Тэмы выпуску:
Свабода слова: адліга ці маніпуляцыя?
Гадавіны украінскай і грузінскай рэвалюцыяў: вынікі, расчараваньні, спадзевы
Галоўныя падзеі мінулага тыдня вачыма журналістаў і слухачоў Свабоды
Тэмы абмяркоўваць: дырэктар беларускай службы радыё Аляксандар Лукашук, аналітыкі Юры Дракахруст і Ян Максімюк, супрацоўнікі службы Валер Каліноўскі і Ганна Соусь. Госьці перадачы – дырэктары грузінскай і ўкраінскай службаў радыё Свабода Давід Какабадзэ і Ірэна Халупа.
Відэа можна глядзець тут.
Свабода слова: адліга ці маніпуляцыя?
"Мы павінны разьняволіць чалавека, лібэралізаваць наша жыцьцё, зрабіць яго больш свабодным для чалавека…Неабходна забясьпечыць прастору ў эканоміцы, каб людзі маглі больш апэратыўна і свабодна дзейнічаць, каб іх нічога не стрымлівала…Абараняць правы людзей на годную зарплату, на тое, каб свабодна жыць і гаварыць тое, што чалавек думае – вось галоўная задача прэзыдэнта”.
Юры, як Вы мяркуеце, ці справіцца Аляксандар Лукашэнка з гэтай задачай?
Дракахруст: Цяжка сказаць, якая насамрэч ёсьць ягоная галоўная задача. Так выглядае, што Аляксандар Лукашэнка прыйшоў да высновы, што рыторыкай можна дасягнуць больш, чым рэальнымі справамі, ці, дакладней, рыторыка можа замяніць рэальныя справы. Раздражненьне Захаду і айчыннай прагрэсіўнай грамадзкасьці выклікалі ня толькі і, можа, ня столькі справы (у якіх Лукашэнка зусім не самотны) , а выразны пастсавецкі антураж рэжыму. Скажа ён, як ў свой час пры адкрыцьці нацыянальнай бібліятэкі, што “Ленін і Сталін – сымбалі нашага народу”, дык адразу і на Захадзе і ва многіх ў Беларусі – адпаведная ідэалягічная стойка. А навошта так дражніць? Вось расейскі калега Дзьмітры Мядзьведзеў кажа :”Свабода лепш чым несвабода”. Чаму б не павучыцца ў “старэйшых братоў”?
Лукашук: Юры, значыць, Ваш адказ – палепшаная рыторыка. Ян, а які Ваш?
Максімюк: Як кажа народная мудрасьць, дыму без агню не бывае.Відаць, нешта тлее ў галаве ў прэзыдэнта. Я рызыкну выказаць меркаваньне, што такой рыторыкай пра правы чалавека, пра свабоды ён імкнецца падрыхтаваць пэўную лібэралізацыю ў эканоміцы. Неяк трэба людзям патлумачыць, што 14 гадоў ён змагаўся супроць капіталістаў, а тут раптам хоча ім аддаць 600 прадпрыемстваў. Ён узяў на ўзбраеньне зручную тэзу, паводле якой эканамічная свабода ў краіне – гэта таксама і правы чалавека, і свабода слова, і ўсякая іншая свабода.
Лукашук: На мінулым тыдні ўлады прынялі рашэньне вярнуць у шапікі “Белсаюздруку” і ў падпісны каталёг два незалежныя выданьні “Народную волю” і “Нашу ніву”. Яны таксама атрымліваюць магчымасьць друкавацца ў Беларусі. Чаму гэта стала магчыма , і чаму цяпер?
Па-другое, друкаванае альтэрнатыўнае слова не такое ўжо страшнае для рэжыму, як некаторыя яго малююць. Друкаванае слова мела магутную сілу на схіле савецкай імпэрыі, у час гэтак званай „перабудовы”. Тады некаторыя газэты і часопісы мелі шматмільённыя тыражы, і людзі выстройваліся ў чэргі, каб іх набыць. У наш час - час вельмі актыўных і разнародных камунікацый, няма шанцаў, каб грамадзтва скаланула нейкая публікацыя ў газэце, што мае наклад у некалькі тысяч асобнікаў. Гэта, на маю думку, найважнейшыя перадумовы таго, чаму рэжым вырашыў вярнуць дзьве апазыцыйныя газэты ў больш-менш нармальную распаўсюджвальную сыстэму.
Лукашук: Юры, а якое Вашае меркаваньне – чаму гэта было зроблена наагул і чаму зроблена менавіта зараз?
Дракахруст: Ёсьць такая крыху гумарыстычная вэрсія. На пазамінулым тыдні на Менскім форуме Пятро Садоўскі спытаў кіраўніка прэзыдэнцкай адміністрацыі Ўладзімера Макея , калі “Народная воля” зьявіцца ў шапіках. Спадар Макей адказаў вельмі абцякальна, маўляў, «пазытыўныя крокі будуць абавязкова, і яны будуць датычыць таксама сытуацыі на мэдыйным рынку. Але праз тыдзень, як бачым, пажаданьне спадара Садоўскага спраўдзілася. Проста спытаць трэба – каго трэба і калі трэба.
Ну а калі бяз жартаў, то вось Андрэй Дынько, шэф-рэдактар “Нашай нівы”, сказаў, што вяртаньне газэт у айчынныя друкарні, шапікі і падпісныя каталёгі - “гэта перамога ўсяго дэмакратычнага грамадзтва, якое вытрывала”. Часткова гэта сапраўды так: газэты здолелі выжыць у фактычна падпольным стане, здолелі захаваць пэўную частку сваіх чытачоў. Але па вялікім рахунку ўлада пайшла на гэтую ласку не пад ціскам уласнага грамадзтва, а дзеля нармалізацыі адносінаў з Эўропай. Ідуць паўгады выпрабаваўчага тэрміну, дадзенага Эўропай афіцыйнаму Менску. Трэба дэманстраваць нейкія пазытыўныя зрухі. Вось іх і дэманструюць.
Лукашук: Адсюль вынікае важная выснова. Мы ведаем, што “Народная воля” і “Наша ніва” – флягманы незалежнага беларускамоўнага друку, але за апошнія 3 гады былі выключаныя з падпісных каталёгаў, пазбаўленыя магчымасьці свабодна распаўсюджвацца, шмат іншых выданьняў, у першую чаргу рэгіянальных, такіх як “Газэта Слонімская”, “Вольнае Глыбокае”, “Витебский курьер”, “Брестский курьер”, баранавіцкая “IntexPress” і шмат іншых. Іх гэтая лібэралізацыя таксама будзе тычыцца? Ян, як Вы мяркуеце?
Максімюк: Магчыма, што пэўная забарона альбо валакіта зь вяртаньнем рэгіянальных выданьняў застанецца. Бо ў гэтых выданьняў была аўдыторыя, адрозная ад чытачоў „Нашай Нівы” і „Народнай Волі”. Гэтыя дзьве газэты былі скіраваныя да, калі можна так выказацца, „гардкоравай” апазыцыйна-незалежніцкай публікі, колькасьць якой заўважальна не пабольшвалася, а магчыма, што і паменела. А вось рэгіянальныя незалежныя газэты займалі нішы, у якіх гэтыя дзьве згаданыя газэты былі або непрысутныя, або проста нецікавыя. Рэгіянальныя газэты былі бліжэй да рэгіянальнага жыцьця і мазолілі вочы мясцовай уладзе. Можна сказаць, што, парадаксальна, для мясцовай улады яны былі больш нявыгадныя, чым агульнанацыянальныя незалежныя газеты, наагул абмежаваныя ў асноўным менскай аўдыторыяй. Таму ім можа быць цяжэй зь вяртаньнем у нармальнае распаўсюджваньне.
Лукашук: Юры, а як Вы мяркуеце, гэта быў сымбалічны жэст, які тычыўся толькі дзьвюх канкрэтных выданьняў, ці ёсьць шанец на вяртаньне і іншых , рэгіянальных выданьняў?
Гадавіны украінскай і грузінскай рэвалюцыяў: вынікі, расчараваньні, спадзевы
Лукашук: 5 гадоў таму ў Грузіі адбылася «рэвалюцыя ружаў» , 4 гады таму «аранжавая» рэвалюцыя адбылася ва Ўкраіне. Сёньня госьці студыі - дырэктары грузінскай і ўкраінскай службаў радыё Свабода Давід Какабадзэ і Ірэна Халупа.
Ірына, скажыце, лепш ці горш жывуць людзі ва Ўкраіне сёньня, праз 4 гады пасьля рэвалюцыі?
Халупа: Я б сказала, што нагул жывуць лепш. Але, паколькі Ўкраіна, як большасьць краін, перажывае вялікі эканамічны і фінансавы крызыс, то пэўныя колы насельніцтва жывуць горш.
Лукашук: А калі Вы кажаце «лепш», Вы маеце на ўвазе эканоміку ці свабоду?
Халупа: Свабоду.
Лукашук: Давід, тое самае пытаньне да Вас – лепш ці горш за апошнія 5 гадоў сталі жыць людзі ў Грузіі?
Какабадзэ: Сытуацыя, наколькі я разумею, амаль такая ж, як ва Ўкраіне. Ёсьць людзі, якія жывуць лепш, ёсьць – якія горш. Я мяркую, што бізнэсоўцы, якія займаюцца сярэднім і малым бізнэсам, жывуць лепш, бо бізнэс зараз рабіць значна лягчэй.
Лукашук: А свабоды зараз больш ці менш?
Какабадзэ: Гэта больш складанае пытаньне. Свабоды друку практычна ня існуе. Усе электронныя мэдыі пад кантролем дзяржавы. Гэта – самае вялікае расчараваньне ад рэвалюцыі.
Лукашук: Ірына, як бы Вы вызначылі галоўныя вынікі «аранжавай» рэвалюцыі?
Халупа: У адрозьненьні ад Грузіі ва Ўкраіне ёсьць свабода слова. Там ёсьць пэўныя праблемы, бо ўсё прадаецца – журналісты прадаюцца, пануюць матэрыялы на замову – так званая «джынса», але не адсякаюць людзям галаву за тое, што яны займаюцца журналісцкімі дасьледваньнямі, як тое было з журналістам Георгіям Гангадзэ ў часы прэзыдэнта Кучмы. Другое вялікае дасягненьне рэвалюцыі – тое, што людзі проста свабодна дыхаюць. Выйшаўшы на Майдан, яны адчулі, што маюць сілу – сілу народу. І гэтая народная сіла застаецца і дагэтуль. Гэта часам нават перашкаджае , бо ўсе ірвуцца на Майдан зь любой прычыны. Але страху ўжо няма. І трэцяе – украінцы, выйшаўшы на Майдан, адчулі, што яны маюць сілу нешта зьмяніць. У значнай ступені з таго атрымалася расчараваньне, бо чаканьні, надзеі былі надзвычай высокімі. Але яны адчулі, што яны што маюць сілу нешта зьмяніць у сваёй краіне.
Лукашук: А якія вынікі «рэвалюцыі ружаў», Давід?
Таксама карэнным чынам зьмяніліся, дакладней, нарэшце зьявіліся нармальныя структуры цывільнай службы. Скажам, трэба вам аформіць пашпарт – там усё працуе абсалютна дакладна і таксама бяз хабару: калі табе трэба хутка – ты афіцыйна плаціш больш, калі ты не сьпяшаесься – плаціш менш і чакаеш.
І трэцяе – барацьба з карупцыяй. На пабытовым узроўні карупцыі значна менш і аб гэтым сьведчаць, дарэчы, апошні даклад Trasparency International.
Лукашук: А што ў гэтым сэнсе гавораць пра кіраўніка дзяржавы? Саакашвілі і карупцыя.
Какабадзэ: А вось у вышэйшых эшалёнах улады карупцыя дагэтуль існуе. Асабіста Саакашвілі ў нейкіх карупцыйных ўгодах не заўважаны, але ў ягоным атачэньні ёсьць людзі, якія лічацца карумпаванымі. Адным з апошніх такіх скандальных выпадкаў быў былы міністар абароны Акруашвілі, якому давялося ўцякаць з краіны.
Лукашук: Ірына, Давід ужо пачаў гаварыць на тэму расчараваньняў рэвалюцыі. На Ваш погляд, якія галоўныя расчараваньні ўдзельнікаў “аранжавай” рэвалюцыі?
Халупа: Перш за ўсё тое, што лідэры рэвалюцыі выявіліся больш значнымі фігурамі на Майдане, чым у жыцьці і ў палітыцы. Ёсьць вялікае расчараваньне ў Віктары Юшчанцы і Юліі Цімашэнцы, як у людзях і ў палітычных постацях.
Другое. “Бандытам – турмы” – быў адзін з лёзунгаў “аранжавай” рэвалюцыі. Гэтага не адбылося, былі аморфныя, імпатэнтныя спробы, але нічога зь іх не атрымалася. Бандыты як былі на волі і практыкавалі сваё рамяство, так тое і робяць. І трэцяе расчараваньне – гэта карупцыя. Карупцыя як квітнела ва Ўкраіне, гэта квітнее і далей.
Гэтаксама як і ў Грузіі нельга сказаць, што прэзыдэнт ці прэмьер-міністар – карумпаваныя людзі. Але вакол іх ёсьць шмат карумпаваных людзей, сяброў, “любых друзяў”, кумоў.
Лукашук: Давід, Вы ўжо назвалі адно расчараваньне – расчараваньне са свабодай слова. Што яшчэ ?
Какабадзэ: Суд. Судовая сыстэма цалкам падпарадкаваная дзяржаўным структурам.
Лукашук: Ну і напрыканцы – як у Грузіі і ва Ўкраіне жартуюць наконт рэвалюцыі, наконт яе лідэраў і яе вынікаў?
Халупа: Сьвежых надта сьмешных жартаў я не прыгадаю. Але ў часы Майдану, калі Юшчанка выступаў там, быў такі анэкдот: “У чым адрозьненьне паміж Юшчанкам і Богам? – Бог ня думае, што ён – Юшчанка”
Какабадзэ: А у нас жартуюць наконт апошніх падзеяў, што калі б у Гітлера быў тэлеканал “Руставі-2”, то немцы і дагэтуль былі б упэўненыя, што яны выйгралі Другую Ўсясьветную вайну.
Галоўныя падзеі мінулага тыдня вачыма журналістаў і слухачоў Свабоды
Лукашук: Якія навіны, тэмы, асобы і праблемы мінулага тыдня падаліся найбольш важнымі вядучым жывога эфіру Свабоды? Сёньня свае меркаваньні прадставяць Ганна Соўсь і Валер Каліноўскі. Ганна, Вашая тройка падзеяў, якія найбольш прыцягнулі Вашу увагу.
Лукашук: Валер, і Ваша тройка падзеяў, якія прыцягнулі Вашу ўвагу.
Каліноўскі: Мая тройка больш палітычная. У палітычным жыцьці – гэта заявы Лукашэнкі агенцтву France press, у прыватнасьці, аб удзеле Беларусі ў міні-гонцы ўзбраеньняў. У эканамічным жыцьці гэта рашэньне МВФ адкласьці перамовы з Беларусьсю аб выдзяленьне ёй стабілізацыйнага крэдыту памерам у 2 мільярды даляраў. Ну і ў грамадзкім жыцьці - гэта футбольны матч барысаўскага БАТЭ з гішпанскім каралеўскім клюбам Рэал з Мадрыду.
Лукашук: Ну з трэцім мы з Вамі паспрачаемся, ці гэта зьява грамадзкага жыцьця. Ганна, першай тэмай Вы назвалі рэакцыю нашых слухачоў на выступы мастака Алеся Пушкіна пра ягонае асабістае, прыватнае жыцьцё. Чаму?
Соусь: Найбольш водгукаў выклікаў расповяд Алеся Пушкіна, як ён нібы то адмовіўся жаніцца на цяжарнай жанчыне, паколькі яна была расіянкай. Я тут зраблю невялікае адступленьне. Газэта “International Herald Tribune” на гэтым тыдні апублікавала артыкул, у якім расказваецца, як тэхаскі пастар заклікаў мужаў і жонак у сваёй пастве узмоцніць узаемную сувязь пры дапамозе “сямі дзён сэксу”. І вось, Аляксандар, калі Вы зараз запытаеце мяне, ці сьледую я гэтай парадзе, а я ў дэталях раскажу пра гэта, і калі я буду таленавітай Шахерэзадай, то атрымаецца правакацыя, аналягічная той, якую цягам тыдня сьвядома робіць ў эфіры і на сайце “Свабоды” Алесь Пушкін, апавядаючы пра сваіх самых розных каханак. Водгукі на сайце былі збольшага нэгатыўнымі. Вось, напрыклад, адзін зь іх: “Майстар аказаўся ня вельмі разумным, ды яшчэ да таго ж і расістам. Як ён з такой галавой і думкамі ў царкву ходзіць”. А было і такое меркаваньне: “Спадар Пушкін распавёў усяму сьвету гэткую непрыгожую гісторыю пра сябе ў відавочна пакаянным ключы, прызнаючы сябе вінаватым і жадаючы дараваньня”.
Але пытаньне ў якасьці і правакацыйнасьці аповеду, і тут Алесь Пушкін сапраўдны майстра, бо выклікаў напэўна рэкордную колькасьць камэнтароў за ўсю гісторыю нашага сайту – больш за паўсотні. Не мітынг апазыцыі, не заявы Лукашэнкі, не затрыманьні, а банальная гісторыя, як мужчына не жаніўся на цяжарнай жанчыне. Мае камплімэнты спадару Пушкіну...
Лукашук: Валер, давайце пагаворым пра гонку ўзбраеньняў. Чаму Вы палічылі самай важнай заяву, што Беларусь можа ўзяць удзел у гонцы ўзбраеньняў?
Варта зьвярнуць увагу і на заяву Лукашэнкі ў інтэрвію “France Press”, што пашырэньне НАТО спарадзіла “міні-гонку ўзбраеньняў” у Эўропе, што таму Беларусь адмыслова ўзмацняе сваю проціпаветраную абарону, разгортвае сілы для спэцыяльных апэрацыяў, зьбіраецца купляць ракеты “Іскандэр” - удзельнічае ў такой міні-гонцы ўзбраеньняў. Гэта заява адрасаваная Захаду, гэта ягоная спроба падмацаваць такім чынам свае пазыцыю ў тым дыялёгу з Захадам, які ён спрабуе весьці. Аднак малаверагодна, што яна будзе мець уплыў, рэзкая рэакцыя Дзярждэпартамэнту ЗША на папярэднія заявы Лукашэнкі пра ракеты “Іскандэр” таму пацьвярджэньне.
Лукашук: Ганна, другой падзеяй Вы назвалі справу Тані Казыры, якая была на аздараўленьні ў ЗША, засталася там, але нарэшце, праз некалькі месяцаў вырашыла вярнуцца ў Беларусь. Што прыцягнула Вашу ўвагу да гэтай падзеі?
Соусь: Абставіны вяртаньня. Таня была на гэтым тыдні госьцяй Начной Свабоды. Сама дзяўчынка тлумачыць гэта тугой па радзіме, і яе рашэньне вельмі нэгатыўна ўспрынялі наведнікі нашага сайту. Але я хацела б зачытаць больш стрыманае меркаваньне наведніка сайту svaboda.org: “Таня зрабіла гэта ня толькі з тугі па бацькох, але і з адказнасьці за іншых дзяцей. Барбарская сыстэма нашага грамадзтва, мы самі "пакаралі" ўсіх”.
Справа ў тым, што з-за невяртаньня Казыры ўлетку беларускія ўлады фактычна спынілі праграмы аздараўленьня ва ўсіх іншых краінах. Як расказвала дзяўчынка, ёй прыходзіла шмат лістоў ад беларускіх дзяцей, якія прасілі яе вярнуцца, але цікава, што збольшага напісаныя лісты былі друкаваныя літарамі і дасланыя з аднаго паштовага аддзяленьня. Дарэчы, зусім нядаўна стала вядома, што пэўны ўплыў на рашэньне Тані Казыры вярнуцца дадому зрабілі яе размовы са сьвятаром Расейскай Праваслаўнай Царквы ў ЗША. Так што тут, як мне падаецца, можна гаварыць пра пэўную кампанію, у выніку якой дзяўчынка кінула прыёмных бацькоў і вярнулася дадому.
Лукашук: Валер, другая падзея, на якую Вы зьвярнулі ўвагу – гэта фактычна адсутнасьць падзеі.
Каліноўскі: Ты ня менш гэтая адсутнасьць падзеі – значная падзея. Місія МВФ паехала з Менску без усялякага пэўнага рашэньня. Перанос на сьнежань перамоваў з Беларусьсю аб атрыманьні стабілізацыйнага крэдыту памерам у 2 мільярды даляраў паказаў, што для рэальнага дыялёгу з Захадам адных заяваў, хоць і падмацаваных пагрозамі гонкі ўзбраеньняў, мала, патрэбна сумяшчальнасьць правілаў, па якіх жывуць у Беларусі і ў Эўропе, як у эканамічным, гэтак і ў палітычным жыцьці. Беларусь пакуль не атрымала крэдыту МВФ, хаця нашы суседзі, якія зьвярталіся па такі крэдыт, атрымалі, напрыклад, Украіна можа карыстацца 16 мільярдамі даляраў крэдыту МВФ. Між тым нэгатыўны ўплыў глябальнага крызысу на сытуацыю ў Беларусі павялічваецца, заводы маюць праблемы са збытам прадукцыі, пераходзяць на няпоўны працоўны дзень, ідуць размовы пра скарачэньні штатаў. І вось ужо прагучала з вуснаў намесьніка старшыні праўленьня Нацыянальнага банку Мацюшэўскага, што ў 2009 годзе адбудзецца дэвальвацыя рубля на 5—10%. Сам Лукашэнка пазьней сказаў, што дэвальвацыя нацыянальнай валюты будзе ажыцьцяўляцца ў прадугледжаных раней парамэтрах. Выглядае, што такім чынам улады ўсё ж рыхтуюць насельніцтва да дэвальвацыі беларускага рубля. Як кажуць спэцыялісты, гэта адно з патрабаваньняў МВФ, умоваў атрыманьня крэдыту.
Лукашук: Ганна, 80% беларускіх жанчын сталі ў розныя пэрыяды свайго жыцьця ахвярамі фізычнага гвалту…
Соусь: Гэтая лічба была агучаная на мерапрыемстве, наладжаным прадстаўніцтвам ААН у Беларусі. Там яшчэ прыводзіліся такія лічбы, што эканамічны гвалт спазналі 22.5% жанчын, сэксуальны – больш за 13%. Прычым падаецца, што палова зь іх ніколі нікому ў гэтым не прызналіся. Шчыра кажучы, лічба 80% уражвае, і ў мяне асабіста выклікае сумнеў. А калі яны ў гэтым не прызналіся, то як узьнікае гэтая лічба? Хаця праблема выглядае сапраўды сур’ёзнай, але тут важна дадаць, што жанчыны зазнаюць гвалт у розных формах – фізычны, сэксуальны, сацыяльны, вэрбальны, эканамічны. Гэта вельмі сур’ёзная праблема, і стэрэатыпная формула “Б’е – значыць кахае” ёсьць толькі верхавінай айсбэргу. Бо насамрэч гвалтам супраць жанчыны можна лічыць і выразы накшталт «баба-дура», «жаночыя мазгі», і выкарыстаньне аголенага жаночага цела ў рэкляме, і гандаль жанчынамі.
9 гадоў таму я была пераможцай конкурсу прадстаўніцтва ААН у Беларусі за цыкль публікацый, скіраваных супраць гвалту над жанчынамі, і была нават аўтарам буклету, прысьвечанага гэтай тэме. Ведаеце, мінула з таго часу 9 гадоў, але як у Беларусі не было сховішчаў для жанчынаў, якія церпяць ад хатняга гвалту, так і няма. Дагэтуль ня створаныя спэцыяльныя працэдурныя ўмовы для жанчын, якія хочуць падаць у суд за згвалтаваньне. Стала болей інфармацыі для жанчын, якія зьбіраюцца працаваць за мяжой, сталі больш гаварыць пра гэта, што і засьведчыла дыскусія на гэтую тэму на сайце “Свабоды”, што дае надзею на паступовае вырашэньне праблемы.
Лукашук: Валер, ну і апошняя Ваша тэма – футбол. Гэта безумоўна важная спартовая падзея. Але чаму Вы яе аднесьлі да грамадзкіх падзеяў?
Каліноўскі: Гэта відаць апошні матч такога высокага ўзроўню, які адбыўся сёлета ў Менску. Як і папярэднія, ён выклікаў шмат эмоцыяў, увогуле клюб БАТЭ гэтай восеньню ўпісаў новую яркую старонку ў гісторыю беларускага футболу, параўнальную з посьпехам менскага Дынама 1982 году, калі беларусы сталіся чэмпіёнамі СССР. Але не столькі ў чыста футбольных посьпехах справа, справа і ў той грамадзкай хвалі, якую ўзьняў футбол у Беларусі гэтым летам і восеньню. Футбол не пакінуў абыякавых, малады сымпатычны трэнэр БАТЭ Віктар Ганчарэнка стаў новай зоркай нацыянальнага маштабу. І тут відаць было нейкае нацыянальнае яднаньне вакол нечага пазытыўнага. Тут ніхто ня быў супраць, усе былі за, за сваю каманду, за сваю краіну, хоць на стадыёны прыходзілі з рознымі сьцягамі. Такое сталася мабыць у тым ліку і таму, што пазытыў – даволі рэдкі апошнім часам у жыцьці. Хацелася б больш пазытываў.
