай практыкі па ўсёй краіне. Напрыклад, дакладна вядома, што ў Гомелі жывёлаў забіваюць токам, сабакаў і катоў.
Ганна Соўсь: Анастасія, калі паглядзець на сусьветную практыку, то які вынік бывае ад такіх зваротаў у такіх сытуацыях? Чый прыклад, дапамога змаглі выратаваць жыцьці кінутых жывёлаў?
Анастасія Жаўрыд: Гэта сусьветна распаўсюджаная практыка, калі падключаецца нейкая мэдыйная пэрсона да вырашэньня такіх праблем. Гэта заўсёды добра. Я ня ведаю, як гэта будзе для Беларусі, і якая рэакцыя будзе, але тое, што гэта адбылося, гэта маленькая перамога ўсёй зоаабарончай супольнасьці.
На такім узроўні ніколі не ўздымалася пытаньне. У фонд Брыжыт Бардо гадоў пяць таму таксама пісалі актывісты, але рэакцыі ніякай не было. А цяпер, магчыма, гэта зьвязана з тым, што ў СМІ сталі асьвятляцца выпадкі жорсткага абыходжаньня з жывёламі. Гэта комплексная праца. Я б сказала, што асабліва спадзявацца толькі на гэта ня трэба, але тое, што да гэтага прыцягнулі ўвагу, і тое, што Сьвятлана Алексіевіч нядаўна выказалася, усё гэта ў комплексе можа нешта зьменіць.
У сьвеце наогул не стаіць такіх праблем. Нават у нашых бліжэйшых суседзяў, ва Ўкраіне, у Расеі ўсё крыху па-іншаму. І такіх праблем Сярэднявечча ўжо няма, як у нас. У іх там усё ідзе рука аб руку — і адукацыя, і заканадаўства, і самі зоаабарончыя актывісты.
«Калі ў ПАР зьбіраліся забіць 30 тысяч марскіх коцікаў, Бардо прапанавала ўраду выкупіць іх»
Вольга Маёрава: Калі мы зьвярнуліся ў фонд Бардо, мы вялі размову ня толькі, каб гаротна паскардзіцца на сытуацыю ў Беларусі. Была вельмі прадметная размова. Фонд Бардо гатовы працаваць з Беларусьсю, яны гатовыя даслаць сюды сваіх вэтэрынараў, гатовыя навучаць тут нашых спэцыялістаў, гатовыя правесьці тут свае праграмы стэрылізацыі.
Якія вынікі можа даць такі зварот? Калі ў Паўночна-афрыканскай Рэспубліцы нейкі час таму зьбіраліся забіць 30 тысяч марскіх коцікаў, Брыжыт Бардо прапанавала ўраду выкупіць іх. І справа закончылася тым, што ўрад проста адмовіўся ад праграмы такога забойства. І другі прыклад. Усе ведаеце такую праблему, як паяданьне сабачага мяса ў Карэі. Гэта было вельмі сур’ёзнай традыцыяй. Менавіта фонд Бардо працаваў у Паўночнай Карэі, яны праводзілі там вялізную, сур’ёзную інфармацыйна-асьветніцкую кампанію. Зараз там 80% моладзі заяўляе пра тое, што гэта для іх ужо не традыцыя, яны ўжо ня будуць есьці сабачае мяса. То бок насамрэч прэцэдэнт для такой працы ёсьць, і вельмі сур’ёзны. Мы на гэта вельмі спадзяемся.
«Гэта найперш дуэт "Аляксандра і Канстанцін"»
Ганна Соўсь: Я пагутарыла з нобэлеўскай ляўрэаткай Сьвятланай Алексіевіч, якая сама мае сабачак, дапамагала ўладкоўваць бяздомных жывёлаў, брала іх на ператрымкі. Але я сама пра гэта даведалася толькі цяпер.
Як вы лічыце, ці ёсьць у Беларусі свае Брыжыт Бардо, чым голас быў бы шырока пачуты, вядомыя асобы, якія дапамагаюць бяздомным жывёлам, арганізоўваюць прытулкі, спрабуюць зьмяніць існуючую практыку?
Анастасія Жаўрыд: Гэта найперш дуэт «Аляксандра і Канстанцін». Яны ўжо гадоў дзесяць вельмі актыўна расказваюць і пра сваіх сабакаў, якіх узялі з зоаабарончых арганізацый, і ў прынцыпе вельмі часта зьяўляецца ад іх інфармацыя пра тое, як слушна браць жывёлаў з прытулкаў. У нас з мэдыя таксама праблемы. Каго назваць мэдыйнай асобай? Вось калі асабіста зь кімсьці гаварыць, як, напрыклад, са Сьвятланай Алексіевіч. Для мяне было, напрыклад, навіной, што яна, аказваецца, наша палымяная прыхільніца і гатовая ўсяляк дапамагаць, але пры гэтым ніяк не афішуе гэтага. Я думаю, што такіх людзей шмат у нас па Беларусі.
«У мяне вялікі скепсіс, што гэты ліст стане каталізатарам вырашэньня праблемы»
Ганна Соўсь: Магчыма, ніхто яе за ўсе гэтыя гады не запытваўся пра бяздомных жывёл, а ёй было што сказаць... У Чэхіі школьнікаў падчас заняткаў водзяць на экскурсіі ў прытулкі для жывёл, сыстэма так арганізаваная, што прытулкі ім плацяць сымбалічныя грошы за тое, што яны выгуляюць сабачак. У Беларусі часта бацькі не дазваляюць дзецям нават падыйсьці да сабакі ці ката, у выніку часта застаецца страх на ўсё жыцьцё і як вынік непрыязнае стаўленьне. У «Паласатай газэце» рэгулярна публікуюцца гісторыі пра тое, як людзі выратавалі бяздомных жывёл, зьмяшчаюцца заклікі аб дапамозе. Як трэба выхоўваць дзяцей, каб зь дзяцінства яны не баяліся жывёл, а любілі іх і імкнуліся дапамагчы?
Ганна Граноўская: Абавязкова павінен быць уласны прыклад. Па-першае, прыклад бацькоў, дарослых. Я вельмі ўдзячная Брыжыт Бардо за тое, што яна агучыла гэтае пытаньне. Шмат людзей былі зьдзіўленыя — як гэта існуе такая краіна, у якой такая справа адбываецца. Але ў мяне вялікі скепсіс, што гэты ліст стане каталізатарам вырашэньня праблемы. Але шлях у тысячу кілямэтраў пачынаецца з першага кроку, хай нават вельмі нясьмелага. Таму вялікая ўдзячнасьць Брыжыт Бардо.
У краіне павінныя быць два шляхі вырашэньня праблемы — першы, каб з самага раньняга ўзросту вялася выхаваўчая работа з дзецьмі, і другі — каб заканадаўча былі ўсталяваны штрафы і пакараньні за жорсткае абыходжаньне з жывёламі. Я лічу, што тое, што я раблю і пішу ў сваёй «Паласатай газэце» пра гуманнае і адказнае стаўленьне да жывёлаў, дасьць у будучым пакаленьне людзей, якія будуць больш адказна ставіцца да жывёлаў навокал. Вось гэтыя шляхі вырашэньня праблемы, каб вялася выхаваўчая работа ня толькі зь дзецьмі, але і з насельніцтвам, і таксама заканадаўчая база была ўсталяваная, павінны ісьці паралельна. Нельга толькі разьлічваць на тое, што дзеці вырастуць, і яны будуць добрыя, адказныя і гуманныя. Не, мы зараз назіраем, як людзі, якія маюць хатніх жывёлаў, ставяцца да іх не належным чынам.
«Нас запрасілі ў парлямэнт, дзе нас выслухаюць прадстаўнікі ўсіх камісій»
Вольга Маёрава: Ужо ёсьць вельмі добры водгук на ліст Бардо. 1-га сьнежня мы праводзім першы Усебеларускі зьезд зоаабаронцаў. Мы запрасілі туды прадстаўнікоў усіх міністэрстваў, усіх парлямэнцкіх камісій, усіх СМІ. І пасьля таго, як выйшаў гэты ліст Бардо, мы даведаліся, што ў нас на зьезд рэгіструецца «СБ: Беларусь сегодня». Таксама нас запрасілі на прыём у парлямэнт, дзе нас выслухаюць прадстаўнікі ўсіх парлямэнцкіх камісій. То бок гэта рэальны вынік, мы можам рэальна гаварыць з людзьмі пра праблемы і выкладаць свой погляд на зьмену заканадаўства.
Ганна Соўсь: Сфармулюйце самае галоўнае, што трэба зрабіць цяпер, каб сытуацыя зьмянілася?
Вольга Маёрава: Чатыры ключавых пункты.
- Цалкам адмовіцца ад праекту закону аб утрыманьні жывёлаў-2016, які выносіўся на разгляд у парлямэнт. Нам гэта, дарэчы, ужо паабяцалі.
- Распрацаваць новы праект закону аб абароне жывёл з улікам міжнароднага досьведу і меркаваньняў зоаабаронцаў.
- Зьмена 137-га артыкулу Грамадзянскага кодэксу. Зараз яна вызначае статус жывёлаў толькі як маёмасьці. Гэта вельмі кепска на ўсіх узроўнях: і на побытавым, і на заканадаўчым, і на бюджэтным.
- Далучэньне Беларусі да эўрапейскіх канвэнцый аб абароне жывёлаў. Там чатыры асноўныя канвэнцыі, самая галоўная зь іх, якая нас больш за ўсё тычыцца, гэта Канвэнцыя аб абароне хатніх жывёлаў. Калі Беларусь прынцыповае рашэньне прыме пра далучэньне да гэтых канвэнцый, то нам давядзецца тады вельмі сур’ёзна мяняць унутранае заканадаўства, і ў тым ліку прымаць закон аб абароне жывёлаў.
Для нас гэта чатыры асноўныя пункты, на якіх мы стаялі, стаім і стаяць будзем. Мы пра гэта будзем гаварыць дэпутатам.
«Зоаабаронцы пакуль што самі ня могуць дамовіцца паміж сабой»
Ганна Соўсь: У інтэрвію Сьвятлана Алексіевіч сказала, што адзіная партыя, ў якую яна б уступіла, гэта партыя абароны жывёлаў. Яна сказала і пра тое, што ня ведае пра шырокі рух зоаабаронцаў у Беларусі. Як бы вы ацанілі сытуацыю з зоаабарончымі арганізацыямі, ініцыятывамі? Наколькі яны шматлікія, наколькі ўплывовыя, ці могуць яны перарасьці калі-небудзь у партыю абароны жывёлаў?
Анастасія Жаўрыд: Так, Сьвятлана падала выдатную ідэю. Я нават пра гэта не задумвалася і вось чаму. У прынцыпе ў Беларусі вельмі шмат зоаабарончых арганізацый — афіцыйных, неафіцыйных, яшчэ больш ініцыятываў. Але, на мой погляд, узровень прадстаўніцтва ў гэтых арганізацыях вельмі нізкі. І таму з 2009-га году я ня бачу сыстэмнай працы з заканадаўцамі, бо ў нас валянтэры і сваіх правоў ня ведаюць, ня тое, каб разьбірацца з заканадаўствам і праграмныя і сыстэмныя рэчы праводзіць. Гэта першая праблема.
Другая праблема палягае ў тым, што валянтэры, якія займаюцца жывёламі, займаюцца непасрэдна жывёламі. У нейкі момант я сама прыйшла да таго, што ў мяне ёсьць пяць-дзесяць жывёлаў на апецы, і я проста не магу займацца сыстэмнымі праграмнымі пытаньнямі, таму што гэта ўсё патрабуе часу і сіл. Жывёлы, ў прынцыпе, як дзеці.
Але мне б хацелася, каб зоаабаронцы разьвіваліся ў гэтым накірунку, і першыя крокі я ўжо бачу. Сёлета і мы праводзілі канфэрэнцыю па правах жывёл. Гэта быў наш першы досьвед, зараз гэты зьезд зоаабаронцаў. Апошняя хваля такога руху была ў 2014-м годзе, калі быў самы першы круглы стол, які мы рабілі сумесна з «Эгідай», запрашалі туды і дэпутатаў, і прадстаўнікоў гарадзкой вэтэрынарнай станцыі, і розных міністэрстваў, і яны таксама прыйшлі і былі гатовыя размаўляць.
Праблема ў тым, што зоаабаронцы пакуль што самі ня могуць дамовіцца паміж сабой. Я б хацела яшчэ асабліва падкрэсьліць, што ўсе зоаабаронцы сыходзяцца на тым, што ў нас усё павінна быць паводле міжнароднага досьведу, як у суседніх краінах. Але калі мы пачынаем гаварыць больш прадметна, «а што гэта павінна быць?», то бок канкрэтныя пункты, напрыклад, стэрылізацыя жывёлаў без радаводу, рэгістрацыя і павышаная адказнасьць гаспадара, тут адразу ўзьнікае камень спатыканьня.
Шлях рэформаў балючы, бо на дадзены момант нават некаторыя валянтэры злоўжываюць нават тым заканадаўствам, якое ўжо ёсьць. Да нас у цэнтар часта паступаюць звароты, што суседзі скардзяцца на вялікую колькасьць жывёлаў у кватэры. Яны скардзяцца не на колькасьць жывёл, а хутчэй на пах з кватэры. Зразумела, ня трэба забываць, што да жывёлаў трэба ставіцца гуманна, і што мы жывем у грамадзтве разам зь іншымі людзьмі. І вось як знайсьці гэты балянс і як нам пераходзіць у эўрапейскую сыстэму, якая ў прынцыпе славіцца высокай адказнасьцю гаспадара? Вось тут у мяне ёсьць некаторыя засьцярогі.
Ганна Соўсь: Ганна, праблема, якую ўздымае Брыжыт Бардо, ня топавая ў СМІ. Яна мае шырокую ўвагу, толькі калі гэта гучная гісторыя з жывадзёрамі. На тле эканамічнага крызісу праблемы жывёлаў многім людзям падаюцца другараднымі. Ці дапаможа голас Брыжыт Бардо зрабіць праблему больш гучнай і ў выніку вырашальнай?
Ганна Граноўская: Я ў гэтым пытаньні скептык. Мне здаецца, што на нейкі час неяк ускалыхнецца грамадзтва, але ж потым гэта ўсё забудзецца. Я назіраю ўжо колькі год, што ані валянтэры, ані зоаабаронцы ня могуць ніяк дамовіцца. Заканадаўчыя падставы не даюць права нам сесьці за нейкі стол перагавораў і ўсё гэта вырашыць.
Ганна Соўсь: А вось гэты зьезд зоаабаронцаў, які адбудзецца 1 сьнежня, ці ён можа неяк паўплываць на аб’яднаньне зоаабарончых арганізацый у нейкую больш маналітную структуру?
Ганна Граноўская: Я буду маліцца, каб гэта адбылося, каб сапраўды былі нейкія былі вынікі, якія дадуць нам падставу зрабіць добрыя крокі да таго, каб наша насельніцтва і наша краіна сталі больш цывілізаванымі. Але ж я лічу, што ня будзе ніякіх тых крокаў зроблена, якія заплянаваныя. Бо ў нас вельмі шмат пытаньняў. Нават той жа прытулак на Гурскага. Яго кіраўнікі казалі: мы хацелі б, каб зрабілі новы прытулак, але як яго рабіць, калі няма грошы ані на будоўлю, ані на нейкія ўмовы для жывёл, пакуль мы будзем іх пераводзіць у гэты новы прытулак? Тут столькі пытаньняў, што я нават не ведаю, як вырашаць на гэтым зьезьдзе. Але ж дзяўчаты, несумненна, вялікія малайцы.
