د لاسرسۍ وړ لېنکونه

تازه خبر
چهارشنبه ۷ لیندۍ ۱۴۰۳ کابل ۰۳:۰۳

ځانګړی راپور

په پاکستان کې د افغان سفیر نجیب‌الله علي‌خېل لور، سلسله علي‌خېل
په پاکستان کې د افغان سفیر نجیب‌الله علي‌خېل لور، سلسله علي‌خېل

د تېرې جولای میاشتې په ۱۶مه نېټه، ماسپښین نږدې ۲بجې په پاکستان کې د افغان سفیر نجیب‌الله علي‌خېل لور، سلسله علي‌خېل داسې مهال چې غواړي خپل کور ته له نږدې بازاره بېرته کور ته ستنه شي، اختطاف شوه.

  • خو پېښه څه ډول وشوه؟

سلسله علي‌خېل د اسلام‌اباد له یوې امنې سیمې F7-2 څخه نږدې بازار ته د خپل ورور مصطفی لپاره د یوه کیلي‌بند د پېرلو په نیت په یوه ټکسي موټر کې له کوره راووته. په بازار کې یې نږدې ۱۰ دقیقې تېر کړل او ویې غوښتل چې په یوه بله ټکسي کې خپل کور تنه ستنه شي.

خو له نږدې ۵ دقیقو واټن وهلو وروسته، یو بل شخص د ټکسي په مخ کې سېټ کې کښېناست. سلسلې له موټر چلوونکي سره جنجال وکړ چې ولې یې بل شخص ته د ناستې اجازه ورکړه، ځکه ټکسي دې کرایه کړې وه.

پر دې مهال مشکوک شخص چې له ۴۰ تر ۴۵ کلنۍ عمر یې درلود سلسلې ته بدې رد وویل او ناڅاپي یې پرې برید وکړ. دې برید نږدې ۲ دقیقې دوام وکړ، خو د افغان سفیر لور له دې امله چې ضعیفه او د زړه ناروغه ده، بې هوښه شوه.

دا چې سلسله پر کومه لار او څه ډول یوړل شوه؟ د نوموړې په یاد نه دي، خو ماښام نږدې شپږ بجې د ښار په یوه بله او له کثافاتو په ډکه څنډه کې په داسې وضعیت کې وېښه شوه چې جامې یې شلېدلي او د خپلو څپلکو پرځای یې پر پښو نارینه زاړه بوټان دي.

اسلام اباد کې د افغانستان سفارت
اسلام اباد کې د افغانستان سفارت

اختطاف کوونکو له سلسلې ټیلیفون نه وو اخیستی، خو د هغې سیم‌کارټ یې ترې وړی وو. سلسلې په همدې بد وضعیت ځان د ټکسي په وسیله تر ښاره ورساوه او د یوه ایسکریم پلورونکي له ټیلیفونه د خپل پلار سکرټر سره چې د باور وړ شخص دی اړیکه ونیوله، څو کور ته یې یوسي.

  • د قضیې څېړنه او د پاکستاني چارواکو چلند

روغتون ته له تلو وروسته، پاکستاني پولیس سیمې ته ورسېدل او له سلسلې په داسې حال کې چې د هغې رواني او فزیکي وضعیت هېڅ ښه نه و، د پېښې پلټنه کوي، خو پرځای د دې چې د هغې له بد وضعیت تصویر واخلي، خپلو تکراري پوښتنو ته دوام ورکوي.

د پېښې په دویمه ورځ یو شمېر ښځینه پولیس سلسله له ځان سره هغه سیمې ته وړي چېرې چې هغه اختطاف شوې وه. پردې ورځ هغه ټیلیفون چې د سلسلې د مور دی او د پېښې په ورځ له سلسلې سره و، پولیسې له ځان سره اخلي او تر ننه ورسره دی.

د پېښې په درېیمه ورځ د افغان سفیر سره یوځای سلسله د پولیسو شپږ کسیزه پلاوي ته ۲ـ۳ ساعته پوښتنې ځوابوي، خو د دې پرځای چې د اختطاف اصلي موضوعاتو باندې بحث وشي، حاشیوي موضوعات مطرح کېږي.

خو د پېښې په ۳مه شپه د جمهور رییس غني د حکم پر بنسټ، ټول لوړ پوړي ډیپلوماټان افغانستان راغوښتل کېږي او سلسله د لا درملنې لپاره استانبول ته استول کېږي.

ازادي راډیو ته د بهرنیو چارو وزارت د یوې سرچینې له خوا د رسېدلي سند له مخې، له سلسلې علي‌خېل په پاکستان کې د پلټنو بحث هم تر پوښتنې لاندې دی او ښکاري چې پاکستاني چارواکو او پلټنونکو په یوه ډول هڅه کړې چې موضوع بل لوري ته یوسي او یا هم حقایق پټ کړي.

په سند کې د دې خبرې د اثبات لپاره د پاکستان د کورنیو چارو وزیر شېخ رشید څرګندونو ته اشاره شوې چې له پلټنو وړاندې یې ویلي، سلسله نه ده اختطاف شوې.

ازادي راډیو ته رسېدلی سند ښيي چې سلسله په یوه داسې سیمه کې اختطاف شوې چې بشپړ امن او د پاکستاني حکومت تر هر ډول کنټرول لاندې دی، له همدې دا سند په دې برخه کې د پاکستاني حکومت غیر مسوولانه څرګندونې له مسوولیته د تېښتې په معنی بولي.

  • د معایناتو پایله

په اسلام‌اباد او استانبول کې له سلسلې علي‌خېل شوي معاینات ښيي چې هغه د وهلو او ټکولو او شکنجې له لارې جسمي او روحي ضربه لېدلې، خو په جنسي ډول نه ده ځورول شوې.

بې‌خوبي، وېرېدل، وېرونکي خوبونه، ژړل او عصبي شاک له دې پېښې وروسته، لا هم سلسله ځوروي.

  • د پېښې انګېزه

په سند کې د پېښې د انګېزې په اړه دا یو سازمان شوی جنایت بلل شوی چې په ورته وخت کې جنايي، سیاسي او بشري جنایت هم بلل شوی دی.

د دې سند په یوه برخه کې لیکل شوي، انسان تښتونکو د سلسلې له پرېښودو وروسته، هغې ته د پاکستاني کالدارو په یو پنځوسیز نوټ لیکلي: "دا ځل ستا نوبت" چې دا سند یې اشاره په پاکستان کې د افغانستان سفیر نجیب‌الله علي‌خېل ته کوي.

که څه هم د سلسلې علي‌خېل له اختطاف نږدې ۱۶ ورځې تېرې شوې، خو لا یې هم عاملان نه دي نیول شوي.

داسې مهال چې د پاکستان لومړي وزیر د دې قضیې د عاملانو د موندلو لپاره د پاکستان د کورنیو چارو وزیر ته ۴۸ ساعته وخت ورکړی و.

ازادي راډیو د دې سند او د دې جزییاتو په اړه د بهرنیو چارو وزارت سره هم اړیکه ونیوله، خو ځواب یې ورنه کړ.

سلسله علي‌خېل ۲۶ کاله عمر لري، په نړیوالو اړیکو کې یې لسانس کړی او اوس‌مهال د نړیوال امنیت او د سولې او جنګ مطالعاتو په برخه کې د پاریس په نړیوال پوهنتون کې د ماسټرۍ په زده‌کړو بوخته ده.

هرات کې د سلما بند
هرات کې د سلما بند

په افغانستان کې ناامني د نوربرخو ترڅنګ د اوبو بندونو لپاره هم لوی ګواښ ګڼل کېږي.

په دې وروستیو کې د افغانستان په لویدیځ هرات کې پر سلما بند د هاوان مرمۍ توغول، د دې بند د ویجاړېدو په تړاو اندېښنې راپورته کړي دي.

هرات کې د سلما د اوبو بند نه یوازې د هراتیانو کورونه رڼا کړي بلکې په زرګونه هکتاره ځمکه یې هم خړوبه کړې.

سلما بند له هراته ۱۷۶ کیلو متره لېرې د چشت شریف په ولسوالۍ کې د هریرود خواته جوړ شوی دی.

دغه بند د ۴۲ مېګا واټه برښنا په تولید سره د ۶۳۳ میلیونه متره مکعبه د اوبو د سپما ترڅنګ شااوخوا ۷۵ زره هکتار کرنیزه ځمکه خړوبوي.

سلما بند له هراته ۱۷۶ کیلو متره لېرې د چشت شریف په ولسوالۍ کې د هریرود خواته جوړ شوی دی.
سلما بند له هراته ۱۷۶ کیلو متره لېرې د چشت شریف په ولسوالۍ کې د هریرود خواته جوړ شوی دی.

خو ورستیو سختو جګړو او د طالبانو له خوا د چشت شریف ولسوالۍ سقوط، دې ته زمینه برابره کړه چې په سلما بند څو هاوانه ولګېږي.

د افغانستان د اوبو د چارو د تنظیم ملي اداره دا کار د طالبانو بولي، خو طالبان یې بیا ردوي.

د دې ادارې ویاند نظام الدین خپلواک وايي، د اوبو بندونه باید د جګړې ښکار نه شي: "موږ د بند د امنیت ساتلو برخه کې ستونزه نه لرو خو دې وروستیو کې سختو جګړې زموږ هغه پروژې چې کار یې دوام درلود له ګواښونه سره مخ شوي چې یو له هغه د سلما بند دی، طالبانو په دې بند هاوانونه وتوغول."

له سلما بند پرته د چشت شریف ولسوالۍ ټولې سیمې د طالبانو په لاس کې دي.

د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد پر سلما بند د هاوانونو توغول ردوي او وايي چې دغه ډله د اوبو بندونو د ساتنې برخه کې هڅه کوي.

مجاهد وايي، د بند په شپږ کیلو مترۍ کې د پولیسو یوه قرارګاه ده کله چې په دې قرار ګاه ډزې کېږي نو پولیس بیا ادعا کوي چې پر بند یې حمله کړې چې دا حقیقت نه لري، طالبانو د سلما بند برخه کې له ډېر احتیاطه کار اخلي.

د افغانستان د اوبو چارو د تنظیم ملي اداره د معلوماتو له مخې افغانستان اوس مهال ۶۹ بیلیونه متر معکب اوبه لري چې له ډلې یې ۳۱ سلنه یې مدیریت شوي او په راتلونکي ۵ کلونو کې به دغه مدیریت ۵۰ سلنه ته ورسېږي.

په افغانستان کې د طالبانو د واکمنۍ تر سقوط وروسته د نړېوالې ټولنې په مرسته او د امریکا په مشرۍ د اوبو بندونو د جوړېدو چارې چټکې شوې.

د افغانستان د کلیو او بیا روغونې وزارت د شمېرو له مخې په تېرو دوو لسیزو کې له ۳۰۰ زیات د اوبو بندونه د ۱۰.۶ میلیونه ډالرو په ارزښت په ۲۹ ولایتونو کې جوړ شوي دي.

سلما بند په هرات کې، کمال خان بند په نیمروز کې، قرغه او امیر غازي په کابل کې، زنه خان او سرده په غزني کې، خان اباد په کندز کې، سرخاب په لوګر او داسې نور په لسګونه بندونه جوړ شوي دي.

د کمال خان د اوبو بند، د افغانستان د کلیو او بیا رغونې وزارت وايي دوو لسیزو کې له ۳۰۰ زیات د اوبو بندونه د ۱۰.۶ میلیونه ډالرو په ارزښت په ۲۹ ولایتونو کې جوړ شوي دي.
د کمال خان د اوبو بند، د افغانستان د کلیو او بیا رغونې وزارت وايي دوو لسیزو کې له ۳۰۰ زیات د اوبو بندونه د ۱۰.۶ میلیونه ډالرو په ارزښت په ۲۹ ولایتونو کې جوړ شوي دي.

د افغانستان کلیو او بیا رغونې وزارت د مطبوعاتو د برخې غړی مهراب ګل مخلص وايي، د دغو بندونو په جوړېدو سره د اوبو مدیریت، د سیلابونو کنټرول، د کرنۍ برخې وده، د برښنا تولید او په مسقیم او غیر مستقیم ډول شااوخوا ۲۵۰ زره کسانو ته د کار زمینه هم برابره شوې.

مخلص زیاته کړه: "د افغانستان د کلیو او بیا رغونې وزارت له ۱۳۸۱ څخه تر دا مهاله ۳۳۸ د اوبو بندونه د ۱۰.۶ میلیونه ډالرو په ارزښت د هېواد په ۲۹ ولایتونو کې جوړ کړي او ګڼ شمېر خلکو ته د کار زمینه په کې برابر شوې ده. "

د افغانستان ډیره برخه اوبه اوس هم ګاونډیو هېوادونو ته ځي خو افغان جمهور رئیس محمد اشرف غني تل د اوبو په مدیریت ټینګار کړی دی.

  • خو روان حالات څومره کولای شي د بندونو د جوړېدو پر وړاندې ستونزې وزیږوي؟

په زیر بنايي چارو کې پوه مطیع الله خروټي زیاته کړه: "د افغانستان روان حالت کولای شي د اوبو بندونه، نور عام المنفعه پروژې او چارې له جدي ستونزو سره مخامخ کړي، خو افغان حکومت او افغان ملي پوځ یې باید مخه ونیسي، په دې برخه کې دخلکو همکاري هم اړینه ده."

له دې سره هم مهاله د افغانستان د اوبو چارو تنظیم ملي اداره وايي چې اوس مهال په ۱۴ بندونو کار روان دی.

کجکي بند په هلمند ولایت کې، پاشدان هرات کې ، بخش اباد، په فراه کې، مچلغو په پکتیا کې، سراب په ارزګان کې ، پلتو په پکتیکا کې، توری په زابل کې، سلطان په غزني کې، شاه او عروس په کابل کې او شورابک په بدخشان کې هغه بندونه دي چې کار پرې روان دی.

له دې سره په خوا کې د ۴۴ نورو بندونو د جوړېدو هوکړه لیک به هم زر لاس لیک شي.

د افغانستان د اوبو د چارو تنظیم ملي اداره وايي، په دغه بندونو به ۱.۲ ملیارده ډالره لګښت راشي چې په جوړېدو سره به یې ۲۷۸ میګاواټه برښنا او له ۹ زرو هکتاره زیاته ځمکه خړوبه شي.

نور راوښيه

XS
SM
MD
LG